Legowanie na Lubelszczyźnie. Współczesne odkrycia i kontynuacje lokalnej praktyki muzycznej

Autor

  • Agata Kusto Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

DOI:

https://doi.org/10.12775/LL.4-5.2019.002

Słowa kluczowe

muzyka tradycyjna na Lubelszczyźnie, gra na ligawie, budowa ludowych instrumentów muzycznych, aerofony w kulturze ludowej, rekonstrukcja niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Abstrakt

Artykuł prezentuje najnowsze badania nad reaktywacją dawnych tradycji muzycznych na Lubelszczyźnie zwanych „otrębywaniem Adwentu”. Zwyczaj ten związany jest z grą na aerofonie, zwanym ligawą oraz lokalną praktyką wyrobu tego instrumentu. Ligawa vel ligawka ma bogatą historię obecności na ziemiach polskich, a w kulturze ludowej wiąże się z powszechną na terenach górskich funkcją sygnalizacyjną wśród pasterzy. Aktualne badania dotyczą praktyki obrzędowej związanej z  liturgicznym okresem Adwentu w Kościele Rzymsko-Katolickim i mają swe dotychczasowe poświadczenie na terenach sąsiedniego Mazowsza i Podlasia. 

W poniższym artykule autorka dokonuje przeglądu opisów etnograficznych dotyczących legowania obrzędowego na terenie regionu lubelskiego i konfrontuje je z wynikami własnych badań terenowych prowadzonych od 2008 roku w podlubelskich wsiach. Autorka podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, na ile współczesne społeczności są w stanie wznawiać i trwale praktykować zapomniane zwyczaje o charakterze muzycznym. W opracowaniu znajdziemy przykłady udokumentowanych instrumentów, opisy okoliczności gry oraz sylwetki depozytariuszy tradycji, jakimi są grający i budowniczy ligaw lubelskich. 

Podjęty temat wpisuje się w szeroką dyskusję nad problemami zachowania i ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego i ze względu na swoją aktualność wymaga kontynuacji oraz konfrontacji z porównywalnymi działaniami w zakresie  przywracania lokalnych praktyk muzycznych. 

Bibliografia

CHMARA, J. (1937). Lubelska Pieśń Ludowa, cz. 1. Lwów-Warszawa: Książnica Atlas.

DAHLIG, P. (2003). Muzyka adwentu. Mazowiecko-podlaska tradycja gry na ligawce. Towarzystwo Naukowe Warszawskie: Warszawa.

KAMIŃSKI, W. (1971). Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich. Zarys problematyki rozwojowej. Polskie Towarzystwo Muzyczne: Kraków.

KARWICKA, T. ( 1959). Na lubelskiej wsi. „Poznaj swój kraj”, nr 10, 10-11.

KOMSTA, K. (1980). Folklor bożonarodzeniowy Michałówki i Sosnówki. Lublin 1980. Praca magisterska pod kierunkiem doc. dr. hab. J. Bartmińskiego UMCS.

KOTER, Z. (2018). Wywiad na temat ligawy przeprowadzony z Zenonem Koterem przez Agatę Kusto w dn. 15.11.2018.

KOTER, Z., KUSTO, A. (2011). Muzyka instrumentalna. Instrumentarium – wykonawcy – repertuar. W: J. Bartmiński (red.), Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały. T. 4 Lubelskie (s. 373). Lublin: Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia.

KUSTO, A. (2017). Aby do Gód, aby do Gód… „Echo Konopnicy”, nr 10-12, 3. Pozyskano z: http://www.konopnica.eu/wp-content/uploads/2015/11/EK-10-12-2017-net.pdf.

KUSTO, A. (2018a). Wywiad przeprowadzony przez Agatę Kusto ze Stanisławem Tomasikiem w dn. 28 listopada 2018 r. w Motyczu.

KUSTO, A. (2018b). Ligawa symbolem adwentu. „Echo Konopnicy”, nr 10-12, 26-27. Pozyskano z: https://konopnica.eu/wp-content/uploads/2018/12/Echo-Konopnicy-5-2018_NET.pdf.

LASOTA, P. (2011). Czesław Maj. Granie na ligawach – opowieść biblijna tłumacząca zwyczaj grania. Teatr NN. Archiwum Programu Historii Mówionej. Pozyskano z http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/46242/HM_Maj_Czeslaw_2011_03_24_Granie_na_ligawach___opowiesc_biblijna_tlumaczaca_zwyczaj_grania.pdf.

LEWIŃSKA, T. (2001). Polskie ludowe instrumenty muzyczne. Katalog zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Warszawa: Państwowe Muzeum Etnograficzne.

MAJ, Cz. (2008). Protokół z badań terenowych w m. Sporniak, gm. Konopnica z dn. 27.02.2008. Instytut Muzyki UMCS.

MALINOWSKA, J. (1997). Ligawa podlasko-mazowiecka a ligawa lubelska. Lublin 1997. Praca magisterska pod kierunkiem dr. Z. Kotera UMCS.

NIEDZIAŁEK, A. (2017). Wstępne rozeznanie terenowe przeprowadzone przez Annę Niedziałek na terenie Motycza.

NIEDZIAŁEK, A. (2018). Poszukiwania ligaw przynoszą efekty… „Echo Konopnicy”, nr 1-2, 15. Pozyskano z http://www.konopnica.eu/wp-content/uploads/2015/11/Echo-Konopnicy-1-2018_ostateczna-wersja_net.pdf.

NOWAK, J. (2003). Adwent i Boże Narodzenie w regionie tomaszowskim. Studium religijności ludowej. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

PETERA, J. (1986). Obrzędy i zwyczaje ludowe w okresie Bożego Narodzenia. W: J. Bartmiński, Cz. Hernas (red.), Kolędowanie na Lubelszczyźnie. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze: Wrocław.

SACHS, C. (1989). Historia instrumentów muzycznych. Przełożył: Stanisław Olędzki. Polskie Wydawnictwo Muzyczne: Kraków.

SOBIESKA, J. (2006). Polski folklor muzyczny. W: P. Dahlig (red.), Materiały pomocnicze dla nauczycieli szkół i ognisk artystycznych. Wyd. III rozszerzone. Warszawa: Centrum Edukacji Artystycznej..

SOBIESKI, M. (1973). Instrumenty ludowe na wystawie polskich instrumentów. W: L. Bielawski (red.), Polska muzyka ludowa i jej problemy (167-178). Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.

Sulisz, M. (2017). Jak to było z tą ligawą – historia. „Echo Konopnicy”, nr 10-12, 18. Pozyskano z: http://www.konopnica.eu/wp-content/uploads/2015/11/EK-10-12-2017-net.pdf.

SZYMAŃSKA, J. (2016). Pieśni i obrzędy doroczne. Obrzędy zimowe. W: L. Bielawski (red.), Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, t. 5 Podlasie, (156-165), wyd. II rozszerzone. Warszawa: Instytut Sztuki PAN.

Wrona, S. (1993). Nagranie z roku 1993, TN UMCS 837A.

Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture

Pobrania

Opublikowane

2020-04-30

Jak cytować

1.
KUSTO, Agata. Legowanie na Lubelszczyźnie. Współczesne odkrycia i kontynuacje lokalnej praktyki muzycznej. Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture [online]. 30 kwiecień 2020, nr 4-5, s. 16–28. [udostępniono 19.12.2025]. DOI 10.12775/LL.4-5.2019.002.

Numer

Nr 4-5 (2019): Literatura Ludowa

Dział

Artykuły

Licencja

Prawa autorskie/Copyright Notice

1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:

a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;

b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);

c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;

d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;

e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).

 2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.

3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.

 

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 1076
Liczba cytowań: 0