O badaniach nad paremiografią i paremiologia śląską
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.6.2018.002Słowa kluczowe
przysłowia, paremiografia, paremiologia, stan badań, ŚląskAbstrakt
Celem artykułu jest zaprezentowanie dotychczasowego stanu badań nad śląską paremiografią i paremiologią. W pierwszej części tekstu przedstawiono i scharakteryzowano zbiory przysłów rejestrujące paremie z różnych części Śląska od połowy wieku XIX po czasy współczesne. W drugiej natomiast omówiono prace teoretyczne, podejmujące problematykę śląskich przysłów, widzianych w rozmaitych kontekstach i z różnych perspektyw badawczych (prace literaturoznawcze, folklorystyczne, językoznawcze, językowo-kulturowe itp.).
Bibliografia
ADALBERG, S. (1889-1894). Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich. Warszawa: Drukarnia Emila Skiwskiego.
BĄCZEK, A. (1928). Przysłowia śląskie (w podtytule których nie ma w broszurze wydanej przez Dr. Andrzeja Cinciałę), zebrał B. „Orli Lot”, nr 1, 19-20.
BĄK, S. (1960). Przedmowa. W: S. Wallis, Przysłowia i „pogodki” ludowe na Górnym Śląsku (s. XIII-XXIII). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
BYSTROŃ, J. (1885). O mowie polskiej w dorzeczu Stonawki i Łucyny w Księstwie Cieszyńskim. Kraków: Druk. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
CINCIAŁA, A. (1885). Przysłowia, przypowieści i ciekawsze zwroty językowe ludu polskiego na Śląsku w Księstwie Cieszyńskim. Cieszyn: Drukiem Henryka Feitzingera.
CINCIAŁA, A. (1888). Pierwszy dodatek do przysłów ludu w Księstwie Cieszyńskim. „Wisła” 1888, t. II, 306-312.
CINCIAŁA, A. (1894). Drugi dodatek do Przysłowi ludu w Księstwie Cieszyńskim. „Wisła”, t. VIII, 791-794.
CINCIAŁA, A. (1897). Zbiór wyrażeń i przysłów polskich używanych przez lud w Księstwie Cieszyńskim. „Tydzień”, t. X, 39-41.
CINCIAŁA, A. (1930). Przysłowia, reguły i przepowiednie gospodarskie w Księstwie Cieszyńskim na Śląsku. „Zaranie Śląskie”, z. 4, 218-220.
CINCIAŁA, A. (1998). Słownik dialektyczny Księstwa Cieszyńskiego. Reprodukcja techniką offsetową z oryginału znajdującego się w zbiorach rękopisów Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Wisła: Towarzystwo Miłośników Wisły.
CZUBALA, D. (1988). Przysłowia górnicze. W: D. Simonides (red.), Górniczy stan w wierzeniach, obrzędach, humorze i pieśniach (s. 409-425). Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
DĄBROWSKA, E. (1989). Mikroformy folkloru. W: D. Simonides (red.), Folklor Górnego Śląska (s. 551-569). Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
DYGACZ, K. (1983). Ludowe przepowiednie pogody i urodzaju na Śląsku, wprowadzenie napisał A. Dygacz. Katowice: Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne.
DYGACZ, K. (1987). Nie masz ci to jak górnikom.... Katowicki folklor górniczy. Katowice: Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne.
GOŁĄB, P. (1955). Gwara Schodni i okolic (red. i słowo wstępne K. Nitsch). Wrocław: Zakład im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN.
HOFF, B. (1888). Lud cieszyński, jego właściwości i siedziby. Obraz etnograficzny. Warszawa: Beskidzka Oficyna Wydawnicza.
IŻYKOWSKA, M. (2012). „Bioły jak śniyg kole kumina”. Brud w paremiach śląskich. W: M. Sztandara (red.), Brud. Idee – dylematy – sprawy (s. 249-268). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
IŻYKOWSKA, M. (2014). Bogactwo i bieda w śląskich paremiach ludowych. W: B. Płonka-Syroka (red.), Bogactwo i bieda. Krytyczno-porównawcza analiza dyskursów (s. 205-225). Wrocław: Quaestio.
KOELLING, H. Materiały gwarowe z różnych części Śląska (1841-1902), G – Gllossar, S – Sprichwort, rkp. Muzeum Śląska Opolskiego.
KOPEĆ, J. S. (1909). Przysłowia i zwroty ludowe. „Zaranie Śląskie”, z. 3, 139-143.
KRZYŻANOWSKI, J. (1956a). O kilku przysłowiach śląskich (Okruchy przysłowioznawcze). „Kwartalnik Opolski”, nr 2, 88-96.
KRZYŻANOWSKI, J. (1956b). Wśród przysłów śląskich, (Okruchy przysłowioznawcze). „Kwartalnik Opolski”, nr 4, 57-72.
KRZYŻANOWSKI, J. (1958). Do przysłów cieszyńskich. Mała mysz.... „Literatura Ludowa”, nr 2/3, 27-28.
KRZYŻANOWSKI, J. (red.). (1969-1978). Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. W oparciu o dzieło Samuela Adalberga. T. I-IV. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
KUBIK, J. (1977). Przysłowia i porzekadła cieszyńskie o muzyce. W: J. Kubik (red. naukowy), Z zagadnień folkloru muzycznego na Śląsku Cieszyńskim (s. 24-36). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
LACH, K. (2000). Wierzenia, zwyczaje i obrzędy. Folklor pogranicza polsko-czeskiego. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
LIGĘZA, J. (1963; druk 1964). Przysłowia górnicze. „Rocznik Etnografii Śląskiej”, t. 2, 7-29.
LIGĘZA, J. (1968). Przysłowia górnicze. W: J. Ligęza, Śladami tradycji. Studia nad folklorem górniczym (s. 85-98). Bytom: Muzeum Górnośląskie.
LOMPA, J. (1858). Przysłowia i mowy potoczne ludu polskiego w Szląsku. Bochnia: Nakładem i drukiem Wawrzyńca Pisza.
MIARKA, K. (1868). Prognostyka starego gospodarza na rok 1868. „Zwiastun Górnośląski”, nr 8, s. 64; nr 9, s. 72; nr 10, s. 80, 116.
MIENTUS, K. (podał do druku). (1982). Przysłowia. „Kalendarz Opolski”, 215-217.
ONDRUSZ, J. (1950). O zbieraczach śląskich przysłów ludowych. „Zwrot”, nr 7, 13-14.
ONDRUSZ, J. (1954). Przysłowia i powiedzenia ludowe ze Śląska Cieszyńskiego. Czeski Cieszyn: Wydawnictwo SLA: Polski Związek Kulturalno-Oświatowy w Czechosłowacji.
ONDRUSZ, J. (1960). Przysłowia i przymówiska ludowe ze Śląska Cieszyńskiego. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
ONDRUSZ, J. (1963). Polskie i czeskie zbiory przysłów i powiedzeń ludowych ze Śląska Cieszyńskiego. „Literatura Ludowa”, nr 1, 43-49.
ONDRUSZ, J. (1970). O czym mówią przysłowia ludowe. W: D. Kadłubiec (red.), Płyniesz Olzo. Zarys kultury duchowej ludu cieszyńskiego (s. 97-115). Ostrava: „Profil”.
ONDRUSZ, J. (2016). O czym mówią przysłowia ludowe. W: D. Kadłubiec z zespołem, Płyniesz Olzo. Monografia kultury ludowej Śląska Cieszyńskiego (s. 117-131). Czeski Cieszyn: Katedra Slawistyki Uniwersytetu Ostrawskiego.
PLUTA, F. (1966). Przysłowia i zwroty powiedzeniowe z okolic Głogówka. „Kwartalnik Opolski”, nr 3, 91-97.
POMIERSKA, J. (2013). Przysłowia kaszubskie. Studium z paremiografii i paremiologii. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
POŚPIECH, J. (1996). Śląska obrzędowość doroczna w dziewiętnastowiecznych zapisach Michała Przywary. „Kwartalnik Opolski”, nr 1, 99-120.
POŚPIECH, J. (1987). Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku. Opole: Instytut Śląski.
POŚPIECH, J. (1997). O „perłach macierzystego języka”,
czyli o przysłowiach ze zbiorów Józefa Lompy. W: J. Pośpiech (red.), „Ojczyźnie jest niczem nie dłużny…”. Józefowi Lompie w dwusetną rocznicę urodzin (s. 159–179). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
POŚPIECH, J. (1998a). Charakterystyka przysłów śląskich zebranych przez Józefa Lompę (wybór). Cz. 1. „Kwartalnik Opolski”, nr 1, 41-63.
POŚPIECH, J. (1998b). Charakterystyka przysłów śląskich zebranych przez Józefa Lompę (wybór). Cz. 2. „Kwartalnik Opolski”, nr 2, 61-80.
POŚPIECH, J. (1998c). Charakterystyka przysłów śląskich zebranych przez Józefa Lompę (wybór). Cz. 3. „Kwartalnik Opolski”, nr 3/4, 87-109.
POŚPIECH, J. (1999). Zbiory paremiologiczne Józefa Lompy. W: T. Smolińska (red. nauk.), Folklorystyczne i antropologiczne opisanie świata. Księga ofiarowana Profesor Dorocie Simonides (s. 83-93). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
POŚPIECH, J. (2003). Uwagi o przysłowiach górnośląskich ze zbiorów Józefa Lompy. W: W. Hendzel, P. Obrączka (red.), Na przełomie wieków… Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Zdzisławowi Piaseckiemu w czterdziestolecie pracy naukowej (s. 361–370). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
PREISSNER, A. (1965; za rok 1963). Kilka uwag o przysłowiach i charakterystycznych powiedzeniach ludowych na Śląsku Cieszyńskim. „Lud”, t. 49, cz. 2, 745-750.
PRYMUS, K. (1932). Zbiór przysłów śląskich. „Kalendarz Śląski”, 135-146.
PRZYMUSZAŁA, L. (2011a). „Łate na łate bić, a gorzołke pić!” Śląska leksyka i frazeologia bachiczna. W: K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara (red.). O rozkoszach wszelakich... Od przyjemności do ekstazy w kontekstach kultury (s. 155-176). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
PRZYMUSZAŁA, L. (2011b). Śląska frazeologia gwarowa – rekonesans badawczy. W: K. Kossakowska-Jarosz (red.), Kalejdoskop tematów śląskich. Zbiór studiów filologicznych (s. 227-235). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
PRZYMUSZAŁA, L. (2013). Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
PRZYMUSZAŁA, L. (2015). Śląski etos pracy a jego obraz w języku. W: J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Wartości w języku i kulturze (s. 245-260). T. 8. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
PRZYMUSZAŁA, L. (2017). Kulinaria we frazeologii śląskiej. „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. LXIV, 247-264.
PRZYMUSZAŁA, L., Świtała-Trybek, D. (2016). Dziedzictwo kulinarne w przysłowiach śląskich. „Studia Śląskie”, t. LXXVIII, 173-190.
PRZYMUSZAŁA, L., Świtała-Trybek, D. (2017). Językowo-kulturowy obraz kulinariów w paremiach śląskich. W: U. Kolberowa, S. Mizerova (red.), Paremie narodów słowiańskich (s. 17-28). T. VIII. Ostrawa: Ostravská univerzita, Filofická fakulta.
SAJDOK, K. (1995). Podróż do źródeł śląskiej tradycji. Mysłowice: Mysłowicki Ośrodek Kultury i Sztuki.
SIMONIDES, D. (1991). Zwyczaje i obrzędy doroczne ich antropologiczna funkcja. W: D. Simonides przy udziale P. Kowalskiego (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej (s. 261-301). Wrocław-Warszawa: „Volumen”.
SIMONIDES, D. (2007). Mądrość ludowa. Dziedzictwo kulturowe Śląska Opolskiego. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
STEUER, F. (1934). Dialekt sulkowski. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
STEUER, F. (1937). Narzecze baborowskie. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
SZYMIK, J. (1989). A gdy będzie słońce i pogoda
(ludowe prognostyki pogody ze Śląska Cieszyńskiego). Czeski Cieszyn.
ŚWITAŁA-Trybek, D., PRZYMUSZAŁA, L. (2018). „Dobry żur, kiej w nim szczur”. Dziedzictwo kulinarne Śląska w tekstach kultury. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
TARKOWSKA, A. (red.). (2000). Cztery pory roku w przysłowiach ze zbiorów prof. Adolfa Dygacza (komentarz K. Turek). Katowice: Fundacja Profesora Adolfa Dygacza.
TREDER, J. (2005). Nazwy ptaków we frazeologii polskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
WALLIS, Ł. (1925). Kolędy górnośląskie, czyli opis zwyczaji ludowych w czasie Bożego Narodzenia oraz 32 starych kolęd górnośląskich z melodjami zebranych z ust ludu przez Fermana Dónaja. Bytom: nakładem i drukiem „Katolika”.
WALLIS, Ł. (pseud. Jacek z Wygiełzowa). (1926-1927). „Katolik Codzienny”, nr 154-261.
WALLIS, S. (1928). Kalendarz w przysłowiach górnośląskich. „Ziemia”, nr 15-16, 252-253.
WALLIS, S. (1960a). Przysłowia i „pogodki” ludowe na Górnym Śląsku (z przedmową Stanisława Bąka). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
WALLIS, S. (1960b). Wstęp. W: S. Wallis, Przysłowia i „pogodki” ludowe na Górnym Śląsku (z przedmową Stanisława Bąka) (s. 1-18). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
WAŁACH, J. (1936). Przysłowia śląskie. „Ogniwo”, nr 6, s. 5; nr 8, s. 10; nr 9, s. 9; nr 14, s. 13.
WAWRZYNIAK, Cz. (1959). Śląskie przysłowia i powiedzenia ludowe z rękopisu nieznanej pracy H. Koellinga. „Kwartalnik Opolski”, nr 4, 94-104.
WESOŁOWSKA, H. (1991). Zwyczaje i obrzędy rodzinne. W: D. Simonides przy udziale P. Kowalskiego (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej (s. 228-260). Wrocław-Warszawa: „Volumen”.
WRONICZ, J. (2006). Kaj sóm ludzie, tam je rzecz. Gwarowe przysłowia cieszyńskie dotyczące języka. W: D. Tubielewicz Mattsson, J. Gesche (red.), Przekraczanie granic. Ewie Teodorowicz-Hellman z okazji 60. Rocznicy urodzin. Gränsöverskridanden. En gåva till Ewa Teodorowicz-Hellman (s. 261-169). Stockholm – Warszawa: Katedra Języków Słowiańskich i Bałtyckich, Uniwersytet Sztokholmski.
WYDERKA, B. (red.). (2000-2017). Słownik gwar śląskich. T. I-XVI. Opole: Instytut Śląski.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 446
Liczba cytowań: 0
