O badaniach nad paremiografią i paremiologia śląską
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.6.2018.002Klíčová slova
przysłowia, paremiografia, paremiologia, stan badań, ŚląskAbstrakt
Celem artykułu jest zaprezentowanie dotychczasowego stanu badań nad śląską paremiografią i paremiologią. W pierwszej części tekstu przedstawiono i scharakteryzowano zbiory przysłów rejestrujące paremie z różnych części Śląska od połowy wieku XIX po czasy współczesne. W drugiej natomiast omówiono prace teoretyczne, podejmujące problematykę śląskich przysłów, widzianych w rozmaitych kontekstach i z różnych perspektyw badawczych (prace literaturoznawcze, folklorystyczne, językoznawcze, językowo-kulturowe itp.).
Reference
ADALBERG, S. (1889-1894). Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich. Warszawa: Drukarnia Emila Skiwskiego.
BĄCZEK, A. (1928). Przysłowia śląskie (w podtytule których nie ma w broszurze wydanej przez Dr. Andrzeja Cinciałę), zebrał B. „Orli Lot”, nr 1, 19-20.
BĄK, S. (1960). Przedmowa. W: S. Wallis, Przysłowia i „pogodki” ludowe na Górnym Śląsku (s. XIII-XXIII). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
BYSTROŃ, J. (1885). O mowie polskiej w dorzeczu Stonawki i Łucyny w Księstwie Cieszyńskim. Kraków: Druk. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
CINCIAŁA, A. (1885). Przysłowia, przypowieści i ciekawsze zwroty językowe ludu polskiego na Śląsku w Księstwie Cieszyńskim. Cieszyn: Drukiem Henryka Feitzingera.
CINCIAŁA, A. (1888). Pierwszy dodatek do przysłów ludu w Księstwie Cieszyńskim. „Wisła” 1888, t. II, 306-312.
CINCIAŁA, A. (1894). Drugi dodatek do Przysłowi ludu w Księstwie Cieszyńskim. „Wisła”, t. VIII, 791-794.
CINCIAŁA, A. (1897). Zbiór wyrażeń i przysłów polskich używanych przez lud w Księstwie Cieszyńskim. „Tydzień”, t. X, 39-41.
CINCIAŁA, A. (1930). Przysłowia, reguły i przepowiednie gospodarskie w Księstwie Cieszyńskim na Śląsku. „Zaranie Śląskie”, z. 4, 218-220.
CINCIAŁA, A. (1998). Słownik dialektyczny Księstwa Cieszyńskiego. Reprodukcja techniką offsetową z oryginału znajdującego się w zbiorach rękopisów Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Wisła: Towarzystwo Miłośników Wisły.
CZUBALA, D. (1988). Przysłowia górnicze. W: D. Simonides (red.), Górniczy stan w wierzeniach, obrzędach, humorze i pieśniach (s. 409-425). Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
DĄBROWSKA, E. (1989). Mikroformy folkloru. W: D. Simonides (red.), Folklor Górnego Śląska (s. 551-569). Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
DYGACZ, K. (1983). Ludowe przepowiednie pogody i urodzaju na Śląsku, wprowadzenie napisał A. Dygacz. Katowice: Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne.
DYGACZ, K. (1987). Nie masz ci to jak górnikom.... Katowicki folklor górniczy. Katowice: Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne.
GOŁĄB, P. (1955). Gwara Schodni i okolic (red. i słowo wstępne K. Nitsch). Wrocław: Zakład im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN.
HOFF, B. (1888). Lud cieszyński, jego właściwości i siedziby. Obraz etnograficzny. Warszawa: Beskidzka Oficyna Wydawnicza.
IŻYKOWSKA, M. (2012). „Bioły jak śniyg kole kumina”. Brud w paremiach śląskich. W: M. Sztandara (red.), Brud. Idee – dylematy – sprawy (s. 249-268). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
IŻYKOWSKA, M. (2014). Bogactwo i bieda w śląskich paremiach ludowych. W: B. Płonka-Syroka (red.), Bogactwo i bieda. Krytyczno-porównawcza analiza dyskursów (s. 205-225). Wrocław: Quaestio.
KOELLING, H. Materiały gwarowe z różnych części Śląska (1841-1902), G – Gllossar, S – Sprichwort, rkp. Muzeum Śląska Opolskiego.
KOPEĆ, J. S. (1909). Przysłowia i zwroty ludowe. „Zaranie Śląskie”, z. 3, 139-143.
KRZYŻANOWSKI, J. (1956a). O kilku przysłowiach śląskich (Okruchy przysłowioznawcze). „Kwartalnik Opolski”, nr 2, 88-96.
KRZYŻANOWSKI, J. (1956b). Wśród przysłów śląskich, (Okruchy przysłowioznawcze). „Kwartalnik Opolski”, nr 4, 57-72.
KRZYŻANOWSKI, J. (1958). Do przysłów cieszyńskich. Mała mysz.... „Literatura Ludowa”, nr 2/3, 27-28.
KRZYŻANOWSKI, J. (red.). (1969-1978). Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. W oparciu o dzieło Samuela Adalberga. T. I-IV. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
KUBIK, J. (1977). Przysłowia i porzekadła cieszyńskie o muzyce. W: J. Kubik (red. naukowy), Z zagadnień folkloru muzycznego na Śląsku Cieszyńskim (s. 24-36). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
LACH, K. (2000). Wierzenia, zwyczaje i obrzędy. Folklor pogranicza polsko-czeskiego. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
LIGĘZA, J. (1963; druk 1964). Przysłowia górnicze. „Rocznik Etnografii Śląskiej”, t. 2, 7-29.
LIGĘZA, J. (1968). Przysłowia górnicze. W: J. Ligęza, Śladami tradycji. Studia nad folklorem górniczym (s. 85-98). Bytom: Muzeum Górnośląskie.
LOMPA, J. (1858). Przysłowia i mowy potoczne ludu polskiego w Szląsku. Bochnia: Nakładem i drukiem Wawrzyńca Pisza.
MIARKA, K. (1868). Prognostyka starego gospodarza na rok 1868. „Zwiastun Górnośląski”, nr 8, s. 64; nr 9, s. 72; nr 10, s. 80, 116.
MIENTUS, K. (podał do druku). (1982). Przysłowia. „Kalendarz Opolski”, 215-217.
ONDRUSZ, J. (1950). O zbieraczach śląskich przysłów ludowych. „Zwrot”, nr 7, 13-14.
ONDRUSZ, J. (1954). Przysłowia i powiedzenia ludowe ze Śląska Cieszyńskiego. Czeski Cieszyn: Wydawnictwo SLA: Polski Związek Kulturalno-Oświatowy w Czechosłowacji.
ONDRUSZ, J. (1960). Przysłowia i przymówiska ludowe ze Śląska Cieszyńskiego. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
ONDRUSZ, J. (1963). Polskie i czeskie zbiory przysłów i powiedzeń ludowych ze Śląska Cieszyńskiego. „Literatura Ludowa”, nr 1, 43-49.
ONDRUSZ, J. (1970). O czym mówią przysłowia ludowe. W: D. Kadłubiec (red.), Płyniesz Olzo. Zarys kultury duchowej ludu cieszyńskiego (s. 97-115). Ostrava: „Profil”.
ONDRUSZ, J. (2016). O czym mówią przysłowia ludowe. W: D. Kadłubiec z zespołem, Płyniesz Olzo. Monografia kultury ludowej Śląska Cieszyńskiego (s. 117-131). Czeski Cieszyn: Katedra Slawistyki Uniwersytetu Ostrawskiego.
PLUTA, F. (1966). Przysłowia i zwroty powiedzeniowe z okolic Głogówka. „Kwartalnik Opolski”, nr 3, 91-97.
POMIERSKA, J. (2013). Przysłowia kaszubskie. Studium z paremiografii i paremiologii. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
POŚPIECH, J. (1996). Śląska obrzędowość doroczna w dziewiętnastowiecznych zapisach Michała Przywary. „Kwartalnik Opolski”, nr 1, 99-120.
POŚPIECH, J. (1987). Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku. Opole: Instytut Śląski.
POŚPIECH, J. (1997). O „perłach macierzystego języka”,
czyli o przysłowiach ze zbiorów Józefa Lompy. W: J. Pośpiech (red.), „Ojczyźnie jest niczem nie dłużny…”. Józefowi Lompie w dwusetną rocznicę urodzin (s. 159–179). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
POŚPIECH, J. (1998a). Charakterystyka przysłów śląskich zebranych przez Józefa Lompę (wybór). Cz. 1. „Kwartalnik Opolski”, nr 1, 41-63.
POŚPIECH, J. (1998b). Charakterystyka przysłów śląskich zebranych przez Józefa Lompę (wybór). Cz. 2. „Kwartalnik Opolski”, nr 2, 61-80.
POŚPIECH, J. (1998c). Charakterystyka przysłów śląskich zebranych przez Józefa Lompę (wybór). Cz. 3. „Kwartalnik Opolski”, nr 3/4, 87-109.
POŚPIECH, J. (1999). Zbiory paremiologiczne Józefa Lompy. W: T. Smolińska (red. nauk.), Folklorystyczne i antropologiczne opisanie świata. Księga ofiarowana Profesor Dorocie Simonides (s. 83-93). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
POŚPIECH, J. (2003). Uwagi o przysłowiach górnośląskich ze zbiorów Józefa Lompy. W: W. Hendzel, P. Obrączka (red.), Na przełomie wieków… Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Zdzisławowi Piaseckiemu w czterdziestolecie pracy naukowej (s. 361–370). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
PREISSNER, A. (1965; za rok 1963). Kilka uwag o przysłowiach i charakterystycznych powiedzeniach ludowych na Śląsku Cieszyńskim. „Lud”, t. 49, cz. 2, 745-750.
PRYMUS, K. (1932). Zbiór przysłów śląskich. „Kalendarz Śląski”, 135-146.
PRZYMUSZAŁA, L. (2011a). „Łate na łate bić, a gorzołke pić!” Śląska leksyka i frazeologia bachiczna. W: K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara (red.). O rozkoszach wszelakich... Od przyjemności do ekstazy w kontekstach kultury (s. 155-176). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
PRZYMUSZAŁA, L. (2011b). Śląska frazeologia gwarowa – rekonesans badawczy. W: K. Kossakowska-Jarosz (red.), Kalejdoskop tematów śląskich. Zbiór studiów filologicznych (s. 227-235). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
PRZYMUSZAŁA, L. (2013). Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
PRZYMUSZAŁA, L. (2015). Śląski etos pracy a jego obraz w języku. W: J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Wartości w języku i kulturze (s. 245-260). T. 8. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
PRZYMUSZAŁA, L. (2017). Kulinaria we frazeologii śląskiej. „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. LXIV, 247-264.
PRZYMUSZAŁA, L., Świtała-Trybek, D. (2016). Dziedzictwo kulinarne w przysłowiach śląskich. „Studia Śląskie”, t. LXXVIII, 173-190.
PRZYMUSZAŁA, L., Świtała-Trybek, D. (2017). Językowo-kulturowy obraz kulinariów w paremiach śląskich. W: U. Kolberowa, S. Mizerova (red.), Paremie narodów słowiańskich (s. 17-28). T. VIII. Ostrawa: Ostravská univerzita, Filofická fakulta.
SAJDOK, K. (1995). Podróż do źródeł śląskiej tradycji. Mysłowice: Mysłowicki Ośrodek Kultury i Sztuki.
SIMONIDES, D. (1991). Zwyczaje i obrzędy doroczne ich antropologiczna funkcja. W: D. Simonides przy udziale P. Kowalskiego (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej (s. 261-301). Wrocław-Warszawa: „Volumen”.
SIMONIDES, D. (2007). Mądrość ludowa. Dziedzictwo kulturowe Śląska Opolskiego. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
STEUER, F. (1934). Dialekt sulkowski. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
STEUER, F. (1937). Narzecze baborowskie. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
SZYMIK, J. (1989). A gdy będzie słońce i pogoda
(ludowe prognostyki pogody ze Śląska Cieszyńskiego). Czeski Cieszyn.
ŚWITAŁA-Trybek, D., PRZYMUSZAŁA, L. (2018). „Dobry żur, kiej w nim szczur”. Dziedzictwo kulinarne Śląska w tekstach kultury. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
TARKOWSKA, A. (red.). (2000). Cztery pory roku w przysłowiach ze zbiorów prof. Adolfa Dygacza (komentarz K. Turek). Katowice: Fundacja Profesora Adolfa Dygacza.
TREDER, J. (2005). Nazwy ptaków we frazeologii polskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
WALLIS, Ł. (1925). Kolędy górnośląskie, czyli opis zwyczaji ludowych w czasie Bożego Narodzenia oraz 32 starych kolęd górnośląskich z melodjami zebranych z ust ludu przez Fermana Dónaja. Bytom: nakładem i drukiem „Katolika”.
WALLIS, Ł. (pseud. Jacek z Wygiełzowa). (1926-1927). „Katolik Codzienny”, nr 154-261.
WALLIS, S. (1928). Kalendarz w przysłowiach górnośląskich. „Ziemia”, nr 15-16, 252-253.
WALLIS, S. (1960a). Przysłowia i „pogodki” ludowe na Górnym Śląsku (z przedmową Stanisława Bąka). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
WALLIS, S. (1960b). Wstęp. W: S. Wallis, Przysłowia i „pogodki” ludowe na Górnym Śląsku (z przedmową Stanisława Bąka) (s. 1-18). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
WAŁACH, J. (1936). Przysłowia śląskie. „Ogniwo”, nr 6, s. 5; nr 8, s. 10; nr 9, s. 9; nr 14, s. 13.
WAWRZYNIAK, Cz. (1959). Śląskie przysłowia i powiedzenia ludowe z rękopisu nieznanej pracy H. Koellinga. „Kwartalnik Opolski”, nr 4, 94-104.
WESOŁOWSKA, H. (1991). Zwyczaje i obrzędy rodzinne. W: D. Simonides przy udziale P. Kowalskiego (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej (s. 228-260). Wrocław-Warszawa: „Volumen”.
WRONICZ, J. (2006). Kaj sóm ludzie, tam je rzecz. Gwarowe przysłowia cieszyńskie dotyczące języka. W: D. Tubielewicz Mattsson, J. Gesche (red.), Przekraczanie granic. Ewie Teodorowicz-Hellman z okazji 60. Rocznicy urodzin. Gränsöverskridanden. En gåva till Ewa Teodorowicz-Hellman (s. 261-169). Stockholm – Warszawa: Katedra Języków Słowiańskich i Bałtyckich, Uniwersytet Sztokholmski.
WYDERKA, B. (red.). (2000-2017). Słownik gwar śląskich. T. I-XVI. Opole: Instytut Śląski.
Stahování
Publikováno
Jak citovat
Číslo
Sekce
Licence
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 446
Number of citations: 0
