Rzeczy w magicznych światach (o roli przedmiotów w bajkach ludowych i baśniach literackich)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.4-5.2020.004Słowa kluczowe
bajka ludowa, baśń literacka, mit, rzeczAbstrakt
Tematem artykułu jest prezentacja przedmiotów w polskich bajkach ludowych i w baśniach literackich XIX-XXI wieku. Opisowi podlegają zasoby przedstawionych rzeczy oraz zakres ich funkcji fabularnych oraz kulturowych. Punktem wyjścia jest teoria mitu doświadczeniowego. Zasadniczym celem jest pokazanie różnic w odejściu do przedmiotów dawniej i dziś. Gdy w kulturze chłopskiej każda rzecz, w każdej fazie jej istnienia znajdowała swoje zastosowane, co do minimum ograniczało produkcję odpadów, w kulturze miejskiej rzeczy uszkodzone zastępowano nowymi, tanimi z racji ich masowej produkcji. Powyższe opozycyjne zestawienie wydaje się odzwierciedlać szerzej pojmowane zjawiska wpisujące się w różne warianty kultury – niedomiaru (braku) i nadmiaru (przesytu), co na poziomie narracyjnym szeroko rozumianych bajek i baśni ma dalekosiężne skutki fabularne oraz interpretacyjne.
Bibliografia
Barański, J. (2007). Świat rzeczy. Zarys antropologiczny. Kraków: Univeristas.
Brzechwa, J. (1972). Akademia pana Kleksa. Warszawa: Czytelnik.
Brzechwa, J. (1990). Podróże pana Kleksa. Wrocław: Siedmioróg.
Brzechwa, J. (1991). Akademia pana Kleksa. Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Dukaj, J. (2009). Wroniec. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Gawiński, A. (1990). O Śpiącej Królewnie. W: tenże, Bajki staroświeckie. Wrocław: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Kapusta, A. (2013). Kiszenie i podszewki. Podteksty kultury. Kraków: Univeristas.
Karwińska, A. (1988). Księżycowa przygoda Kasi. Bajka dla Kasi. W: tejże, Bajki moich
przyjaciół. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kolberg, O. (1962). Dzieła wszystkie, t. 8, Krakowskie, cz. 4. Kraków-Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Kolberg, O. (1962). Sprzęty, naczynia, narzędzia, i ich użycie. W: O. Kolberg, Dzieła wszystkie, t. 3, Kujawy, cz. 1. Kraków-Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Krajewski, M. (2013). Są w życiu rzeczy… Szkice z socjologii przedmiotów. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
Krüger, M. (2001). Witaj, Karolciu!. Wrocław: Siedmioróg.
Labuda, A.W. (wyb., przeł., oprac.). (2020). Wróżki w salonach. Antologia francuskich baśni literackich z XVII i XVIII wieku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
Mianecki, A. (2018). Pieniądze. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 3 (32-35). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Masłowska, E. (2012). Fantomy pamięci. Pamięć semantyczna pocałunku. W: J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana. T. 6. Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej (129-141). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Ostrowska, B. (1919). Bohaterski miś. Warszawa: E. Wende i Ska.
Papuzińska, J. (1989). Zatopione królestwo. O polskiej literaturze fantastycznej XX wieku dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Papuzińska, J. (2020). Nasza mama czarodziejka. Pozyskano z: https://wolnelektury.pl/
media/book/pdf/papuzinska-nasza-mama-czarodziejka.pdf.
Rybus, A., Kornobis, M.W. (red.) (2015). Ludzie w świecie przedmiotów, przedmioty w świecie ludzi. Antropologia wobec rzeczy. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Saloni, A. (1908). Lud rzeszowski. „Materiały Antropologiczne i Archeologiczno-Etnograficzne”,
t. 10, 258.
Saloni, A. (1989). O szklany górze. W: H. Kapełuś (wyb. i oprac.), Księga bajek polskich. T. 1. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Smyk, K. (2018). Wiatr. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 3. (316-321). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Sobolewska, A. (1992). Od magii do mistyki. Powieści inicjacyjne Janusza Korczaka. W: tejże, Mistyka dnia powszedniego. Warszawa: Open.
Szpak, E. (2013). Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian. Warszawa: Scholar.
Ślósarska, J. (1997). Kreacja przedmiotu w baśniach H.Ch. Andersena. W: M. Hempowicz (red.), Andersen – baśń wobec świata (26-31). Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury.
Wilczyńska, E. (2018). Księga/Książka. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 2 (262-265). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Witowt (1905). Gadki z Ostrowska. „Wisła”, t. 19, 293-301.
Wójcicka, M. (2018). Przedmiot (środek) magiczny. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 3 (80-85). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wróblewska, V. (1998). Metatekstowość w baśni ludowej i literackiej. „Literatura Ludowa”, nr 4/5, 3-11.
Wróblewska, V. (2003). Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Wróblewska, V. (2014). „Od potworów do znaków pustych”. Ludowe demony w polskiej literaturze dla dzieci. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wróblewska, V. (2017). Uczony i demon, czyli postać czarownika w polskich bajkach ludowych. „Literatura Ludowa”, nr 4-5, 5-12.
Wróblewska, V. (2018). Cudowność. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 1 (352-361). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Zaleska, M. (1899). Niezgodni królewicze i królowa perłowego pałacu. Warszawa: Nakł. Gebethnera i Wolffa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 762
Liczba cytowań: 0
