Rzeczy w magicznych światach (o roli przedmiotów w bajkach ludowych i baśniach literackich)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.4-5.2020.004Ključne riječi
bajka ludowa, baśń literacka, mit, rzeczSažetak
Tematem artykułu jest prezentacja przedmiotów w polskich bajkach ludowych i w baśniach literackich XIX-XXI wieku. Opisowi podlegają zasoby przedstawionych rzeczy oraz zakres ich funkcji fabularnych oraz kulturowych. Punktem wyjścia jest teoria mitu doświadczeniowego. Zasadniczym celem jest pokazanie różnic w odejściu do przedmiotów dawniej i dziś. Gdy w kulturze chłopskiej każda rzecz, w każdej fazie jej istnienia znajdowała swoje zastosowane, co do minimum ograniczało produkcję odpadów, w kulturze miejskiej rzeczy uszkodzone zastępowano nowymi, tanimi z racji ich masowej produkcji. Powyższe opozycyjne zestawienie wydaje się odzwierciedlać szerzej pojmowane zjawiska wpisujące się w różne warianty kultury – niedomiaru (braku) i nadmiaru (przesytu), co na poziomie narracyjnym szeroko rozumianych bajek i baśni ma dalekosiężne skutki fabularne oraz interpretacyjne.
References
Barański, J. (2007). Świat rzeczy. Zarys antropologiczny. Kraków: Univeristas.
Brzechwa, J. (1972). Akademia pana Kleksa. Warszawa: Czytelnik.
Brzechwa, J. (1990). Podróże pana Kleksa. Wrocław: Siedmioróg.
Brzechwa, J. (1991). Akademia pana Kleksa. Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Dukaj, J. (2009). Wroniec. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Gawiński, A. (1990). O Śpiącej Królewnie. W: tenże, Bajki staroświeckie. Wrocław: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Kapusta, A. (2013). Kiszenie i podszewki. Podteksty kultury. Kraków: Univeristas.
Karwińska, A. (1988). Księżycowa przygoda Kasi. Bajka dla Kasi. W: tejże, Bajki moich
przyjaciół. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kolberg, O. (1962). Dzieła wszystkie, t. 8, Krakowskie, cz. 4. Kraków-Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Kolberg, O. (1962). Sprzęty, naczynia, narzędzia, i ich użycie. W: O. Kolberg, Dzieła wszystkie, t. 3, Kujawy, cz. 1. Kraków-Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Krajewski, M. (2013). Są w życiu rzeczy… Szkice z socjologii przedmiotów. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
Krüger, M. (2001). Witaj, Karolciu!. Wrocław: Siedmioróg.
Labuda, A.W. (wyb., przeł., oprac.). (2020). Wróżki w salonach. Antologia francuskich baśni literackich z XVII i XVIII wieku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
Mianecki, A. (2018). Pieniądze. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 3 (32-35). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Masłowska, E. (2012). Fantomy pamięci. Pamięć semantyczna pocałunku. W: J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana. T. 6. Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej (129-141). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Ostrowska, B. (1919). Bohaterski miś. Warszawa: E. Wende i Ska.
Papuzińska, J. (1989). Zatopione królestwo. O polskiej literaturze fantastycznej XX wieku dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Papuzińska, J. (2020). Nasza mama czarodziejka. Pozyskano z: https://wolnelektury.pl/
media/book/pdf/papuzinska-nasza-mama-czarodziejka.pdf.
Rybus, A., Kornobis, M.W. (red.) (2015). Ludzie w świecie przedmiotów, przedmioty w świecie ludzi. Antropologia wobec rzeczy. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Saloni, A. (1908). Lud rzeszowski. „Materiały Antropologiczne i Archeologiczno-Etnograficzne”,
t. 10, 258.
Saloni, A. (1989). O szklany górze. W: H. Kapełuś (wyb. i oprac.), Księga bajek polskich. T. 1. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Smyk, K. (2018). Wiatr. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 3. (316-321). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Sobolewska, A. (1992). Od magii do mistyki. Powieści inicjacyjne Janusza Korczaka. W: tejże, Mistyka dnia powszedniego. Warszawa: Open.
Szpak, E. (2013). Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian. Warszawa: Scholar.
Ślósarska, J. (1997). Kreacja przedmiotu w baśniach H.Ch. Andersena. W: M. Hempowicz (red.), Andersen – baśń wobec świata (26-31). Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury.
Wilczyńska, E. (2018). Księga/Książka. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 2 (262-265). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Witowt (1905). Gadki z Ostrowska. „Wisła”, t. 19, 293-301.
Wójcicka, M. (2018). Przedmiot (środek) magiczny. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 3 (80-85). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wróblewska, V. (1998). Metatekstowość w baśni ludowej i literackiej. „Literatura Ludowa”, nr 4/5, 3-11.
Wróblewska, V. (2003). Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Wróblewska, V. (2014). „Od potworów do znaków pustych”. Ludowe demony w polskiej literaturze dla dzieci. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wróblewska, V. (2017). Uczony i demon, czyli postać czarownika w polskich bajkach ludowych. „Literatura Ludowa”, nr 4-5, 5-12.
Wróblewska, V. (2018). Cudowność. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 1 (352-361). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Zaleska, M. (1899). Niezgodni królewicze i królowa perłowego pałacu. Warszawa: Nakł. Gebethnera i Wolffa.
Downloads
Objavljeno
How to Cite
Broj časopisa
Rubrika
License
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 762
Number of citations: 0
