I (nie) żyli długo i szczęśliwie. Konstrukcje zakończeń w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.1.2019.001Słowa kluczowe
Zagłada, Holokaust, happy end, polska literatura dziecięca, Janusz Korczak, traumaAbstrakt
Tematem artykułu są zakończenia wybranych współczesnych polskich tekstów o Zagładzie przeznaczonych dla młodego czytelnika. Miejscem akcji większości opowieści jest getto, a przekroczenie jego muru jest momentem przełomowym dla bohaterów, który można rozumieć wielorako, zarówno jako pozytywną zapowiedź przyszłości, negatywny znak końca życia czy nowy początek niepewności o swój los. Studium jest podzielone na trzy części, poświęcone odpowiednio biografiom Janusza Korczaka, zakończeniom wybranych tekstów o Zagładzie (m.in. XY Joanny Rudniańskiej, Szlemiel Ryszarda Marka Grońskiego i Bezsenność Jutki Doroty Combrzyńskiej-Nogali) oraz studium Arki czasu Marcina Szczygielskiego. Zebrane obserwacje zostają zanalizowane w kontekście szczęśliwego zakończenia, według niektórych badaczy silnie przynależnego literaturze dziecięcej.
Bibliografia
BOSMAJIAN, H. (2002). Sparing the Child. Grief and Unspeakable in Youth Literature about Nazism and the Holocaust. London: Routledge.
CHMIELEWSKA, I. (2011). Pamiętnik Blumki. Poznań: Media Rodzina.
COMBRZYŃSKA-NOGALA, D. (2012). Bezsenność Jutki. Łódź: Literatura.
CZERWIŃSKA-RYDEL, A. (2012). Po drugiej stronie okna. Opowieść o Januszu Korczaku, Warszawa: Muchomor.
CZERWIŃSKA-RYDEL, A. (2018). Listy w butelce. Opowieść o Irenie Sendlerowej, Łódź: Literatura.
DYMEL-TRZEBIATOWSKA, H. (2018). Opowieść dla dzieci a opowieść dla dorosłych. Dwie literackie odsłony Wielkiej Szpery w łódzkim getcie. W: B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek (red.), (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży (s. 173–186). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
FORTES, A., CONCEJO, J. (2011). Dym (przeł. B. Haniec). Toruń: Tako.
GŁOWIŃSKI, M., CHMIELEWSKA, K., MAKARUK, K.,
MOLISAK, A., ŻUKOWSKI, T., (red.). (2005).
Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie? Kraków: UNIVERSITAS.
GROŃSKI, R. M. (2010). Szlemiel. Warszawa: Nowy Świat.
HESKA-KWAŚNIEWICZ, K. (2013). Tajemnicze ogrody. 3. Rozprawy i szkice z literatury dla dzieci i młodzieży, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
JANCZEWSKA, M., (wstęp i oprac.). (2017). Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny.
JANION, M. (2011). Porzucić etyczną arogancję. W: B. Polak, T. Polak (red.), Porzucić etyczną arogancję. Ku reinterpretacji podstawowych pojęć humanistyki w świetle wydarzenia Szoa (s. 19–29), Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
JAROMIR, A., CICHOWSKA G. (2013). Ostatnie
przedstawienie panny Esterki. Poznań: Media Rodzina.
KANIA, A. (2017). Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej. Kraków: UNIVERSITAS.
KERTZER, A. (2002). My Mother’s Voice. Children, Literature, and the Holocaust. Peterborough: Broadview Press.
KIMMEL, E. A. (1977). Confronting the Ovens. The Holocaust and Juvenile Fiction. „The Horn Book Magazine”, t. LIII (nr 1), 84–91.
KOKKOLA, L. (2003). Representing the Holocaust in Children’s Literature. London: Routledge.
KRZEMIŃSKA, K. (2010). Kicz w kinie holokaustowym. „Zagłada Żydów. Studia i materiały”, nr 6, 55–73.
LANDAU, I. (2015). Ostatnie piętro. Łódź: Literatura.
LESZCZYŃSKI, G. (2015). „Kto Ty jesteś?” Literatura XXI w. w poszukiwaniu tożsamości młodego pokolenia. W: A. Ungeheuer-Gołąb, M. Chrobak, M. Rogoża (red.), O tym, co Alicja odkryła… W kręgu badań nad toposem dzieciństwa i literaturą dla dzieci i młodzieży (s. 166–183). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
LUBELSKI, T. (2013). Filmowy wizerunek Janusza Korczaka. „Kwartalnik Filmowy”, nr 81, 117–132.
MARCINIAK, K. (2015). (De)Constructing Arcadia. The Polish Struggles with History and Differing Colours of Childhood in the Mirror of Classical Mythology. W: L. Maurice (red.), The Reception of Ancient Greece and Rome in Children’s Literature. Heroes and Eagles (s. 56–82). Leiden: Brill.
MELCHIOR, M. (2004). Żydzi a tożsamość. Polscy Żydzi ocaleni „na aryjskich papierach”. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
MITAL, K. (2017). Powstanie warszawskie. Pierwsze dni. Interaktywne spotkanie z historią. Gdańsk: Meandry.
NIKOLAJEVA, M. (2002). The Rhetoric of Character in Children’s Literature. Lanham, Md.: Scarecrow Press.
NIKOLAJEVA, M. (2005). Aesthetic Approaches to Children’s Literature. An Introduction. Lanham, Md.: Scarecrow Press.
NIKOLAJEVA, M. (2010). The Identification Fallacy. Perspective and Subjectivity in Children’s Literature. W: M. Cadden (red.), Telling Children’s Stories. Narrative Theory and Children’s Literature (s. 187–208). Lincoln: University of Nebraska Press.
NIKOLAJEVA, M. (2014). Reading for Learning. Cognitive approaches to children’s literature. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamin Publishing Company.
OSTROWICKA, B. (2012). Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku. Łódź: Literatura.
PIĄTKOWSKA, R. (2013). Wszystkie moje mamy. Łódź: Literatura.
RAABE, C. (Red.). (2009). The White Ravens 2009. A Selection of International Children’s and Youth Literature. München: Internationale Jugendbibliothek.
ROSEMAN, K. (1985). Escape from the Holocaust. New York: Union of American Hebrew Congregations.
RUDNIAŃSKA, J. (2007). Kotka Brygidy. Lasek: Pierwsze.
RUDNIAŃSKA, J. (2012). XY. Warszawa: Muchomor.
RUSSELL, D.L. (1997). Reading the Shards and Fragments. Holocaust Literature for Young Readers. „The Lion and the Unicorn”, nr 21 (t. 2), 267–280.
SIKORSKA, M., SMYCZYŃSKA K. (2014). Ewangelia według Korczaka. Pamiętnik Blumki Iwony Chmielewskiej. W: B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek (red.), Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży (s. 151–159). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
SKOWERA, M. (2018). Jutka’s Insomnia [Bezsenność Jutki]. „Our Mythical Childhood Survey”. Pozyskano z http://www.omc.obta.al.uw.edu.pl/myth-survey/item/385.
STEWART, S. (2010). Shifting Worlds. Constructing the Subject, Narrative, and History in Historical Time Shifts. W: M. Cadden (red.), Telling Children’s Stories. Narrative Theory and Children’s Literature (s. 231–250). Lincoln: University of Nebraska Press.
SZCZYGIELSKI, M. (2013). Arka czasu, czyli wielka ucieczka Rafała od kiedyś przez wtedy do teraz i wstecz. Warszawa: STENTOR.
TAL, E. (2012). A Truth to Tell. Novels about the Holocaust for Young Readers. A Comparative Discussion of Selected English-Language and Hebrew Fiction. Birmingham: LAP Look Again Press.
TOMCZOK, M. (2017). Anna Mach, Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej; Małgorzata Wójcik-Dudek, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży. „Zagłada Żydów. Studia i materiały”, nr 13, 795–801.
WĄDOLNY-TATAR, K. (2015). (Re)konstrukcja osoby. Chopin Anny Czerwińskiej-Rydel i Korczak Beaty Ostrowickiej. W: B. Olszewska, O. Pajączkowski, L. Urbańczyk (red.), „Stare” i „nowe” w literaturze dla dzieci i młodzieży – biografie (s. 359–372). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
WĄDOLNY-TATAR, K. (2016). Estetyka przeszłości w przekazach dla najmłodszych w świetle uwag o filogenezie kulturowej. „Polonistyka. Innowacje”, nr 3, 99–108.
WÓJCIK-DUDEK, M. (2016). W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
WÓJCIK-DUDEK, M. (2018). Elementarz Zagłady w polskiej najnowszej literaturze dla dzieci. W: K. Slany (red.), Śmierć w literaturze dziecięcej i młodzieżowej (s. 279–294). Warszawa: Wydawnictwo SBP.
YOLEN, J. (1988). The Devil’s Arithmetic. New York: Viking Kestrel.
ZABAWA, K. (2017). Literatura dla dzieci w kontekstach edukacyjnych. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 619
Liczba cytowań: 0