Cmentarz. Antropologiczna lektura przestrzeni i pamięci na przykładzie wiejskiego cmentarza w Złotym Potoku

Autor

  • Grażyna Ewa Karpińska Uniwersytet Łódzki Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej

DOI:

https://doi.org/10.12775/LL.1.2017.002

Słowa kluczowe

cmentarz, tekst kultury, lektura przestrzeni, lektura pamięci, palimpsest

Abstrakt

Z kulturowego punktu widzenia przestrzeń cmentarza jest tworem niedokończonym, jako konstrukt materialny i niematerialny jest nieustannie „przeobrażany”. Funkcjonuje jako palimpsest – czas uzgadnia i kreuje jego przestrzeń, nadpisuje nowe znaczenia i tożsamości. Aby go odczytać prawidłowo należy znać język, jakim został napisany i poddać go kilku lekturom, gdyż pierwsza lektura „jawnie dostrzegalnych, widomych i celowo eksponowanych” (J. Kolbuszewski) obiektów i znaków cmentarza nie pozwala badaczowi dogłębnie re-konstruować jego przestrzeń. Za przykład posłuży mi wiejski cmentarz leżący na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej (wieś Złoty Potok, gmina Janów, powiat częstochowski).

 

Bibliografia

BARTKOWIAK, I., BARTKOWIAK, J. (2014). Rozwój cywilizacji na terenie północno-wschodniej Jury, w miejscowości Złoty Potok. Pozyskano z http://janow.pl/fotki/rozwoj.pdf.

BRENCZ, A. (2000). Niemieckie wiejskie cmentarze jako element krajobrazu kulturowego środkowego Nadodrza. W: Z. Mazur (red.), Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych (s. 287–305). Poznań: Instytut Zachodni.

BURZYŃSKA, A. (2006). Anty-teoria literatury. Kraków: Universitas.

BYSTROŃ, J.S. (1980). Tematy, które mi odradzano. Pisma etnograficzne rozproszone. Warszawa: PIW.

CZAJA, D. (2004). Sygnatura i fragment. Narracje antropologiczne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

CZARNOWSKI, S. (1956). Podział przestrzeni i jej rozgraniczenie w religii i magii. W: S. Czarnowski, Dzieła. T. 3 (s. 221–236). Warszawa: PWN.

ELIADE, M. (1993). Sacrum, mit, historia. Wybór esejów (przeł. A. Tatarkiewicz). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

FISCHER, A. (1921). Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego. Lwów: Ossolineum.

HAJDUK-NIJAKOWSKA, J. (2014). Kulturowe kreowanie wyobrażeń na temat przeszłości. W: E. Golachowska, A. Zielińska (red.), Konstrukcje i dekonstrukcje tożsamości. T. 3. Narracja i pamięć (s. 527–540). Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.

KOLBUSZEWSKI, J. (1994). Przestrzenie i krajobrazy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Sudety.

KOLBUSZEWSKI, J. (1996). Cmentarze. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.

KOWALSKI, P. (1994). Prośba do Pana Boga. Rzecz o gestach wotywnych. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.

MINKSZTYN, J. (2015). (Nie)Święte śmieci. W: K. Kulikowska, C. Obracht-Prondzyński (red), Śmieć w kulturze (s. 105–130). Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.

ORMAN, K., ORMAN, P. (2008). Wielka Wojna na Jurze. Przebieg wydarzeń i cmentarze wojenne I wojny światowej między Krakowem a Częstochową. Kraków: Wydawnictwo Egis.

REINFUSS, R. (1989). Ludowa rzeźba kamienna w Polsce. Wrocław: Ossolineum.

REWERS, E. (2005). Post-polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta. Kraków: Universitas.

SCHLÖGEL, K. (2009). W przestrzeni czas czytamy. O historii cywilizacji i geopolityce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

SIKORA, S. (1986). Cmentarz. Antropologia pamięci. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 1–2, s. 57–68.

SKARGA, B. (2002). Ślad i obecność. Warszawa: PWN.

SŁAWIŃSKI, J. (2006). Miejsce interpretacji. Gdańsk: Wydawnictwo słowo / obraz / terytoria.

SPISS, A. (2002). Wiejskie cmentarze w Polsce. W: K. Grodziska, J. Purchla (red.), Śmierć, przestrzeń, czas, tożsamość w Europie Środkowej około 1900 (s. 215–234). Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.

STARCZUK, J. (2006). Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi.

Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

SULIMA, R. (1992). Słowo i etos. Szkice o kulturze. Kraków: Zakład Wydawniczy FA ZMW „Galicja”.

VANDENDORPE, Ch. (2008). Od papirusu do hipertekstu. Esej o przemianach tekstu i lektury (przeł. A. Sawisz). Warszawa: Wydawnictwo UW.

WHITE, H. (2000). Poetyka pisarstwa historycznego (przeł. E. Domańska i in). Kraków: Univesitas.

http://janow.pl/fotki/rozwoj.pdf

http://www.wkz.katowice.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=101&Itemid=98

Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture

Pobrania

Opublikowane

2017-06-13

Jak cytować

1.
KARPIŃSKA, Grażyna Ewa. Cmentarz. Antropologiczna lektura przestrzeni i pamięci na przykładzie wiejskiego cmentarza w Złotym Potoku. Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture [online]. 13 czerwiec 2017, T. 61, nr 1, s. 21–31. [udostępniono 5.7.2025]. DOI 10.12775/LL.1.2017.002.

Numer

Nr 1 (2017): Literatura Ludowa

Dział

Artykuły

Licencja

Prawa autorskie/Copyright Notice

1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:

a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;

b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);

c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;

d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;

e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).

 2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.

3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.

 

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 609
Liczba cytowań: 0