Cmentarz. Antropologiczna lektura przestrzeni i pamięci na przykładzie wiejskiego cmentarza w Złotym Potoku

Autoři

  • Grażyna Ewa Karpińska Uniwersytet Łódzki Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej

DOI:

https://doi.org/10.12775/LL.1.2017.002

Klíčová slova

cmentarz, tekst kultury, lektura przestrzeni, lektura pamięci, palimpsest

Abstrakt

Z kulturowego punktu widzenia przestrzeń cmentarza jest tworem niedokończonym, jako konstrukt materialny i niematerialny jest nieustannie „przeobrażany”. Funkcjonuje jako palimpsest – czas uzgadnia i kreuje jego przestrzeń, nadpisuje nowe znaczenia i tożsamości. Aby go odczytać prawidłowo należy znać język, jakim został napisany i poddać go kilku lekturom, gdyż pierwsza lektura „jawnie dostrzegalnych, widomych i celowo eksponowanych” (J. Kolbuszewski) obiektów i znaków cmentarza nie pozwala badaczowi dogłębnie re-konstruować jego przestrzeń. Za przykład posłuży mi wiejski cmentarz leżący na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej (wieś Złoty Potok, gmina Janów, powiat częstochowski).

 

Reference

BARTKOWIAK, I., BARTKOWIAK, J. (2014). Rozwój cywilizacji na terenie północno-wschodniej Jury, w miejscowości Złoty Potok. Pozyskano z http://janow.pl/fotki/rozwoj.pdf.

BRENCZ, A. (2000). Niemieckie wiejskie cmentarze jako element krajobrazu kulturowego środkowego Nadodrza. W: Z. Mazur (red.), Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych (s. 287–305). Poznań: Instytut Zachodni.

BURZYŃSKA, A. (2006). Anty-teoria literatury. Kraków: Universitas.

BYSTROŃ, J.S. (1980). Tematy, które mi odradzano. Pisma etnograficzne rozproszone. Warszawa: PIW.

CZAJA, D. (2004). Sygnatura i fragment. Narracje antropologiczne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

CZARNOWSKI, S. (1956). Podział przestrzeni i jej rozgraniczenie w religii i magii. W: S. Czarnowski, Dzieła. T. 3 (s. 221–236). Warszawa: PWN.

ELIADE, M. (1993). Sacrum, mit, historia. Wybór esejów (przeł. A. Tatarkiewicz). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

FISCHER, A. (1921). Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego. Lwów: Ossolineum.

HAJDUK-NIJAKOWSKA, J. (2014). Kulturowe kreowanie wyobrażeń na temat przeszłości. W: E. Golachowska, A. Zielińska (red.), Konstrukcje i dekonstrukcje tożsamości. T. 3. Narracja i pamięć (s. 527–540). Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.

KOLBUSZEWSKI, J. (1994). Przestrzenie i krajobrazy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Sudety.

KOLBUSZEWSKI, J. (1996). Cmentarze. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.

KOWALSKI, P. (1994). Prośba do Pana Boga. Rzecz o gestach wotywnych. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.

MINKSZTYN, J. (2015). (Nie)Święte śmieci. W: K. Kulikowska, C. Obracht-Prondzyński (red), Śmieć w kulturze (s. 105–130). Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.

ORMAN, K., ORMAN, P. (2008). Wielka Wojna na Jurze. Przebieg wydarzeń i cmentarze wojenne I wojny światowej między Krakowem a Częstochową. Kraków: Wydawnictwo Egis.

REINFUSS, R. (1989). Ludowa rzeźba kamienna w Polsce. Wrocław: Ossolineum.

REWERS, E. (2005). Post-polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta. Kraków: Universitas.

SCHLÖGEL, K. (2009). W przestrzeni czas czytamy. O historii cywilizacji i geopolityce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

SIKORA, S. (1986). Cmentarz. Antropologia pamięci. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 1–2, s. 57–68.

SKARGA, B. (2002). Ślad i obecność. Warszawa: PWN.

SŁAWIŃSKI, J. (2006). Miejsce interpretacji. Gdańsk: Wydawnictwo słowo / obraz / terytoria.

SPISS, A. (2002). Wiejskie cmentarze w Polsce. W: K. Grodziska, J. Purchla (red.), Śmierć, przestrzeń, czas, tożsamość w Europie Środkowej około 1900 (s. 215–234). Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.

STARCZUK, J. (2006). Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi.

Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

SULIMA, R. (1992). Słowo i etos. Szkice o kulturze. Kraków: Zakład Wydawniczy FA ZMW „Galicja”.

VANDENDORPE, Ch. (2008). Od papirusu do hipertekstu. Esej o przemianach tekstu i lektury (przeł. A. Sawisz). Warszawa: Wydawnictwo UW.

WHITE, H. (2000). Poetyka pisarstwa historycznego (przeł. E. Domańska i in). Kraków: Univesitas.

http://janow.pl/fotki/rozwoj.pdf

http://www.wkz.katowice.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=101&Itemid=98

Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture

Stahování

Publikováno

2017-06-13

Jak citovat

1.
KARPIŃSKA, Grażyna Ewa. Cmentarz. Antropologiczna lektura przestrzeni i pamięci na przykładzie wiejskiego cmentarza w Złotym Potoku. Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture. Online. 13 červen 2017. Vol. 61, no. 1, pp. 21-31. [Accessed 20 květen 2025]. DOI 10.12775/LL.1.2017.002.

Číslo

No 1 (2017): Literatura Ludowa

Sekce

Articles

Licence

1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:

a) recording of a Work / subject of a related copyright;

b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);

c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;

d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;

e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).

2. The authors give the publisher the license free of charge.

3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.

Stats

Number of views and downloads: 588
Number of citations: 0