Spiski etnoperformans (cz. 1)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.1.2024.002Słowa kluczowe
Polski Spisz, rytuał, kultura regionalna, dziedzictwo kulturowe, etnoperformans, spuścizna kulturowaAbstrakt
Przedmiotem artykułu są dwie imprezy regionalne, konkurs i przegląd spiskiego folkloru: Spiskie Zwyki i Spiska Warta, organizowane każdego roku - odpowiednio - zimą i latem na Zamku Dunajec w Niedzicy iw Gminnym Ośrodku Kultury w Łapszach Niższych z siedzibą w Niedzicy. Dyskutowany region jest niewielkim fragmentem krainy historycznej, której główna część znajduje się na terytorium Słowacji. Stanowił on przez setki lat część Królestwa Węgier, stąd jego imprezy należą do praktyk typu etnoperformansu, który łączy aspekt artystyczny ze społecznym. Pierwszyjest wyrazem regionalej estetyki i artyzmu (folklor słowno-muzyczny, taniec, strój regionalny), drugi - rytualnego charakteru imprez służących procesom tożsamościowym.W świetle poczynionych ustalenń dyskutowane przypadki etnoperformansu reprezentują spuściznę kulturową w trybie dziedzictwa. W tym rozumieniu są formą odmienną od dawniejszej tradycji i można je uznać za rodzaj metakulturowej praktyki i metakulturowego komentarza wobec kultury regionalnej.
Bibliografia
Ang, I. (1985). Watching Dallas. Methuen.
Assman, J. (2008). Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych (tłum. A. Kryczyńska-Pham). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Bagnall, G. (2003). Performance and Performativity at Heritage Sites. Museum and Society, 1(2), 87–103.
Barański, J. (2014). Janosik na Spiszu. „Rytuał estetyczny” a tożsamość regionalna. Zeszyty Naukowe KUL, 57(4), 3–24.
Barański, J. (2022). Praktykowanie spiskości, cz. 1. Prace Etnograficzne, 50, 33–67.
Barański, J. (2023). Praktykowanie spiskości, cz. 2. Prace Etnograficzne, 51 (w druku).
Bourdieu, P. (2007), Szkic teorii praktyki (tłum. W. Kroker). Wydawnictwo Marek Derewecki.
Burszta, J. (1974). Kultura ludowa – kultura narodowa. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Burszta, W. J. (2009). Od mowy magicznej do szumów popkultury. Wydawnictwo Academica.
Cierniak, J. (1963). Źródła i nurty polskiego teatru ludowego. Wybór pism, inscenizacji i listów. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Dudzik, W. (2013). Struktura w antystrukturze. Szkice o karnawale i teatrze. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Durkheim, E. (2010). Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii (tłum. A. Zadrożyńska). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Fischer-Lichte, E. (2008). Estetyka performatywności (tłum. M. Borowski, M. Sugiera). Księgarnia Akademicka.
Gąsior-Niemiec, A. (2006), Galicja na Podkarpaciu, czyli o lokalnej niefortunności tradycji. W: J. Kurczewska (red.), Oblicza lokalności. Różnorodność miejsc i czasu (s. 390–412). Wydawnictwo IFiS PAN.
Gmina Kolbuszowa (2018, 30 września). Weekend seniora z kulturą. Gmina Kolbuszowa. http://www.kolbuszowa.pl/20-aktualnosci/69-kalendarz-wydarzen/2948-weekend-seniora-z-kultura.html
Goffman, E. (1981). Człowiek w teatrze życia codziennego (tłum. H. i P. Śpiewakowie). Państwowy Instytut Wydawniczy.
Ingarden, R. (1988). O dziele literackim. Badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury (tłum. M. Turowicz). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Klekot, E. (2011). Etnograf wobec nikiformy. W: T. Rakowski, A. Malewska-Szałygin (red.), Humanistyka i dominacja. Oddolne doświadczenia społeczne w perspektywie zewnętrznych rozpoznań (s. 139–147). Colloquia Humaniorum.
Kowalski, P. (2004). Popkultura i humaniści. Daleki od kompletności remanent spraw, poglądów i mistyfikacji. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kraina Błękitnego Snu (b.d.). Miejski Ośrodek Kultury w Dynowie. Kraina Błękitnego Snu. Pobrano 2022.07.26 z: http://ekomuzeum.pogorzedynowskie.pl/item/miejski-osrodek-kultury--w-dynowie/
Łysiak, S. (2011). Od obrzędu do współczesnego widowiska ludowego. W: J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Tradycja w kontekstach kulturowych (t. 4, s. 285–294). Wydawnictwo UMCS.
MacAloon, J. J. (2009). Wstęp, Widowiska kulturowe, teoria kultury (tłum. K. Przyłuska-Urbanowicz). W: J. J. MacAloon (red.), Rytuał, dramat, święto, spektakl. Wstęp do teorii widowiska kulturowego (s. 11–39). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Miejski Ośrodek Kultury w Dynowie (2015, 17 marca). Tam gdzie jeszcze pieją koguty – etnoperformance weselny [dokument elektroniczny]. https://xdoc.mx/documents/platforma-kultury--5faa20acca59a
Niedźwiedź, A. (2015). Religia przeżywana. Katolicyzm i jego konteksty we współczesnej Ghanie. Wydawnictwo Libron.
Schechner, R. (2002). Ritual and Performance. In T. Ingold (ed.), Companion Encyclopedia of Anthropology (pp. 613–647). Routledge.
Schechner, R. (2006). Performatyka. Wstęp (tłum. T. Kubikowski). Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych.
Schieffelin, E. L. (1998). Problematizing Performance. In F. Hughes-Freeland (ed.), Ritual, Performance, Media (pp. 194–207). Routledge.
Schofield, J. (2015).“Thinkers and Feelers”: A Psychological Perspective on Heritage and Society. In E. Waterton, S. Watson (eds.), The Palgrave Handbook of Contemporary Heritage Research (pp. 417–425). Palgrave Macmillan.
Singer, M. (1959). Traditional India – Structure and Change. American Folklore Society.
Smith, L. (2006). Uses of Heritage. Routledge.
Smith, L. (2020). Emotional Heritage: Visitor Engagement at Museums and Heritage Studies. Routledge.
Stefano, M. L. (2017). At the Community Level: Intangible Cultural Heritage as Naturally-occuring Ecomuseum. In B. Onciul, M. L. Stefano, S. Hawke (eds.), Engaging Heritage, Engaging Communities (pp. 159–177). The Boydell Press.
Szpilka, K. (2014). Lud tatrzański. W: B. Fatyga, R. Michalski (red.), Kultura ludowa. Teorie. Praktyki. Polityki (s. 223–250). Instytut Stosowanych Nauk Społecznych.
Szyfer, A. (2014). Sacrum czy profanum. Elementy obrzędowości dzisiaj. W: J. Hajduk-Nijakowska (red.), Praktykowanie tradycji w społeczeństwach posttradycyjnych (s. 241–248). Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Turner, V. (2005). Od rytuału do teatru. Powaga zabawy (tłum. M. i J. Dziekanowie). Oficyna Wydawnicza Volumen.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Janusz Barański
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 192
Liczba cytowań: 0
