Głos buntu. O politycznym potencjale opowieści o Jakubie Szeli na przykładzie spektaklu Historia Jakubowa. Opowieść chłopska i babska
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.3.2023.006Słowa kluczowe
Małgorzata Litwinowicz, Jakub Szela, prawa kobiet, bunt chłopski, ludAbstrakt
Artykuł podejmuje refleksję na temat politycznego potencjału narracji o wiejskim doświadczeniu w kontekście współczesnych ruchów populistycznych na przykładzie widowiska Historia Jakubowa. Opowieść chłopska i babska Małgorzaty Litwinowicz, który miał premierę w 2020, równolegle z trwającymi Czarnymi Protestami. Analiza tego spektaklu pozwala postawić tezę, że dzięki afektywnemu oddziaływaniu opowieść o chłopskim oporze służy we współczesnej kulturze formowaniu nieliberalnej kategorii ludu jako podmiotu działań politycznych w tych projektach, które mają charakter przynajmniej w części audialny. Wybór głosu jako medium dla sztuki próbującej wyrazić ludowy gniew i jego siłę transformacyjną wobec porządku społecznego jest uzasadniony jego większą zdolnością do afektywnego oddziaływania – a przez to do budowania identyfikacji grupy, a następnie wspólnoty społecznej.
Bibliografia
Antonik, D. (2015). Czarowanie głosem. Wizerunki werbalne pisarzy a ekonomia afektywna. W: E. Wichrowska, A. Szczepan-Wojnarska, R. Sendyka, R. Nycz (red.), Historie afektywne i polityki pamięci (s. 139–160). Instytut Badań Literackich PAN.
Bal, M. (2015). Afekt jako siła kulturowa. W: E. Wichrowska, A. Szczepan-Wojnarska, R. Sendyka, R. Nycz (red.), Historie afektywne i polityki pamięci (s. 33–46). Instytut Badań Literackich PAN.
Balcerzan, E. (1975). Wstęp. W: B. Jasieński, Utwory poetyckie, manifesty, szkice (s. III–LXXXIV). Ossolineum.
Czapliński, P. (2016). Przemieszczenia. O powojennej prozie chłopskiej. W: R. Sendyka, T. Sapota, R. Nycz (red.), Migracyjna pamięć, wspólnota, tożsamość (s. 189–205). Instytut Badań Literackich PAN.
Czeczot, K. (2016), Ofelizm. Romantyczne zawłaszczenia, feministyczne interwencje. Instytut Badań Literackich PAN.
Diduszko-Zyglewska, A. (2012, 31 grudnia). Pochwalone, czyli wkurzone dzieweczki i ochrypłe kukułeczki. Krytyka Polityczna. https://krytykapolityczna.pl/kultura/muzyka/pochwaloneczyli-wkurzone-dzieweczki-i-ochryple-kukuleczki/
Głowacka, D. (2016). Po tamtej stronie. Świadectwo, afekt, wyobraźnia. Instytut Badań Literackich PAN.
Grochowski, G. (2019), Kwestia chłopska. W: G. Wołowiec, D. Krawczyńska, G. Grochowski (red.), Chłopska (nie)pamięć. Dziedzictwo chłopskości w polskiej literaturze i kulturze (s. 7–11). Universitas.
Gunnarson Payne, J. (2019), Kobiety jako „lud”. Czarne protesty jako sprzeciw wobec autorytaryzmu w perspektywie międzynarodowej. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzlaes (red.), Bunt kobiet. Czarne protesty i strajki kobiet (s. 155–183). Europejskie Centrum Solidarności.
Jasieński, B. (1975). Utwory poetyckie, manifesty, szkice (red. E. Balcerzan). Ossolineum.
Kasprzak, M. (2023). Po co nam dzisiaj rabacja? Dziennik Trybuna, 41–42, 13.
Kowalska, B., Nawojski, R. (2019). Uwaga, uwaga, tu obywatelki! Obywatelstwo jako praktyka w czarnych protestach i strajkach kobiet. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzlaes (red.), Bunt kobiet. czarne protesty i strajki kobiet (s. 43–81). Europejskie Centrum Solidarności.
Leder, A. (2019). Nienapisana epopeja. Kilka uwag o zapomnianym wyzwoleniu. W: G. Wołowiec, D. Krawczyńska, G. Grochowski (red.), Chłopska (nie)pamięć. Dziedzictwo chłopskości w polskiej literaturze i kulturze (s. 35–46). Universitas.
Leszczyński, A. (2020). Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia panowania. WAB.
Litwinowicz, M. (2006) (red.). Przyjemności opowiadania. Instytut Kultury Polskiej UW.
Litwinowicz, M. (2020, 23 listopada). Historia Jakubowa. Opowieść ludowa chłopska i babska [wideo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=d6y5tReyb1s&t=1028s
Litwinowicz-Droździel, M. (2016). Szafran i sen. Doświadczenia kobiet wiejskich na podstawie narracji autobiograficznych (XIX/XX wiek). W: A. Galant, A. Zawiszewska (red.), Kobieta, literatura, medycyna (s. 171–183). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Litwinowicz-Droździel, M. (2021). Wielogłosy. O historiach ludowych. Widoki. Teorie i praktyki kultury wizualnej, 31. https://doi.org/10.36854/widok/2021.31.2462
Litwinowicz-Droździel, M. (2022). Kapitały niedostatku. Historie ludowe i etyka współczesności. Kultura Współczesna, 1, 29–37.
Majewska, E. (2017). Tramwaj zwany uznaniem. Feminizm i solidarność po neoliberalizmie. Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Markiewka, T. S. (2020). Gniew. Wydawnictwo Czarne.
Mouffe, Ch. (2015). Agonistyka. Polityczne myślenie o świecie (przeł. B. Szalewa). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Nowacki, D. (2020). Obecność Szeli. Trzy przykłady z nowej prozy polskiej. Konteksty Kultury, 17(4), 453–469. doi:https//10.4467/23531991KK.20.036.13255
Pobłocki, K. (2021). Chamstwo. Wydawnictwo Czarne.
Ramme, J., Snochowska-Gonzalez, C. (2019). Nie/zwykłe kobiety. Populizm prawicy, wola ludu a kobiecy suweren. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzlaes (red.), Bunt kobiet. Czarne protesty i strajki kobiet (s. 85–117). Europejskie Centrum Solidarności.
Rauszer, M. (2020). Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich. Wydawnictwo RM.
Rawiński, M. (1971). Słowo o Jakubie Szeli Brunona Jasieńskiego wobec folkloru. Pamiętnik Literacki, 62(1), 81–116.
Smoleń, B. (2006). Chłopka. W: M. Janion (red.), Polka. Medium, cień, wyobrażenie. Katalog wystawy (s. 130–136). Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.
Starnawski, M. (2012). „Któż tam będzie wisiał?” – Bunt chłopski w miejskiej wyobraźni. Studia Litteraria et Historia, 1, 1–52. https://doi.org/10.11649/slh.2012.003
TOC (b.d.), Pochwalone. Czarny War. Pismo Folkowe [wydanie internetowe]. Pobrano 26 października 2023 z: https://pismofolkowe.pl/artykul/pochwalone-4309
Urbańczyk, A. (2018). Rewolucja jako konieczność biopolityczna w twórczości Brunona Jasieńskiego. Wielogłos, 36(2), 35–49.
Wasiewicz, J. (2021). Pamięć – chłopi – bunt. Transdyscyplinarne badania nad chłopskim dziedzictwem. Historia pamięci pierwszego powstania ludowego na ziemiach polskich. Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Wojtowicz, W. (2010). Między literaturą a kulturą. Studia o „literaturze mieszczańskiej” przełomu XVI i XVII wieku. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Magdalena Bednarek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 199
Liczba cytowań: 0
