Polskie bajarze i ich kulturowe znaczenia (rekonesans)
Słowa kluczowe
bajarz, zbiór baśni, bajka ludowa, baśń, folklor, tradycjaAbstrakt
Podstawowym celem artykułu jest pokazanie funkcjonowania w kulturze polskiej bajarzy rozumianych nie jako gawędziarze, ale zbiory baśni. Zaczęto je publikować w XIX w. i wydaje się je aż do tej pory. Pierwszy, Bajarz polski Antoniego Józefa Glińskiego, powstał w 1853 r., ostatni zaś, Współczesny bajarz polski Zuzanny Orlińskiej, w 2021 r. Na przestrzeni wieków powstało wiele innych bajarzy, których głównym zadaniem bya popularyzacja polskich bądź/i ludowych tradycji. W artykule zaprezentowano znane zbiory i ukazano ich zmieniające się funkcje.
Bibliografia
Abramowska, J. (1991). Polska bajka ezopowa. Wydawnictwo UAM.
A. N. (1854, 7 lutego). List z kontraktów kijowskich. Gazeta Warszawska, 92(47), 2.
(b.a.). (1812, 23 czerwca). Wiadomości zagraniczne. Gazeta Lwowska, (50), 408–413.
(b.a.). (1912). Najnowszy Bajarz polski. Ciekawe historye o dyabłach i czarownicach oraz o zaklętych skarbach i strachach. Nakładem księgarni N. Cytryna.
(b.a.). (1925). Wielki bajarz polski. Baśnie i podania zebrane i spisane ze starodawnych kronik. Księgarnia Ch. I. Rosenweina.
(b.a.). (1929). Wielki bajarz polski. Baśnie i podania zebrane i spisane ze starodawnych kronik. Księgarnia Ch. I. Rosenweina.
(b.a.). (1934). Najnowszy bajarz. Zbiór najpiękniejszych bajek dla dzieci. Druk Rekord.
Baliński, K. (1842). Powieści ludu spisane z podań. W drukarni J. Dietrich.
Baluch, A. (2014). Bajarz krakowski. Baśnie, legendy, opowieści i wiersze o dawnym i współczesnym Krakowie. Skrzat.
Berowska, M., Grądzka, M. (2003). Bajarz polski. Wilga.
Gliński, J. A. (1853). Bajarz polski (t. 1–2). W Drukarni Gubernialnej.
Gliński, J. A. (1907). Bajarz polski. Baśni, powieści i gawędy ludowe. 1. O dwóch braciach: Biedzile i Okpile. 2. O rycerzu Niezginku, mieczu samosieczu i o gęślach samograjach. Nakładem Księgarni W. Makowskiego.
Glinski, J. A. (1946). The Glass Mountain and other stories (transl. and adapted E. Arthurton, N. Reh). F. P. Agency.
Gliński, J. A. (1988). Bajarz polski. Współczesny Światowid.
Gliński, J. A. (2003). Bajarz polski (wyb. K. Leżeńska). Prószyński i S-ka.
Gonet, S. (1910). Wierzenia ludowe ze Suchej. Lud, 16, 90.
Kowalczyk, K. (2016). Baśń w zwierciadle popkultury. Renarracje baśni ze zbioru „Kinder- und Hausmärchen” Wilhelma i Jakuba Grimmów w przestrzeni kultury popularnej. Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster”, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kowalczyk, K. (2021). Grimmosfera polska. Baśnie ze zbioru Wilhelma i Jakuba Grimmów w polskiej kulturze literackiej (1865–2015). Atut.
Krzyżanowski, J. (1977). Bajarz polski Glińskiego i jego źródła literackie. W: J. Krzyżanowski, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru (s. 760–772). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Krzyżanowski, J. (1963). Polska bajka ludowa w układzie systematycznym (t. 2). Ossolineum.
Linde, B. (1807). Słownik języka polskiego (t. 1). Drukarnia XX. Pijarów.
Michałowska, T. (red.) (2013). Bajarz europejski. 15 bajek, mitów i baśni dla dzieci. Siedmioróg.
Papuzińska, J. (2010). Mój bajarz. Studia i szkice o literaturze młodzieżowej. Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Papuzińska, J. (2014). Mój bajarz odnowiony. Studia i szkice o literaturze młodzieżowej. Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Pasikowska-Klica, J. (2021, 13 listopada). Współczesny bajarz polski – recenzja. Bajkochłonka. https://bajkochlonka.pl/2021/11/13/wspolczesny-bajarz-polski-recenzja/
Pieciul-Karmińska, E. (2016). O konieczności polskiego przekładu pierwszego wydania „Baśni dla dzieci i dla domu” braci Grimm z lat 1812 i 1815. Rocznik Przekładoznawczy, 11, 77–92. https://doi.org/10.12775/RP.2016.004
Polarny Lis. (b.d.). Współczesny bajarz polski. Pobrano 20.04.2023 z: https://polarnylis.pl/ksiazka/50/Wsp%EF%BF%BD?czesny-bajarz-polski
Pytlos, B. (2003). Bajarz polski. Guliwer, 3, 9–51. PWN. (b.d.). Bajarz. W: Słownik języka polskiego PWN. Pobrano 20.04.2023 z: https://sjp.pwn. pl/doroszewski/bajarz;5411069.html
Orlińska, Z. (2021). Współczesny bajarz polski. Polarny Lis.
Rzepnikowska, I. (2018a). Gliński Antonii. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 2, s. 39–40). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Rzepnikowska, I. (2018b). Bajarz/Gawędziarz. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 46–49). Wydawnictwo Naukowe UMK
Rzepnikowska, I. (2018c). Bajka ludowa a baśnie braci Grimm. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 71–75). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Rzewuski, H. (1841). Pamiątki JPana Seweryna Soplicy cześnika parnawskiego (t. 3–4). W drukarni polskiej Juliusza Marylskiego.
Siemieński, L. (1845). Podania i legendy polskie, ruskie, litewskie. Nakładem Księgarni K. Żupańskiego.
Waksmund, R. (2000a). Bajarz polski. W: T. Żabski (red.), Słownik literatury popularnej (s. 20–21). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Waksmund, R. (2000b). Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej. (Tematy – gatunki – konteksty). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Węgrzyn, I. (2012). W świecie powieści Henryka Rzewuskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wójcicki, K. W. (1837). Klechdy, starożytne podania i powieści ludu polskiego i Rusi. W drukarni Piotra Baryckiego.
Wójcicki, K. W. (1887). Bajarz polski. Zbiór bajek z najcelniejszych pisarzy polskich. F. Hösick.
Wróblewska, V. (2003). Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej w XIX i XX wieku. Wydawnictwo Adam Marszałek.
Wróblewska, V. (2021). Współczesne tradycje bajania. W: Z. Orlińska, Współczesny bajarz polski (s. 7–15). Polarny Lis.
Zmorski, R. (1852). Podania i baśnie ludu w Mazowszu (z dodatkiem kilku szlązkich i wielkopolskich). Nakładem Zygmunta Schlettera.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 dr hab. Violetta Wróblewska, prof. UMK
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 339
Liczba cytowań: 0
