Mak w polskich opowieściach folklorystycznych

Résumé

Mak pojawia się w mitologiach, bajkach, obrzędach oraz krótkich formach folkloru europejskiego wyjątkowo często, jako swoisty konstrukt kulturowy. W artykule dokonuję analizy znaczeń i kontekstów, w jakich roślina ta pojawia się w polskich bajkach ludowych, odnosząc to także do praktyki kulturowej, jak i wiedzy fitoterapeutycznej, będącej źródłem symboliki łączącej mak ze światem snu, śmierci, istot demonicznych oraz inicjacji w tradycyjnym folklorze. Żywotność maku w świadomości etnobotanicznej Polaków zdecydowanie wyróżnia się na tle pozostałych ziół, co udowadniają m. in. przeprowadzone na potrzeby artykułu ankiety. Zmieniające się realia gospodarcze i kulturowe wpłynęły na gwałtowny spadek wiedzy zielarskiej, zanikanie obrzędów i praktyk magicznych (w tym z użyciem nasion maku) w Polsce, niemniej mak wciąż należy do roślin, których działanie lecznicze  oraz istotne miejsce w czasie świąt (najczęściej Bożego Narodzenia) znane jest w Polsce niemal każdemu. Współczesny folklor ustny z komponentem „mak” odnosi się głównie do domowej produkcji środków odurzających z opium, tworząc nowe treści fabularne (także z elementami komicznymi), których fragmenty zamieszczam w artykule. Wątki te wzbogacają zasoby polskiej literatury oralnej dotyczącej roślin.