Ethno-performance in Spisz (p. 2)
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.3.2024.001Keywords
Polish Spisz, ethno-performance, ritual, regional culture, cultural legacy, cultural heritageAbstract
The subject of the article are two regional events, a competition and a review of the folklore of Polish Spisz: Spiskie Zwyki and Spiska Watra. They are organized each year, respectively, in winter and summer at the Dunajec Castle in Niedzica and in the Communal Cultural Center in Łapsze Niżne with its seat in Niedzica. The discussed region is a small fragment of a historical land, the main part of which is located on the territory of Slovakia. It was part of the Kingdom of Hungary for hundreds of years, hence its specificity and cultural identity. In the light of the ethnographic research, the analyzed events belong to ethno-performance practices that combine artistic and social aspects. The first is an expression of regional aesthetics and artistry (verbal and musical folklore, dance, regional costume), the second – the ritual nature of events serving identity processes. In the light of the findings, the discussed cases of ethno-performance represent cultural
legacy in the mode of heritage. In this sense, they are a form different from the older tradition and can be considered a kind of metacultural practice and metacultural commentary on regional culture.
References
Abercrombie, N., Longhurst, B. (1998). Audiences: A Sociological Theory of Performance and Imagination. Sage.
Appadurai, A. (2005). Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji (przeł. Z. Pucek). Universitas.
Arizpe, L. (2013). Singularity and Micro-Regional Strategies in Intangible Cultural Heritage. In L. Arizpe, C. Amescua (eds.), Anthropological Perspectives on Intangible Cultural Heritage (pp. 7–36). Springer.
Bagnall, G. (2003). Performance and Performativity at Heritage Sites. Museum and Society, 1(2), 87–103.
Barański, J. (2016). Objects de memoire. Rustykalna estetyka na Spiszu. W: M. Czapiga, K. Konarska (red.), O rzeczach zbędnych, zagubionych i zmarnowanych (s. 23–48). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Barański, J. (2019). Spiski regionalizm. Uwagi o tradycji, dziedzictwie i metakulturowości. Rocznik Podhalański, 14, 240–271.
Barański, J. (2024). Spiski etnoperformans (cz. 1). Literatura Ludowa. Journal of Folklore and Popular Culture, 68(1–2), 21–44.
Burszta, W. J. (2009). Od mowy magicznej do szumu popkultury. Wydawnictwo Academica.
Cohen, A. P. (2003). Wspólnoty znaczeń (przeł. K. Warmińska). W: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej (s. 192–215). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cooler, T. J. (1999). Folk Festival as Modern Ritual in the Polish Tatra Mountains. The World of Music, 41(3), 31–55.
Dąbrowska, E. (1989). Teatr, którego nie znamy. Rzecz o śląskich inscenizacjach obrzędowych. Wydawnictwo Instytutu Śląskiego.
Dąbrowska, E. (2014). Teatralizacja obrzędowości – współczesne formy tradycji. W: J. Hajduk-Nijakowska (red.), Praktykowanie tradycji w społeczeństwach posttradycyjnych (s. 47–58). Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Dubisz, S. (red.) (2008). Uniwersalny słownik języka polskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Durkheim, E. (2010). Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii (przeł. A. Zadrożyńska). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dziadowiec-Greganić, J. (2020). Badanie dziedzictwa niematerialnego w działaniu. Perspektywa krytyczna, partycypacyjna i mediacyjno-facylitacyjna. Lud, 104, 41–73.
Eliade, M. (1970). Sacrum – mit – historia (przeł. A. Tatarkiewicz). Państwowy Instytut Wydawniczy.
Fischer-Lichte, E. (2008). Estetyka performatywności (przeł. M. Borowski, M. Sugiera). Księgarnia Akademicka.
Gablik, S. (1995). Conversations Before the End of Time. Dialogues an Art, Life & Spiritual Renewal. Thames and Hudson.
Geertz, C. (2005). Interpretacja kultur. Wybrane eseje (przeł. M. Piechaczek). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Growiec, K., Kapralski, S. (2014). Tożsamość. W: M. Saryusz-Wolska, R. Traba (red.), Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci. Scholar.
Harrison, R. (2010). Heritage as Social Action. In S. West (ed.), Understanding Heritage in Action (s. 240–276). Manchester University Press.
Hobsbawm, E., Ranger, T. (red.) (2008). Tradycja wynaleziona (przeł. M. Godyń, F. Godyń). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Hoelscher, S. D. (1998). Heritage on Stage. The Invention of Ethnic Place in America’s Little Switzerland. The University of Wisconsin Press.
Hoelscher, S. D. (2003). “Where the Old South Still Lives”. Displaying Heritage in Natchez, Missisipi. In C. Rey (ed.), Southern Heritage on Display: Public Ritual and Ethnic Diversity Within Southern Regionalism (pp. 218–250). The University of Alabama.
Jackson, M. (2005). Existential Anthropology. Events, Exigencies and Effects. Berghahn Books.
Kaniowska, K. (2014). Postpamięć. W: M. Saryusz-Wolska, R. Traba (red.), Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci. Scholar.
Kowalski, K. (2013). O istocie dziedzictwa europejskiego – rozważania. Międzynarodowe Centrum Kultury.
Lévy-Bruhl, L. (1992). Czynności umysłowe w społeczeństwach pierwotnych (przeł. B. Szwarcman-Czarnota). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Łukuś, E. (2009). Chodzenie z koniem – ostatki w Niedzicy. Prace Pienińskie, 19, 288–290.
MacAloon, J. J. (2009). Wstęp. Widowiska kulturowe, teoria kultury (przeł. K. Przyłuska-Urbanowicz). W: J. J. MacAloon (red.), Rytuał, dramat, święto, spektakl. Wstęp do teorii widowiska kulturowego (s. 11–39). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Masłowiec, J. (2012). Obrzędy doroczne. W: U. Janicka-Krzywda (red.), Kultura ludowa Górali Spiskich (s. 245–268). Oficyna Wydawnicza „Wierchy”.
Myerhoff, B. (1982). Life History Among the Elderly: Performance, Visibility, and Remembering. In J. Ruby (ed.), A Crack in the Mirror: Reflexive Perspectives in Anthropology (pp. 99–117). University of Pennsylvania Press.
Schechner, R. (2002). Ritual and Performance. In T. Ingold (ed.), Companion Encyclopedia of Anthropology (s. 613–647). Routledge.
Schieffelin, E. L. (1998). Problematizing Performance. In F. Hughes-Freeland (ed.), Ritual, Performance, Media (pp. 194–207). Routledge.
Skórzyńska, I. (2010). Widowiska przeszłości. Alternatywne polityki pamięci 1989–2009. Instytut Historii UAM.
Smith, L. (2006). Uses of Heritage. Routledge.
Steiner, M. (2003). Geneza teatru w świetle antropologii kulturowej. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Szacki, J. (1984). Słowo wstępne. W: J. Kurczewska, J. Szacki (red.), Tradycja i nowoczesność (s. 5–13). Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
Szyfer, A. (2014). Sacrum czy profanum. Elementy obrzędowości dzisiaj. W: J. Hajduk-Nijakowska (red.), Praktykowanie tradycji w społeczeństwach posttradycyjnych (s. 241–248). Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Tambiah, S. J. (1973). Form and Meaning of Magical Acts. A Point of View. In R. Horton, R. Finnegan (eds.), Modes of Thought. Essays on Thinking in Western and non-Western Societies. Faber & Faber.
Tomicki, R. (1981). Kultura – dziedzictwo – tradycja. W: M. Biernacka, M. Frankowska, W. Paprocka (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej (s. 353–370). Ossolineum.
Turner, V. (1990). Are there Universals of Performance in Myth, Ritual, and Drama?. In R. Schechner, W. Appel (eds.), By Means of Performance: Intercultural Studies of Theatre and Ritual. Cambridge University Press.
Turner, V. (2005a). Od rytuału do teatru. Powaga zabawy (przeł. M. i J. Dziekanowie). Oficyna Wydawnicza Volumen.
Turner, V. (2005b). Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie (przeł. W. Usakiewicz). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Turner, V. (2005c). Teatr w codzienności, codzienność w teatrze (przeł. P. Skurowski). W: L. Kolankiewicz (red.), Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów (s. 450–462). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Turner, V. (2009). Liminalność i gatunki performatywne (przeł. K. Przyłuska-Urbanowicz). W: J. J. MacAloon (red.), Rytuał, dramat, święto, spektakl. Wstęp do teorii widowiska kulturowego (s. 39–74). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 38
Number of citations: 0
