Взаимосвязь рукописных тефсиров и китабов литовских татар: коранический аят 36:14 и «Посольство Исы в Антиохию»
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2020.004Słowa kluczowe
Tatarzy litewscy, kitabistyka, Koran, tefsir, kitabAbstrakt
В статье рассматривается взаимодействие двух книжных жанров славяноязычной арабскоалфавитной письменности татар Великого княжества Литовского: тефсиров (содержащих экзегетический перевод Корана) и китабов (сборников мусульманских религиозных рассказов). На примере коранического аята 36:14 показана взаимосвязь польского перевода Корана, записанного арабским письмом в тефсирах (рукописи XVII–XX вв.), с одним из списков тематически близкого китабного текста «Посольство Исы в Антиохию». Данный аят упоминает трех безымянных посланников, которые в мусульманской традиции обычно считаются Иоанном, Иудой и Симоном-Петром, апостолами Иисуса (Исы). При этом польский тефсирный перевод называет их Яном, Стефаном и Симеоном (т.е. Симоном), а китабный текст – Яхьей, Шевбаном и Шемуном. Рассмотрение двуименности литовских татар, соотносивших свои мусульманские имена с христианскими, позволяет предполагать здесь единую экзегетическую традицию, предполагавшую взаимное соотнесение парных форм Ян и Яхья, Стефан и Шевбан, Семеон и Шемун. Это подтверждает также маргинальная глосса, переписанная из тефсира в китаб.
The article discusses one case of interrelation between the Polish translation of the Quran written using the Arabic script in the tefsirs by Tatars of the Grand Duchy of Lithuania and their manuscript kitabs. The focus is placed on ayah 36:14 in its relation to the narrative “Jesus’ mission to Antioch” (according to the British Library Kitab OR 13020 of the mid-19th c.). While the three nameless messengers of the ayah are usually believed to be Jesus’ disciples John, Judah, and Simon-Peter who were sent to Antioch, the Polish tefsir translation names them John, Stephen, and Simon. The author argues that these are merely Christian forms of the Muslim names „Jechja“, „Ševban“, and „Šeme‘un“ presented in the same context in the kitab narrative “Jesus’ mission to Antioch”. On the other hand, the above mentioned copy of the latter text contains two marginal notes (to ayah 36:14) which cite the Christian forms of the names derived from the Polish manuscript tefsir. A preliminary list of correspondences between Muslim and Christian names used by Lithuanian Tatars is also given in the article.
Bibliografia
Akiner, Shirin 2009. Religious Language of a Belarusian Tatar Kitab: A Cultural Monument of Islam in Europe with a Latin-Script Transliteration of the British Library Tatar Belarusian Kitab (OR 13020) on CD-ROM. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
Brinner, William M. (tłum.) 2002. ‘Arā’is al-majālis fī qiṣaṣ al-anbiyā’, or “Lives of the prophets” as recounted by Abū Isḥāq Aḥmad ibn Muḥammad ibn Ibrāhīm al-Thaclabī. Leiden–Boston–Köln: Brill.
Drozd, Andrzej 2004. „Koran staropolski. Rozważania w związku z odkryciem tefsiru mińskiego z 1686 roku”. Rocznik Biblioteki Narodowej 36: 237‒250.
Dumin, Stanisław 2018. „Antroponimika litowskich tatar”. W: Joanna Kulwicka-Kamińska [&] Czesław Łapicz [&] Galina Miškinienė G. (red.). Tatarskie dziedzictwo kulturowe: Historia. Literatura. Sztuka. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Dumin, Stanisław [&] Galim Sitdykow [&] Adas Jakubauskas 2012. Litowskije tatary w istorii i kulturie. Wydanie drugie, poprawione i uzupełnione. Kowno: Sojuz obszczin tatar Litwy.
Jankowski, Henryk [&] Czesław Łapicz 2000. Klucz do raju. Księga Tatarów litewskopolskich z XVIII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Kraczkowskij, Ignatij Julijanowicz (tłum.) 1990. Koran. Moskwa: Dom Biruni.
Kulwicka-Kamińska, Joanna [&] Czesław Łapicz (red.) 2015. Tefsir tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego: teoria i praktyka badawcza. Toruń: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Meredith-Owens, Glyn Munro [&] Alexander Nadson 1970. „The Byelorussian Tatars and their writings”. Journal of Byelorussian Studies 2, 2: 141‒176.
Miškinienė, Galina 2007. „Po sledam Kazanskogo kitaba KU-1446”. Senoji Lietuvos literatūra 24: 263‒285.
Nasr, Seyyed Hossein (ed.) 2015. The Study Quran: A New Translation with Notes and Commentary. San Francisco: HarperOne.
Suter, Paul 2004. Alfurkan Tatarski: Der litauisch-tatarische Koran-Tefsir. Köln–Weimar–Wien: Bölau Verlag.
Suter, Paul 2009. Alfurkan tatarski: Karan-Tefsir Wialikaha Kniastwa Litouskaha. Tłum. Iryna Synkowa, Wiktar Swiakła, Michaś Tarełka. Red. Hienadź Cychun. Mińsk: Technałohija// Сутэр, Паўль
Synkowa, Iryna 2016. „Kamientar na sury 78–114 u rukapisach tatarau byłoha WKŁ i jaho suadnosiny z tatarskim pierakładam Karana na polskuju mowu”. W: Monika Krajewska, Joanna Kulwicka-Kamińska, Arleta Szulc (red.). Święte księgi judaizmu, chrześcijaństwa i islamu w słowiańskim kręgu kulturowym: Prace dedykowane Profesorowi Czesławowi Łapiczowi. t. 1: Księgi wyznawców islamu. Kitabistyka. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Tarełka, Michaił 2006: „Kałafony minskaha tafsira 1098/1686 г.”, Zdabytki: Dakumientalnyja pomniki na Biełarusi 8: 34‒43.
Temczyn, Siergiej Juriewicz 2015. „Polskij pieriewod pierwoj sury Korana po rukopisiam litowskich tatar: priedwaritielnaja tiekstołogiczeskaja ocenka istocznikow XVIII–XX ww.”. W: Joanna Kulwicka-Kamińska, Czesław Łapicz (red.). Tefsir tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego: teoria i praktyka badawcza. Toruń: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Temczyn, Siergiej Juriewicz 2016. „Arabskij «Tanwir al Miqbas min Tafsir Ibn Abbas» kak istocznik polskogo pieriewoda Korana po rukopisiam litowskich tatar XVII XX ww.: sura 1 (Al-Fatiha) и 36 (Yā Sīn)”. W: Monika Krajewska [&] Joanna Kulwicka-Kamińska [&] Arleta Szulc (red.). Święte księgi judaizmu, chrześcijaństwa i islamu w słowiańskim kręgu kulturowym: Prace dedykowane Profesorowi Czesławowi Łapiczowi. T. 1: Księgi wyznawców islamu. Kitabistyka. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Vanagas, Aleksandras (red.). 1989. Lietuių pavardžių žodynas. T. 2. Vilnius: Mokslas.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 635
Liczba cytowań: 0