Literatura w sytuacji zagrożenia języka: wokół krytyki górnołużyckiego przekładu książki dla dzieci

Abstrakt

Literatura wydawana w języku mniejszościowym, zwłaszcza przeznaczona dla dzieci, jest inaczej oceniana przez przedstawicieli mniejszości niż literatura pisana w języku dominującym. Wiąże się to z wyznaczonymi dla niej rolami: ma ona nie tylko odpowiadać na potrzeby artystyczne grupy, ale także nauczać młode pokolenie używania języka mniejszościowego w wersji literackiej. Oznacza to, że autorzy i wydawcy tej literatury są w pewnej mierze ograniczeni przez stawiane im wymogi. Artykuł przedstawia dyskusję toczącą się na Górnych Łużycach w Niemczech w związku z publikacją łużyckojęzycznego przekładu czeskiej książki dla dzieci Puntíkáři (łuż. Šwintuchaj) napisanej przez Miloša Kratochvíla. Tłumaczom zarzucano używanie licznych germanizmów, języka potocznego oraz niepoprawnych form językowych. Twierdzono, że literatura napisana w języku mniejszościowym musi spełniać przede wszystkim misję edukacyjną i promować język literacki. W oparciu o tezy stawiane przez recenzentów i krytyków książki analizuję panujące na Łużycach ideologie językowe (takie jak ideologia autentyczności języka, jego czystości, własności), rola mikroliteratur (zwłaszcza jej rola edukacyjna i rozrywkowa), a także ograniczenia dla twórców i wydawców literatury w językach mniejszościowych. Przyglądając się dyskusji toczącej się wokół książki zastanawiam się, czy tego rodzaju dyskusja świadczy o żywotności grupy, czy o jej złej kondycji.