Dawna i współczesna literatura kaszubska. Główni twórcy i ich dokonania
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2019.020Słowa kluczowe
literatura kaszubska, język kaszubski, poezja kaszubska, proza kaszubska, dramaturgia kaszubskaAbstrakt
Literatura kaszubskojęzyczna to fenomen o szerokim spektrum i trudny do opisu przez fakt, iż dotyczy względnie małej grupy etnicznej zamieszkującej dzisiejsze tereny Polski i Niemiec. Notowani w historycznych źródłach od wczesnego średniowiecza Kaszubi dopiero od połowy XIX wieku za sprawą Floriana Ceynowy pozostawiali po sobie oryginalną literaturę, która od tego momentu rozwijać się będzie w mniej lub bardziej zaznaczanej idei samodzielności i samowystarczalności kulturowej. Szkic interpretacyjny ma na celu chronologiczne przedstawienie rozwoju literatury kaszubskiej od jej początków powstania po czasy współczesne. Tego typu obraz piśmiennictwa kaszubskiego pozwala ukazać tworzące się na przestrzeni wieków pokolenia i grupy literackie, przedstawić tendencje tematyczno-artystyczne, jakim podlegała twórczość kaszubska, a także wyłonić jej aspekty nowatorskie odcinające się od tradycji tej kultury. Przegląd piśmiennictwa kaszubskiego pozwoli także ukazać przemiany społeczno-kulturowe, jakim podlegała literatura kaszubska, a także ujawnić wpływy innych kultur, od których była zależna, oraz zaprezentować kierunki jej rozwoju, dzięki którym uzyskała swą autonomię. Tego typu ujęcie służy ukazaniu problemów jej istnienia, wskazaniu podstawowych kierunków, w jakich była i wciąż jest realizowana.
Bibliografia
Bądkowski, Lech 1999 [1954]. Zarys historii literatury kaszubskiej. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
Bądkowski, Lech 1967. „O współczesnej literaturze kaszubsko-pomorskiej”. W: Stanisław Gierszewski (red.). Pomorze Gdańskie 4: Literatura i język. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe. 47–73.
Bolduan, Tadeusz 1996. Nie dali się złamać. Spojrzenie na ruch kaszubski 1939–1995. Gdańsk: Oficyna Czec.
Borzyszkowski, Józef 2001. „Literatura Kaszubów – jej rozwój historyczny i stan obecny”. Acta Cassubiana III: 146–147.
Borzyszkowski, Józef 2011. O historii literatury kaszubskiej i jej twórcach. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Browarny, Wojciech, Elżbieta Rybicka, Dobrawa Lisak-Gębala (red.) 2015. Centra – peryferie w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Kraków: Universitas.
Bukowski, Andrzej 1950. Regionalizm kaszubski. Ruch naukowy, literacki i kulturalny. Gdańsk: Instytut Zachodni.
Ceynowa, Florian S. 2007. Rozmòwa Pòlôcha z Kaszëbą, Rozmòwa Kaszëbë z Pòlôchã [rozmowa Polaka z Kaszubą, Rozmowa Kaszuby z Polakiem]. Opracowanie, wstęp i przypisy Jerzy Treder. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Ceynowa, Józef et al. 2015. Poezja twórców z kręgu „Klëki”. Opracowanie i przypisy Hanna Makurat, wstęp Józef Borzyszkowski, Adela Kuik-Kalinowska, Hanna Makurat. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Chojnowski, Zbigniew, Małgorzata Mikołajczak (red.) 2016. Regionalizm literacki w Polsce. Zarys historyczny i wybór źródeł. Kraków: Universitas.
Chojnowski, Zbigniew, Elżbieta Rybicka (red.) 2017. Regionalizm literacki – historia i pamięć. Kraków: Universitas.
Derdowski, Hieronim 2007. Ò panu Czôrlińsczim co do Půcka pò sécë jachôł [O panu Czorlińskim, który do Pucka po sieci jechał]. Opracowanie Jerzy Samp, Jerzy Treder, Eugeniusz Gołąbek. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Drzeżdżon, Jan 1973. Piętno Smętka. Z problemów kaszubskiej literatury regionalnej lat 1920–1939. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Drzeżdżon, Jan 1986. Współczesna literatura kaszubska 1945–1980. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Fopke, Tomasz 2016. Mòrtualia [Mortualia]. Bolszewo: Biblioteka Gminy Wejherowo.
Gulgowski, Izydor 1911. Von einem unbekannten Volke. Ein Beitrag zur Volks- und Landeskunde der Kaschubei. Berlin: Deutsche Landbuchhandlung.
Gulgowski, Izydor 1924. Kaszubi. Kraków–Dębniki: Księgarnia Geograficzna „Orbis”.
Kalinowski, Daniel 2009. „Mały katechizm Marcina Lutra i Michała Pontanusa dla Kaszubów. Wokół słowa, obrazu i drzeworytów”. W: Kuik-Kalinowska, Kalinowski 2009. 49–64.
Kalinowski, Daniel 2012. „Kaszuby a badania postkolonialne”. W: Małgorzata Mikołajczak, Elżbieta Rybicka (red.) 2012. Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw. Kraków: Universitas. 115–134.
Kalinowski, Daniel 2014a. Raptularz kaszubski. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
Kalinowski, Daniel 2014b. „Mity fundacyjne w literaturze kaszubskiej”. W: Kalinowski, Mikołajczak, Kuik-Kalinowska 2014. 156–170.
Kalinowski, Daniel 2014c. „Kraszewski i Kaszubi. Dzieje mentalnej kolonizacji”. W: Anna Janicka, Krzysztof Czajkowski, Paweł Kuciński (red.). Kraszewski i wiek XIX. Studia. Białystok: Wydawnictwo Prymat. 323–335.
Kalinowski, Daniel 2015. „Kaszubskie kompleksy kulturowe (z centrum i prowincją w tle)”. W: Browarny, Rybicka i Lisak-Gębala 2015. 259–273.
Kalinowski, Daniel 2017a. „Literatura kaszubsko-pomorska. Termin i twórcy”. W: Janusz Mosakowski, Bartosz Dąbrowski, Radosław Młynarczyk, Artur Nowaczewski (red.). O Gdańsku literackim 1945–2015. Archeologie miejsca, palimpsesty historii. Gdańsk: słowo/obraz terytoria. 13–22.
Kalinowski, Daniel 2017b. „Florian Ceynowa – Terminus a quo literatury kaszubskojęzycznej”. W: Kalinowski, Kuik-Kalinowska 2017. 54–68.
Kalinowski, Daniel 2017c. Sylwa kaszubskie. Słupsk–Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Kalinowski, Daniel, Małgorzata Mikołajczak, Adela Kuik-Kalinowska 2014. Geografia wyobrażona regionu. Literackie figury przestrzeni. Kraków: Universitas.
Kalinowski, Daniel, Adela Kuik-Kalinowska 2017. Vademecum kaszubskie – Literatura kaszubska. Rekonesans / Kaszëbskô lëteratura. Wëzdrzënë. Tłómaczenié na kaszëbsczi jãzëk Dariusz Majkowski. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Instytut Kaszubski.
Kamińska, Halina 1965. „O języku Krofeya, autora Duchownych pieśni Lutra z 1856 roku”. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Rzeszowie, Nauki Humanistyczne 2: 115–134.
Kamińska, Halina J. 1970. „O Michale Pontanusie”. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Rzeszowie, Nauki Humanistyczne 5/8: 123–131.
Kowalczyk, Monika 2014. Historia kaszubszczyzny w zarysie. Gdynia: Wydawnictwo REGION.
Kożyczkowska, Adela, Tomasz Rembalski 2018. Literatura kaszubska. Kaszubi w dziejach Pomorza. Konteksty edukacyjne. Gdynia: Wydawnictwo REGION.
Kuik-Kalinowska, Adela 2009. „Duchowne piesnie Marcina Lutra w tłumaczeniu Szymona Krofeja. Pomorski przykład kontrafaktury. Szkice o literaturze Kaszub”. W: Kuik-Kalinowska, Kalinowski 2009. 31–44.
Kuik-Kalinowska, Adela 2011. Tatczëzna. Literackie przestrzenie Kaszub. Gdańsk–Słupsk: Instytut Kaszubski, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Kuik-Kalinowska, Adela 2013. „Literatura kaszubska w perspektywie antropologii kulturowej”. Slavia Occidentalis. Litteraria 70/2: 27–37.
Kuik-Kalinowska, Adela 2015. „Od literatury ludowej do kaszubistyki. Literatura kaszubska w dyskursie historycznoliterackim”. W: Browarny, Rybicka i Lisak-Gębala 2015. 245–259.
Kuik-Kalinowska, Adela 2017. Z Kaszub do Austrii. Korespondencja literatów kaszubskich do Ferdinanda Neureitera. Gdańsk–Słupsk: Instytut Kaszubski, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Kuik-Kalinowska, Adela, Daniel Kalinowski 2009. Od Smętka do Stolema. Wokół literatury Kaszub. Gdańsk–Słupsk: Instytut Kaszubski, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Labuda, Gerard 2000. Zapiski kaszubskie, pomorskie i morskie. Gdańsk: Oficyna Czec.
Linkner, Tadeusz 2013. Z literatury Młodokaszubów. Aleksander Majkowski. Studia i szkice. Kościerzyna: Wydawnictwo Bernardium.
Majkowski, Aleksander 2010. Żëcé i przigodë Remusa. Zvjercadło kaszubskji [Życie i przygody Remusa. Zwierciadło kaszubskie]. Opracowanie i przypisy Jerzy Treder, wstęp Józef Borzyszkowski, Adela Kuik-Kalinowska, Jerzy Treder. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Majkowski, Aleksander, Jan Karnowski, Leon Henke 2012. Poezja młodokaszubów. Opracowanie, wstęp i przypisy Hanna Makurat, Adela Kuik-Kalinowska, Józef Borzyszkowski. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Mikołajczak, Małgorzata, Elżbieta Rybicka (red.) 2012. Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw. Kraków: Universitas.
Nagel, Alojzy 1974. Uwagi o współczesności literatury kaszubsko-pomorskiej. W: III Spotkanie Twórców Literatury Kaszubsko-Pomorskiej. Materiały. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. 54.
Neureiter, Ferdynand 1982. Historia literatury kaszubskiej. Próba zarysu. Przełożyła Maria Boduszyńska-Borowikowa. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
Obracht-Prondzyński, Cezary 2006. Zjednoczeni w idei. Pięćdziesiąt lat działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (1956–2006). Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
Obracht-Prondzyński, Cezary 2007. „W stronę socjologii i antropologii literatury kaszubskiej”. W: Zielonka 2007. 165–184.
Pisarek, Barbara 2006. „Kaszubski dramat – wciąż przed rozkwitem”. W: Domôcô bina. Dzewiãc dramów do jigrë [Domowa scena. Dziewięć sztuk do przedstawienia]. Wybór Jan Lipski, przedmowa Barbara Pisarek. Wejrowò–Gduńsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. 18–19.
Pniewski, Władysław 1928/1929. „Przegląd literatury kaszubskiej”. Rocznik Gdański 2/3: 141–143.
Popowska-Taborska, Hanna 1996. „Pomorska polszczyzna utrwalona w dziele Szymona Krofeja”. W: Kwiryna Handke (red.). Polszczyzna regionalna Pomorza 7. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy. 7–22.
Popowska-Taborska, Hanna 2001. „Szymon Krofey i Michał Pontanus – niełatwa kwestia autorstwa kaszubskich zabytków”. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej XXXVII: 89–97.
Popowska-Taborska, Hanna 2002/2003. „Aliae Cantiones Sacrae współoprawne z Małym Katechizmem Michała Pontanusa”. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej XXXVII/XXXVIII: 51–56.
Popowska-Taborska, Hanna 2004. „Dzieje pieśni kaszubskiej o Męce Pańskiej”. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej XXXIX: 77–86.
Puzdrowski, Edmund 1989. „Gdzie jest martwe centrum? – czyli literatura w Pomeranii”. Pomerania 8/9: 17–19.
Rompski, Jan 2009. Dramaty kaszubskie. Opracowanie Adela Kuik-Kalinowska, Daniel Kalinowski, Jerzy Treder. Wejherowo–Gdańsk: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, Instytut Kaszubski.
Samp, Jerzy 1984. Smętek. Studium kreacji literackich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Samp, Jerzy 1985. Poezja rodnej mowy. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
Samp, Jerzy 2000. „Literatura kaszubska”. W: Józef Borzyszkowski, Dietmar Albrecht (red.). Pomorze – mała ojczyzna Kaszubów (historia i współczesność) / Kaschubisch – Pommersche Heimat (Geschichte und Gegenwart). Gdańsk–Lubeka: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Instytut Kaszubski. 700–757.
Samp, Jerzy 2007. „Zasadnicze dokonania i postulaty badawcze w literaturoznawstwie kaszubskim”. W: Zielonka 2007 . 15–28.
Sławski, Franciszek 1962/1963. „Nowe wydanie dwóch najdawniejszych zabytków kaszubsko-polskich”. Rocznik Slawistyczny XXII: 144–148.
Szultka, Zygmunt 1988–1989/1990. „Studia nad piśmiennictwem starokaszubskim, w szczególności Brüggemana alias Pontanusa albo Mostnika”, cz. I–II. Slavia Occidentalis 45–46/47: 61–89; 206–246.
Szultka, Zygmunt 1991. Język polski w Kościele ewangelicko-augsburskim na Pomorzu Zachodnim od XVI do XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Szultka, Zygmunt 2001. Najstarsze modlitwy Kaszubów. Szczecin: Archiwum Państwowe w Szczecinie.
Treder, Jerzy 2001. „Czynniki aktywizujące rozwój kaszubszczyzny literackiej dziś”. Acta Cassubiana III: 149–157.
Treder, Jerzy 2005. Historia kaszubszczyzny literackiej. Studia. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Trepczyk, Jan, Aleksander Labuda, Jan Rompski, Stefan Bieszek, Franciszek Grucza, Feliks Marszałkowski 2013. Poezja zrzeszyńców. Opracowanie i przypisy Hanna Makurat, wstęp Józef Borzyszkowski, Daniel Kalinowski, Hanna Makurat. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Zawadzka, Danuta, Małgorzata Mikołajczak, Katarzyna Sawicka-Mierzyńska (red.) 2016. Region a tożsamości transgraniczne. Literatura. Miejsca. Translokacje. Kraków: Universitas.
Zielonka, Zbigniew (red.) 2007. Literatura kaszubska w nauce – edukacji – życiu publicznym. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Żakiewicz, Zbigniew 1974. Uwagi o współczesności literatury kaszubsko-pomorskiej. W: III Spotkanie Twórców Literatury Kaszubsko-Pomorskiej. Materiały. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. 52–54.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1445
Liczba cytowań: 0