„Pierwszy człowiek” Alberta Camusa na tle ponowoczesnych narracji o Wielkiej Wojnie
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2018.034Słowa kluczowe
Wielka Wojna, autofikcja, postpamięć, opowieści filiacyjne, powieści archeologiczne, dzieło otwarte, nieobecność, utrataAbstrakt
Celem artykułu jest analiza pośmiertnie wydanej, w roku 1994, nieukończonej powieści Alberta Camusa Pierwszy człowiek, zajmującej szczególne miejsce pośród utworów opowiadających o postpamięciowym odkrywaniu traumy Wielkiej Wojny. W tekście Camusa, pisanym pod koniec lat pięćdziesiątych, odnajdujemy cechy zbieżne z narracjami ponowoczesnymi tworzonymi trzy dekady później, określanymi jako autofikcje (Doubrovsky), opowieści filiacyjne, powieści archeologiczne (Viart). Artykuł wykazuje równocześnie relacje w Pierwszym człowieku między postpamięcią I wojny, manifestującą się jako proces przejścia od doświadczenia nieobecności do uświadomienia utraty (LaCapra) a heterogeniczną formą utworu, traktowaną jako przykład dzieła otwartego (Eco).Bibliografia
Alexander, Jeffrey C. 2010. Znaczenia społeczne. Studia z socjologii kulturowej. Tłumaczenie Stanisław Burdziej, Jacek Gądecki. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Barbarant, Olivier 1993. Douze lettres d’amour au soldat inconnu. Seyssel: Champ Vallon.
Bem, Jeanne 2002. „Camus, écrivain monolingue?”. W: Robert Dion, Hans-Jürgen Lüsebrink, János Riesz (red.). Écrire en langue étrangère. Interférences de langues et cultures dans le monde francophone. Québec: Nota bene.
Bojarska, Katarzyna 2014. „Myślenie z wnętrza pustki: od nieobecności do utraty”. Teksty Drugie 5: 47–63.
Branach-Kallas, Anna et Piotr Sadkowski 2016. „La possession par les ‘pouvoirs de l’horreur’ de la Grande Guerre”. Romanica Silesiana 11 (t. 1 [Katarzyna Gadomska, Krzysztof Jarosz (red.). La Peur]): 207–216.
Brown, Llewellyn 2001. „Nom et tressage: L’Acacia de Claude Simon”. Littérature 123: 35–43.
Burgelin, Claude 2012. „Esquisse d’une fantomologie”. W: Jutta Fortin, Jean-Bernard Vray (red.). L’imaginaire spectral de la littérature narrative française contemporaine. Saint-Étienne: Publications de l’Université de Saint-Étienne.
Caligaris, Nicole 1997. La scie patriotique. Paris: Mercure de France.
Camus, Albert 1958. Obcy. Tłumaczenie Maria Zenowicz. Warszawa: PIW.
Camus, Albert 1991. Rozważania o gilotynie. Tłumaczenie Wacław Rapak. Kraków: Krakowski Klub Artystyczno-Literacki.
Camus, Albert 1994a. Le premier homme. Paris: Gallimard („Cahiers Albert Camus” 7).
Camus, Albert 1994b. Notatniki 1935–1959. Tłumaczenie Joanna Guze. Warszawa: Wydawnictwo Krąg.
Camus, Albert 2003. Pierwszy człowiek. Tłumaczenie Joanna Guze. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
Camus, Albert 2006. Œuvres complètes. I. 1931–1944. Jacqueline Lévi-Valensi (red.). Paris: Gallimard („Bibliothèque de la Pléiade”).
Camus, Albert 2008. Œuvres complètes. IV. 1957–1959. Raymond Gay-Crosier (red.). Paris: Gallimard („Bibliothèque de la Pléiade”).
Camus, Albert 2016. Pierwszy człowiek. Tłumaczenie Magdalena Kamińska-Maurugeon. Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal.
Camus, Catherine 2016. „Od wydawcy”. W: Albert Camus. Pierwszy człowiek. Tłumaczenie Magdalena Kamińska-Maurugeon. Warszawa: Grupa Wydawcznia Foksal.
Chaulet-Achour, Christine 2004. Albert Camus et l’Algérie. Tensions et fraternité. Alger: Barzakh.
Dorgelès, Roland 1929. Krzyże drewniane. Tłumaczenie Zofia Iwanowicz. Lwów: Dobra Książka.
Doubrovsky, Serge 1977. Fils. Paris: Galilée.
Eco, Umberto 1994. Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych. Tłumaczenie Jadwiga Gałuszka, Lesław Eustachiewicz, Alina Kreisberg, Michał Oleksiuk. Warszawa: Czytelnik.
Ganster, Anne-Marie 2014. „Le Premier Homme d’Albert Camus: l’individu de l’autofiction et de la Méditerranée”. Les Cahiers du GRELCEF 6: 197–211.
Gasparini, Philippe 2004. Est-il je? Roman autobiographique et autofiction. Paris: Seuils.
Gaudé, Laurent 2001. Cris. Arles: Actes Sud.
Gay-Crosier, Raymond 2003. „Les fissures discursives dans Le Premier homme”. Orbis Litterarum 58: 239–252.
Guérin, Jeanyves 2013. Albert Camus. Littérature et politique. Paris: Honoré Champion.
Hirsch, Marianne 2002. Family Frames: Photography, Narrative and Postmemory. Cambridge, MA–London: Harvard University Press.
LaCapra, Dominick 2015. „Trauma, nieobecność, utrata”. Tłumaczenie Katarzyna Bojarska. W: Tomasz Łysak (red.). Antologia studiów nad traumą. Kraków: Universitas.
Lecarme, Jacques 2004. „Origines et évolution de la notion d’autofiction”. W: Bruno Blanckeman, Aline Mura-Brunel, Marc Dambre (red.). Le roman français au tournant du XXIe siècle. Paris: Presses Sorbonne Nouvelle.
Lejeune, Philippe 2007. „Pakt autobiograficzny”. Tłumaczenie Aleksander Labuda. W:Idem. Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii. Regina Lubas-Bartoszyńska (red.). Kraków: Universitas.
Lis, Jerzy 2006. Obrzeża autobiografii. O współczesnym pisarstwie autofikcyjnym we Francji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Loba, Mirosław 2013. Wokół narracyjnego zwrotu. Szkice krytyczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Lottman, Herbert R. 1996. Albert Camus. Biografia. Tłumaczenie Irena Szymańska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Szczepan Szymański.
Lubas-Bartoszyńska, Regina 2003. Pisanie autobiograficzne w kontekstach europejskich. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk.
Nettelbeck, Colin 2012. „Le grand désarroi des (sur)vivants: la spectralité dans l’imaginaire narrationnel de la France contemporaine”. W: Jutta Fortin, Jean-Bernard Vray (red.). L’imaginaire spectral de la littérature narrative française contemporaine. Saint-Éteinne: Publications de l’Université de Saint-Étienne.
Palermo, Chiara 2016. „Le magma de l’espace-temps. La temporalité et l’imaginaire de L’Acacia”. Cahiers Claude Simon 11: 161–179.
Rey, Pierre-Louis 2009. „Les strates de la mémoire dans Le Premier Homme”. W: Dolorès Lyotard (red.). Albert Camus contemporain. Villeneuve d’Ascq: Presses Universitaires du Septentrion.
Ricoeur, Paul 2005. O sobie samym jako innym. Tłumaczenie Bogdan Chełstowski. Warszawa: PWN.
Ricoeur, Paul 2006. Pamięć, historia, zapomnienie. Tłumaczenie Janusz Margański. Kraków: Universitas.
Ricoeur, Paul 2008. Czas i opowieść. Tom 3. Czas opowiadany. Tłumaczenie Urszula Zbrzeźniak. Kraków: Universitas.
Rouaud, Jean 1996. Pola chwały. Tłumaczenie Ewa Wende. Warszawa: PIW.
Rubino, Gianfranco 2010. „La Grande Guerre en perspective 2000”. W: Dominique Viart (red.). Nouvelles écritures de l’Histoire. Paris: Lettres modernes Minard (Série Écritures contemporaines 10).
Sadkowski, Piotr 2016. „Motyw grobu ofiary Wielkiej Wojny we francuskiej literaturze ponowoczesnej – między historią a postpamięcią”. W: Anna Jamrozek-Sowa, Zenon Ożóg, Anna Wal (red.). I wojna światowa w literaturze i innych tekstach kultury. Reinterpretacje i dopełnienia. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Sarocchi, Jean 1995. Le dernier Camus ou Le Premier Homme. Paris: A.-G. Nizet.
Schoentjes, Pierre 1999. „Le Premier Homme et L’Acacia. ‘Faire voir’ le père”. Europe 846 [Jacqueline Lévi-Valensi (red.). Albert Camus]: 145–166.
Simon, Claude 1989. L’Acacia. Paris: Minuit.
Sokołowska-Paryż, Marzena 2015. „Re-imagining the Thiepval Memorial to the Missing of the Somme in Contemporary British Writing”. W: Anna Branach-Kallas, Nelly Strehlau (red.). Re-Imagining the First World War: New Perspectives in Anglophone Literature and Culture. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
Spiquel, Agnès 2008. „Le Premier Homme. Notice”. W: Albert Camus. Œuvres complètes. IV. 1957–1959. Raymond Gay-Crosier (red.). Paris: Gallimard („Bibliothèque de la Pléiade”).
Todd, Olivier 2009. Albert Camus. Biografia. Tłumaczenie Jan Kortas. Warszawa: W.A.B.
Tokarska-Bakir, Joanna 2003. „Polska jako chory człowiek Europy? Jedwabne, ‘postpamięć’ i historycy”. http://www.eurozine.com/articles/2003-05-30-tokarska-pl.html. [19.09.2017].
Trevisan, Carine 2001. Les fables du deuil. La Grande Guerre: mort et écriture. Paris: PUF.
Viart, Dominique 1999. „Filiations littéraires”. W: Jan Baetens, Dominique Viart (red.). États du roman contemporain. Paris: Lettres modernes Minard (Série Écritures contemporaines 2).
Viart, Dominique 2009. „Nouveaux modèles de représentation de l’histoire en littérature contemporaine”. W: Dominique Viart (red.). Nouvelles écritures littéraires de l’Histoire. Paris: Lettres modernes Minard (Série Écritures contemporaines 10).
Viart, Dominique 2012. „Vers une poétique ‘spectrale’ de l’Histoire”. W: Jutta Fortin, Jean-Bernard Vray (red.). L’imaginaire spectral de la littérature narrative française contemporaine. Saint-Éteinne: Publications de l’Université de Saint-Étienne.
Viart, Dominique et Bruno Vercier 2005. La littérature française au présent. Héritage, modernité, mutations. Paris: Bordas.
Wei, Keling 2001. „Le premier homme. Autobiographie algérienne d’Albert Camus”. Études littéraires 3 [Mireille Calle-Gruber (red.). Algérie à plus d’une langue]: 125–135.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 52
Liczba cytowań: 0
