Seksualność dziecka i „tajemne grzechy młodości” w świetle poradników z drugiej połowy XIX i początku XX wieku. Zarys problematyki
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2017.051Słowa kluczowe
dzieciństwo, seksualność, poradniki, wychowanie seksualne, onanizmAbstrakt
W drugiej połowie XIX i na początku XX w. panowało powszechne przekonanie, iż seksualność człowieka, a tym bardziej dziecka, jest sprawą tajemną i nieczystą, i dlatego tę sferę życia otaczano swoistym tabu. Termin wychowanie seksualne, który jest terminem współczesnym, w badanym okresie nie funkcjonował. Przedmiotem prezentowanych analiz jest onanizm, zwany często masturbacją lub samogwałtem, który przez długie stulecia uznawany był za występek przeciwko naturze i kulturze. Poniższy tekst poświęcony został onanii w okresie dzieciństwa w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Podstawą źródłową dokonanych ustaleń uczyniono poradniki wychowawcze (w tym religijne), a także z zakresu higieny i lecznictwa. Celem tekstu jest próba systematyki poglądów poświęconych kluczowemu zagadnieniu, prezentowanych przez autorów poradników. Odtworzone zostaną także formułowane na stronach poradników zalecenia w kwestii zapobiegania, rozpoznawania, następstw oraz leczenia samogwałtu u dzieci i młodzieży.
Bibliografia
Babik Marek, Polskie koncepcje wychowania seksualnego w latach 1900–1939, Kraków: Ignatianum, Wydawnictwo WAM, 2010.
Biehler Matylda, Higiena dziecka, Warszawa: nakł. Gebethnera i Wolffa, 1905.
Bilz Friedrich Eduard, Nowe lecznictwo przyrodne. Książka do nauczania i podręcznik leczenia przyrodnego i ochrony zdrowia, Poznań: Księgarnia i Instytut Sztuk Pięknych, 1910.
Brücke Ernst, Jak ochraniać życie i zdrowie dzieci?, przekład z niemieckiego M. Flauma, Warszawa: S. Lewental, 1892.
Co zdrowo? Co niezdrowo? Powszechny katechizm zdrowia ułożył DR Gold, tłum. z angielskiego, Warszawa: M. Orgelbrand, 1887.
Comby Jules, Podręcznik chorób dzieci. Tom III – choroby układu nerwowego, choroby mięśni, choroby narządów krążenia, choroby narządów moczowo-płciowych, choroby narządów zmysłów, choroby skóry, choroby płodu, z 4 przejrz. i uzup. wyd. spolszczył J. Zawadzki, Warszawa: Nakł. Biblioteki Lekarskiej, 1906.
Czego nie wiemy o naszych synach. Fakta i cyfry dla użytku rodziców oświetliła I. Moszczeńska, Warszawa: Księgarnia Naukowa, 1904.
Dietetyka dzieci oparta na wskazówkach przyrody. Przewodnik w zdrowym pielęgnowaniu dzieci od przyjścia na świat aż do dojrzenia skreślony przez przyjaciela dzieci, lekarza (prof. E. Madeyskiego), Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1893.
Dziecko nerwowe. Według różnych autorów opracował dr W. Sterling, Warszawa: M. Arct, 1903.
Dziegiecki X. B., Dziesięcioro przykazań wychowania katolickiego, Poznań: nakł. autora, 1904.
Encyklopedia kieszonkowa lekarsko-higieniczna. Informacje dla zdrowych i chorych napisał doświadczony lekarz. Z drugiego niemieckiego wydania przetłumaczył dr medycyny L. Wolberg, Warszawa: S. Lewental, 1895.
Handelsman Bronisław, Wskazówki dla rodziców i wychowawców dotyczące pielęgnowania zdrowia uczącej się młodzieży, Warszawa: M. Arct, 1907.
Ernst E., Obowiązek rodzicielski. Przyczynek do kwestii wychowania młodzieży w czystości obyczajów. Z trzeciego wydania niemieckiego za zezwoleniem autorki tłumaczyła S. K., Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1907.
Forel Auguste, Zagadnienia seksualne w świetle nauk przyrodniczych, psychologii, higieny i socjologii, przekład autoryzowany Z. Zatorskiego, t. 1, Lwów: Wydawnictwo „Kultura i Sztuka”, 1906.
Gruber M., Życie płciowe, przeł. L. Feuerstein, w: Księga zdrowia, czyli nauka pielęgnowania zdrowia, przekład polski pod redakcją dra W. Hojnackiego, t. 4, Lwów: B. Połoniecki, 1909.
Haufe Ewald, Dziecko i rodzina. Wskazówki kształcenia domowego dla matek, wolny przekład z niemieckiego, Warszawa, 1892.
Jak pielęgnować dzieci zdrowe i jak leczyć chore podług Ks. S. Kneippa skreślił Przyjaciel Zdrowia, Warszawa: M. Arct, 1914.
Kneipp Sebastian, Dziecko zdrowe i chore. Poradnik dla matek i ojców troskliwych, Warszawa: J. Guranowski, 1895.
Kowalski Zdzisław, Stan zdrowia i warunki higieniczne studentów Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: [s.n.], 1899.
Koźmian Danuta, Wychowanie moralne dziecka i jego zadania w poglądach twórcy chrześcijańskiej myśli wychowawczej Fryderyka Wilhelma Foerstera (1869–1966), [w:] Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne, red. Krzysztof Jakubiak, Wiesław Jamrożek, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, 2002.
Laqueur Thomas Walter, Samotny seks. Kulturowa historia masturbacji, red. Agata Bielik-Robson, przedmowa Michał Paweł Markowski, Kraków: Universitas, 2006.
Lekarz domowy. Racjonalny poradnik lekarski dla zdrowych i chorych, ułożył dr A. Harasowski, lekarz Szpitala Powszechnego we Lwowie, Lwów, 1900.
Leśniewski Marcin, Narodziny seksuologii – zarys stanu wiedzy lekarskiej o seksualności człowieka na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności, red. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, Warszawa: DiG, 2004.
Listy pedagogiczne brata do siostry. Pisma Andrzeja Józefczyka, Lwów: Towarzystwo Pedagogiczne, 1880.
Lotzky Heinrich, Poznaj duszę dziecka twego, przeł. P. FR., Warszawa: M. Arct, 1914.
Małżeństwo pod względem fizjologii i higieny z dołączeniem uwag dietetycznych nad wychowaniem niemowląt podług najlepszych źródeł ułożył W. Lubelski, doktor medycyny, Warszawa: skład główny w Księgarni Warszawskiej W. Wodzyńskiego, 1899.
Marnopłcenie – onanizm (samogwałt, samienie się, nijactwo). Objawy, przyczyny, następstwa, zapobieganie, leczenie. Wedle najnowszych postępów naukowych. Wydanie drugie dopełnione wskazówkami wybitnych lekarzy higienistów, red. August Czarnowski, Berlin: Hygiea, 1914.
Matka chrześcijańska ukochanym dziatkom. Według najcelniejszych mistrzów ułożył A. Morawski, Kraków: nakł. autora, 1882.
Matka chrześcijańska. Przewodnik dla Arcy-Bractwa Matek Chrześcijańskich, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1900.
Matka i dziecko. Wychowanie fizyczne i moralne dzieci do lat 7-miu (w okresie przedszkolnym) z J. v Wedella, przeł. St. S., Warszawa: Gebethner i Wolff, 1902.
Męczkowska Teodora, Wychowanie seksualne dzieci i młodzieży, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1924.
Müller Jørgen Peter, Mój system. 15 minut dziennie dla zdrowia, Warszawa, 1910.
Na drogę życia. Rady i wskazówki dla panien, tłum. z niemieckiego Janina K., Poznań: Drukarnia Dziennika Poznańskiego, 1908.
Nawrot-Borowska Monika, „Grzech tajemny”. Problematyka seksualności dzieci w świetle poradników z II połowy XIX i początku XX wieku, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 2016, nr 1 (39): Edukacja seksualna dzieci.
Nawrot-Borowska Monika, Sprawy tajemne i nieczyste. Rola rodziny w wychowaniu seksualnym dzieci w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku w świetle poradników. Zarys problematyki, „Wychowanie w Rodzinie” 2013, t. 7.
Niedzielski Kazimierz, Uwagi i rady lekarza przydatne w życiu codziennym, Warszawa: M. Arct, 1905.
O wychowaniu macierzyńskim przez Zofiją Kowerską. Dzieło premiowane na konkursie przez redakcję „Bluszczu” ogłoszonym, Warszawa: nakł. Michała Glücksberga, 1894.
Onanizm, roztrząsanie chorób pochodzących z samogwałtu, przez Pana Tyssota, sławnego doktora po francusku napisany, teraz na polski przełożony. Za przywilejem w Warszawie i Lwowie, nakładem i drukiem Michała Grölla, księgarza nadwornego Jego Królewskiej Mości wydana. 1782. Przekładu dokonano na podstawie VII wydania z 1781 r., polskie wydanie wielokrotnie powtarzano, np. 1787, 1802, 1806.
Pedagogika. Podręcznik dla wychowawców i wychowawczyń, Wilno: J. Zapaśnik, 1913.
Penzig Rudolf, Jak odpowiadać na pytania dziecięce, tłum. z niemieckiego Z. Rotszajnowa, M. Lipska, Warszawa: Księgarnia M. Borkowskiego, 1905.
Podręcznik do leczenia chorób środkami homeopatycznymi dla użytku światłej publiczności i lekarzy ułożony przez dra H. Cyrklera na podstawie dzieł drów Laurie, Hughesa i i innych oraz własnych doświadczeń, Warszawa: staraniem Apteki Centralnej Homeopatycznej, 1903.
Roudinesco Élisabeth, Nasza mroczna strona. Z dziejów perwersji, przeł. Bogdan Baran, Warszawa: Czytelnik, 2009.
Samieństwo (oniania). Określenie, istota, znaczenie, skutki itp. wiadomości dla osób dojrzałych w krótkości opracował dr S. Kurkiewicz, lekarz chorób wewnętrznych i lekarz płciownik (seksuolog) w Krakowie, Kraków: nakł. autora, 1917.
Samogwałt (onanizm). Przyczyny, niebezpieczeństwa dla jednostek, rodziny i społeczeństwa. Leczenie. Z dzieła Dra H. Fouriera skreślił dr J. St., Warszawa: M. Orgelbrand, 1892.
Scholtz F., Wady charakteru dziecięcego i ich leczenie, przeł. J. W. Dawid, Warszawa: M. Arct, 1892.
Seksualność dzieci i młodzieży, [w:] Aneta Bołdyrew, Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1975–1918, Warszawa: Neriton, 2008.
Sikorska-Kulesza Jolanta, „Skąd się wziął twój braciszek?”. Początki dyskusji o wychowaniu seksualnym dzieci i młodzieży na ziemiach polskich, [w:] Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności, red. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, Warszawa: DiG, 2004.
Simon A., Medycyna ludowa, czyli treściwy pogląd na środki ochronne, poznawanie i leczenie chorób. Poradnik lekarski dla wszystkich stanów według najnowszych źródeł, Warszawa: M. Glücksberg, 1860.
Springer Jenny, Lekarka domowa. Złota księga kobieca ku oświetlaniu i pouczeniu dla zdrowych i chorych o najważniejszych kwestiach nauki zdrowia i lecznictwa, Wieleń: Księgarnia Wydawnicza Polska, po 1900.
Starkman Józef, Choroby nerwowe, przyczyny, zapobieganie i leczenie, Warszawa: M. Orgelbrand, 1888.
Szanujmy zdrowie! Główne zasady higieny przystępnie zebrane przez dra S. Urbana, Warszawa: „Ziarno” 1902.
Szkice pedagogiczne skreślił Ksawery Pałuczanin, Poznań: nakł. i drukiem J. I. Kraszewskiego, 1881.
Trentowski Bronisław Ferdynand, Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży, Poznań: nakł. i drukiem W. Stefańskiego, 1842.
Tripplin Teodor, Higiena polska, czyli sztuka zachowania zdrowia, przedłużania życia i uchronienia się od chorób, zastosowana do użytku popularnego z szczególnym poglądem na okoliczności w naszym kraju i klimacie wpłynąć mogące na tworzenie się słabości, cierpień i chorób, Warszawa: S. Orgelbrand, 1857.
Trumpp J., Wiek dziecięcy. Część druga – wiek szkolny. Przełożył dr W. Hojnacki, [w:] Księga zdrowia, czyli nauka pielęgnowania zdrowia, przekład polski pod redakcją dra W. Hojnackiego, t. 4, Lwów: Księgarnia Polska B. Połoniecki, 1909.
Umiarkowanie, wstrzemięźliwość, powściągliwość jako najprostsza droga do zdrowia, szczęścia i długiego życia, wyd. 2 uzupełnione, Berlin: „Przewodnik Zdrowia”, 1907.
Wernic Henryk., Wychowanie dziecka włącznie do lat sześciu, Warszawa, 1881.
Zasady higieny szkolnej. Podręcznik przeznaczony do użytku nauczycieli, kierowników szkół i lekarzy szkolnych, opracował O. Janke, z drugiego, zupełnie przerobionego wydania niemieckiego przełożyli dr S. Kopczyński i dr B. Hanselsman, Warszawa: Księgarnia Naukowa, 1906.
Żeby nie chorować. Poradnik dla tych, którzy chcą żyć długo a zdrowo, Warszawa: Wydawnictwo „Biesiady Literackiej”, 1893.
Żukowski Jan, W krainę dziecka. Rzecz o uroku dziecięctwa młodym i starym ku rozwadze i rozrywce, Lwów: Gebethner i Wolff, 1911.
Żychliński Bolesław, O dobrym wychowaniu dzieci, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1906.
Życzliński Bolesław, Rodzice chrześcijańscy, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1916.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1523
Liczba cytowań: 0
