Rola muzeum w ochronie dziedzictwa kulturowego Tatarów polsko-litewskich
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2016.023Słowa kluczowe
Muzeum Historyczne w Białymstoku, kolekcja „tatarianów”, Tatarzy Wielkiego, Księstwa Litewskiego, kultura Tatarów polsko-litewskichAbstrakt
Muzeum Historyczne Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku posiadając w swoich zbiorach unikatową w skali kraju kolekcję pamiątek związanych z historycznym osadnictwem Tatarów na pograniczu Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej, dokłada wszelkich starań, aby chronić tatariana i upowszechniać wiedzę o nich. Szczególnie cenne rękopiśmienne muzułmańskie księgi religijne – Korany i chamaiły (modlitewniki), kopiowane przez tatarskich wyznawców islamu, są przedmiotem badań filologicznych slawistów i arabistów. Muzeum pozyskuje także środki na ich konserwację, dzięki której są im przywracane walory czytelniczo-ekspozycyjne. Wcześniejsze inicjatywy utworzenia samodzielnego muzeum tatarskiego, przed II wojną światową w Wilnie czy w latach 70. XX w. w Sokółce, nie przyniosły zakładanych rezultatów. Zbiór tatarianów przekazany w 1979 r. do Muzeum Historycznego w Białymstoku, w następnych latach powiększany o kolejne dary i zakupy, był prezentowany na wielu czasowych ekspozycjach w polskich placówkach muzealnych. Charakter zabytków, wytworzonych najczęściej na papierze lub tkaninie, zobowiązuje opiekunów kolekcji do ich szczególnej ochrony przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych: wilgocią, nadmiernym oświetleniem, zanieczyszczeniem. Współczesne techniki pozwalają na uzyskanie cyfrowego, jak najbardziej wiernego odwzorowania obiektów. Wszystkie tatariana zostały zdigitalizowane, co wraz z konserwacją zapewnia trwałe zachowanie tych tak ważnych dla historii i kultury Tatarów polsko-litewskich, ale także całego społeczeństwa polskiego, oryginalnych zabytków. Zostały one udostępnione wszystkim zainteresowanym, jako jedne z pierwszych, na stronie internetowej Muzeum Podlaskiego w Białymstoku w Muzeum Cyfrowym.
Bibliografia
„Ateneum Wileńskie”, r. VII, z. 1/2, Wilno: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, 1930.
Berger Rafał, Maciej (Musa) Konopacki. Udręczenie tatarskością, Bydgoszcz: Stowarzyszenie Jedności Muzułmańskiej. Instytut Muzułmański, 2013.
Berger Rafał (red.), Profesorowie do Macieja, Warszawa: Stowarzyszenie Jedności Muzułmańskiej, 2015.
Danecki Janusz, Kultura islamu. Słownik, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1997.
Drozd Andrzej, Dziekan Marek, Majda Tadeusz, Katalog Zabytków Tatarskich, t. 3: Piśmiennictwo i muhiry Tatarów polsko-litewskich, Warszawa: Res Publica Multiethnica, 2000.
Dumin Stanisław, Herbarz rodzin tatarskich Wielkiego Księstwa Litewskiego, Gdańsk: Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej, 2006.
Dumin Stanisław, Jakubauskas Adas, Sitdykow Galim, Tatarskie biografie. Tatarzy polsko-litewscy w historii i kulturze, Białystok: Muzułmański Związek Religijny w RP, 2012.
Dziadulewicz Stanisław, Herbarz rodzin tatarskich, Wilno: b.n.w., 1929.
Jankowski Henryk, Łapicz Czesław (red.), Klucz do raju. Księga Tatarów litewsko-polskich z XVIII wieku, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2000.
Koran, tłum. Józef Bielawski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
Jackiewicz Mieczysław, Encyklopedia Ziemi Wileńskiej. Sztuka. Malarze, rzeźbiarze, graficy, fotograficy, Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, 2005.
Kosztyła Zygmunt, Szwadron Ułanów Tatarskich, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1986, nr 4 (118).
Kryczyński Stanisław, Tatarzy litewscy. Próba monografii historyczno-etnograficznej , „Rocznik Tatarski” 1938, t. 3.
Malarczyk Dorota, Między Wschodem a Zachodem. Od Damaszku do Andaluzji. Pieniądz islamski w wiekach średnich, Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2015.
Miśkiewicz Ali, Tatarzy polscy 1918–1939, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 lipca 2012 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o muzeach, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 2012, poz. 987.
Pamiatnaja kniżka Grodnienskoj guberni na 1904 god, Grodna 1904.
Pamiatnaja kniżka Grodnienskoj guberni na 1910 god, Grodna 1910.
Radziszewska Iwona, Chamaiły jako typ piśmiennictwa religijnego muzułmanów Wielkiego Księstwa Litewskiego (na podstawie słowiańskiej warstwy językowej), niepublikowana praca doktorska, napisana pod kierunkiem prof. Czesława Łapicza, obroniona w 2010 r., UMK, Toruń.
„Rocznik Tatarski” 1932, t. 1.
„Rocznik Tatarski” 1935, t. 2.
Wróblewska Urszula, Oświata Tatarów w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2012.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 553
Liczba cytowań: 0
