Koniec Wielkiego Niemowy? Uwagi o „rolach mówionych” w pierwszych latach kina dźwiękowego
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2016.008Słowa kluczowe
Wielki Niemowa, film częściowo mówiony, aktorstwo filmowe, Movietone System, Śpiewak jazzbandu, Al JohnsonAbstrakt
Zanim Wielki Niemowa przemówił i nadeszła era kina dźwiękowego, przeciw jego wprowadzeniu do filmu protestowała spora część środowiska filmowego. Umieszczone pomiędzy ujęciami, scenami i sekwencjami śródnapisy stanowiły wówczas całkiem sporą część filmów i stanowiły dodatkową, istotną część ikonosfery kina. W roku 1925 koncern American Telephone and Telegraph Company opatentował system Vitaphone, polegający na synchronizacji dźwięku z zapisu płytowego z obrazem filmowym. Był to pierwszy krok do kolejnego patentu, który określił historię kina, a jak się później okazało – i w dużym stopniu historię świata. Tym systemem był Movietone, polegający na zapisywaniu optycznym dźwięku na taśmie filmowej. W latach 1926–1929 pierwsze filmy dźwiękowe realizowano jako ostatnie nieme filmy, były to bowiem filmy częściowo dźwiękowe, a często pierwotnie nieme, do których ad hoc dogrywano dźwięk. Paradoksalnie, wprowadzenie dźwięku do filmu spowodowało jednak poważny regres form filmowych – zarówno w kompozycji kadru, montażu, jak i grze aktorskiej. Traktowanie dźwięku w funkcji słowa jako elementu tylko uzupełniającego było powszechne w dwóch dekadach kina niemego, ale też w pierwszych latach kina dźwiękowego. W sferze akustycznej filmu można wyodrębnić trzy rodzaje elementów: słowo, muzyka oraz szmery, choć trafniejsze byłoby przyjęcie podziału na cztery kategorie: mowy, muzyki, szmerów i tzw. gestów fonicznych jako niezleksykalizowanych głosów ludzkich. Komponowano je sztucznie albo po prostu zastępowano je muzyką i to głównie ona towarzyszyła obrazom. Muzyka wykonywana na żywo na sali kinowej sprawiała, że kino nieme nigdy nie było kinem pozbawionym dźwięku! Indywidualne brzmienia ludzkich głosów i emocjonalnie zabarwiona intonacja oraz charakterystyczne cechy artykulacji nie mogły pełnić w pierwszych talkies – filmach dźwiękowych, ważnych funkcji informacyjnych i ekspresyjnych wobec wciąż niedoskonałego, choć ciągle ulepszanego zapisu dźwięku. Dlatego pierwszy „Master’s Voice” – głos śpiewaka music-hallowego – Ala Johnsona w Śpiewaku jazzbandu (The Jazz Singer) w reżyserii Alana Croslanda (1927) zrobił na widzach wrażenie nie ze względu na barwę, timbre, akcent czy intonację, ale z samego tego powodu, że po prostu… objawił się na ekranie. Tekst traktuje o konsekwencjach tego przełomu w kinie.
Bibliografia
Co kto mówi o filmie „Na Sybir” , „Kino” 1930, nr 35.
Coates Paul, 1915–1925: Alegoria, realizm, Mr. Griffith i Mr. Keaton , tłum. P. Sitarski, [w:] Kino ma sto lat, red. Jan Rek, Elżbieta Ostrowska, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1998.
Helman Alicja, Podręcznik gestów. Refleksje teoretyczne , „Kino” 1975, nr 11.
Hendrykowska Małgorzata, Smosarska, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2007.
Hendrykowski Marek, Przełom dźwiękowy w filmie , „Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 44.
Honzl Jindřich, Aktor, tłum. Piotr Gierowski, [w:] Czeska myśl filmowa . t. I: Obrazy, obrazki, obrazeczki, red. Andrzej Gwóźdź, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2005.
Jackiewicz Aleksander, Fenomenologia kina, t. I: Narodziny dzieła filmowego , Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981.
Jadwiga Smosarska na wywczasach, „Kino” 1930, nr 20.
Książek-Konicka Hanna, Semiotyka i film , Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.
Lubelski Tadeusz, Historia kina polskiego. Twórcy, filmy konteksty , Katowice: Videograf II, 2009.
Plesnar Łukasz A., Hollywood: epoka jazzu, [w:] Historia kina, t. 1: Kino nieme, red. Tadeusz Lubelski, Iwona Sowińska, Rafał Syska, Kraków: Universitas, 2009.
Przedpełska-Bieniek Małgorzata, Dźwięk w filmie , Warszawa: Wydawnictwo Sonoria, 2006.
Rutte Miroslav, Aktor w filmie i w radio , tłum. Władysław Jewsiewicki, [w:] Władysław Jewsiewicki, Historia filmowej sztuki aktorskiej okresu niemego: antologia wypowiedzi teoretyków i aktorów o filmowej sztuce aktorskiej w przeglądzie historycznym, Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.
Toeplitz Jerzy, Historia sztuki filmowej, t. 2: 1918–1928, Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza, 1956.
Zajiček Edward, Poza ekranem. Kinematografia polska 1918–1991 , Warszawa: Filmoteka Narodowa. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1992.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 936
Liczba cytowań: 0