Somatyczne translacje i (auto)kreacje. Trauma i afekt u drugiego pokolenia w Małej Zagładzie Anny Janko i pracach Helen Epstein

Abstrakt

Trauma, rozumiana jako rana lub objaw, to ślad po minionych doświadczeniach, ale także przemoc skierowana ku obserwującemu (G. Deleuze). Pojęciem, które pozwala łączyć traumatyczną przeszłość i naznaczoną nią teraźniejszość, jest pamięć epigenetyczna. Przejawia się ona w reakcjach somatycznych, które można interpretować jako ślady afektywnej intensywności. Mała Zagłada Janko i saga rodzinna Epstein to prace ilustrujące więź, która pozwala córkom zająć pozycję świadka, jednak bywa na tyle silna, że zagraża ich podmiotowości. Objawy, z którymi borykają się autorki mogą być związane z przeszłością przodków, jednak same w sobie są pozbawione narracji. Prace Epstein i Janko pozwalają nie tylko wzbogacić koncepcję postpamięci o jej cielesny wymiar, ale także nakreślić granicę między pamięcią a autokreacją. Aby rozróżnić te dwa zjawiska, należy przeanalizować strategie autorek mające na celu okiełznanie afektywnej intensywności za pomocą pojęć identyfikacji i empatycznego niepokoju (D LaCapra) w celu ustalenia, czy potrafią one przywoływać przeszłość matek bez zawłaszczania jej, jak w przypadku H. Epstein, czy może, jak u A. Janko, nie są w stanie oprzeć się pokusie posttraumatycznego odgrywania ( J. Bennett).