Jacek Kaczmarski przed sybirskimi obrazami Jacka Malczewskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2022.010Słowa kluczowe
Jacek Kaczmarski, Jacek Malczewski, literatura współczesna, intertekstualność, historiaAbstrakt
Celem artykułu Jacek Kaczmarski przed sybirskimi obrazami Jacka Malczewskiego jest ukazanie intertekstualnego dialogu toczonego pomiędzy współczesnym bardem a młodopolskim malarzem. Do prezentacji wybrano cztery słowno-muzyczno-wokalne opowieści: Zesłanie studentów, Wigilia na Syberii, Zatruta studnia, Powrót z Syberii z cyklu Muzeum (1981), których porównanie i interpretacja służy uwypukleniu dwugłosowości tekstów Kaczmarskiego: podkreślone zostają elementy właściwe dla ekfrazy (rekonstrukcja scenariusza malarskiego pierwowzoru: świata przedstawionego, układu kompozycyjnego, kolorystyki), jak też odczytane sensy naddane, które pozwalają poecie na ogląd wydarzeń teraźniejszych poprzez pryzmat przeszłości. Pieśniarz mówi o samotności, cierpieniu, uwikłaniu w machinę Wielkiej Historii, bezbronności wobec dyktowanych przez nią wyroków. Na podstawie tych rozważań można wnioskować, że Kaczmarski narratywizując obrazy, twórczo dekontekstualizuje sensy z nich wyczytane, udziela głosu zapomnianym, tym, których Historia go pozbawiła, a mitologizując historię, czyni z dawnych zdarzeń zbiór przypowieści o człowieku i zbiorowości.
Bibliografia
Abramowska, Janina 1995. Powtórzenia i wybory. Studia z tematologii i poetyki historycznej. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”.
Ankersmit, Frank 2004. Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Studia z teorii historiografii. Tłum. Ewa Domańska i in. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Bachtin, Michaił 1983. Dialog. Język. Literatura. Eugeniusz Czaplejewicz [&] Edward Kasperski (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Baczyński, Krzysztof Kamil 1942. „Ten czas”. https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/baczynski--ten-czas.html [10.11.2020].
Bernacki, Paweł 2013. „Przepisać obraz – kilka uwag na temat ekfrazy”. http://lyzkamleka.poezja--art.eu/wp-content/uploads/2013/07/ekfrazaPrzepisać-obraz.pdf [10.11.2020].
Bielik-Robson, Agata 2008. Romantyzm, niedokończony projekt. Eseje. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Brzękowski, Jan 1925. „Jacek Malczewski o sobie”. Wiadomości Literackie 30 [82] (wyd. z 26 lipca): 1.
Domańska, Ewa 2000. „Wokół metahistorii”. W: Ewa Domańska [&] Marek Wilczyński (red.). Poetyka pisarstwa historycznego. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Dziadek, Adam 2000. „Problem ekphrasis – dwa Widoki Delft (Adam Czerniawski, Adam Zagajewski)”. Teksty Drugie 4: 141–151.
Dźwinel, Kamil 2012. „Piosenki Jacka Kaczmarskiego w aspekcie zjawiska melosemii”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 16: 110–120.
Gajda, Krzysztof 2003a. Jacek Kaczmarski w świecie tekstów. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Gajda, Krzysztof 2003b. „Między piosenką a arcydziełem”. Polonistyka 5: 260–265.
Gajda, Krzysztof 2009. To moja droga. Biografia Jacka Kaczmarskiego. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Gozdecka, Renata 2017. „Trzy wiersze Jacka Kaczmarskiego inspirowane malarstwem polskim. Z muzyką Zbigniewa Łapińskiego i Przemysława Gintrowskiego”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska – sectio L, t. XV, 1: 121–137.
Grabska, Iwona 2012a. „Jacek Kaczmarski, Zesłanie studentów”. W: Iwona Grabska [&] Diana Wasilewska. Lekcja historii Jacka Malczewskiego. Warszawa: Demart S.A.
Grabska, Iwona 2012b. „Jacek Kaczmarski, Powrót z Syberii”. W: Iwona Grabska [&] Diana Wasilewska. Lekcja historii Jacka Malczewskiego. Warszawa: Demart S.A.
Grazi, Anna [&] Artur Nogaj [b.d.]. http://www.kaczmarski.art.pl [28.10.2020].
Grodecka, Aneta 2008. „Wstęp”. W: Dorota Heck (red.). Interakcje sztuk: literatura, malarstwo, ekfraza. Wrocław: Wydawnictwo Gajt.
Gruszczyński, Piotr [&] Jacek Królak [&] Filip Łobodziński 1990. „Zniszczyć mit. Rozmowa z Jackiem Kaczmarskim”. Res Publica 11: 121–124.
Grzybkowska, Teresa (red.) 2005. Muzyka w obrazach Jacka Malczewskiego. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Heydel, Adam 1933. Jacek Malczewski. Człowiek i artysta. Kraków: Wydawnictwo Literacko-Naukowe (Wojciech Meisels).
Jakimowicz, Andrzej 1970. Jacek Malczewski i jego epoka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kaczmarski, Jacek 1991. Muzeum [dokument dźwiękowy]. Warszawa: Pomaton. Płyta CD.
Kaczmarski, Jacek 2012. Antologia poezji. Warszawa: Demart S.A.
Krzysztofowicz-Kozakowska, Stefania 2005. Jacek Malczewski, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Kudelska, Dorota 2008. Dukt Pisma i pędzla. Biografia intelektualna Jacka Malczewskiego. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Ławniczakowa, Agnieszka 1976. Jacek Malczewski. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Markowski, Michał Paweł 2002. „Interpretacja i literatura”. W: Włodzimierz Bolecki [&] Ryszard Nycz (red.). Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich.
Markowski, Michał Paweł 2010. „Wrażliwość, interpretacja, literatura”. Teksty Drugie 1–2: 103–123.
Mickiewicz, Adam 1955. Dziadów cz. III. W: Adam Mickiewicz, Dzieła. T. 3. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
Paczoska, Ewa 2010. „Jacek Kaczmarski i polski kanon”. W: Krzysztof Gajda [&] Michał Traczyk (red.). Zostały jeszcze pieśni. Jacek Kaczmarski wobec tradycji. Kraków: Wydawnictwo MG.
Piątek, Joanna 2002. „Za dużo czerwonego”. Odra 483. https://www.kaczmarski.art.pl/media/wywiady-z-jackiem-kaczmarskim/za-duzo-czerwonego/ [27.10.2020].
Puciata-Pawłowska, Jadwiga 1968. Jacek Malczewski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Roszczynialska, Magdalena 2017. „Od tropów na śniegu do mapy narracyjnej. Polskim śladem po Syberii i Jakucji (z przewodnikiem Michałem Książkiem)”. W: Bożena Karwowska i in. (red.). Geograficzne przestrzenie utekstowione. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Rydel, Lucjan 1906. „Zatruta studnia”. W: Jacek Malczewski [&] Lucjan Rydel. Zatruta studnia. Kraków: Salon Malarzy Polskich. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/168/edition /240/content [12.11.2020].
Sołtyk, Marcin „Shogun”. http://www. kaczmarski.Itd.pl [28.10.2020].
Sykulska, Karolina 2001. Jacek Kaczmarski – szkic do portretu. W: Jadwiga Sawicka [&] Ewa Paczoska (red.). Bardowie. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”.
Tarnowski, Stanisław 1897. Matejko. Kraków: Księgarnia Spółki Wydawniczej Polskiej.
Trojanowicz, Zofia 1993. Sybir romantyków. Poznań: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów.
Turgieniew, Iwan 2003. „Hamlet i Don Kichot”. Tłum. Michał Bohun. W: Przegląd Polityczny 60: 3–11.
White, Hayden 2009. „Stare pytanie postawione na nowo: czy historiografia jest sztuką czy nauką? (Odpowiedź Iggersowi)”. W: Hayden White. Proza historyczna. Ewa Domańska (red.). Tłum. Rafał Borysławski i in. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Wiroński, Piotr 2011. Wbrew, pomimo i dlatego. Analiza twórczości Jacka Kaczmarskiego. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Wyka, Kazimierz 1971. Thanatos i Polska, czyli o Jacku Malczewskim. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Ziomek, Jerzy 1990. Retoryka opisowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pobrania
Opublikowane
Wersje
- 2022-04-21 - (2)
- 2022-04-14 - (1)
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Małgorzata Gajak-Toczek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 2075
Liczba cytowań: 0
