Socjotechnika w procesie przejmowania władzy w Polsce przez komunistów (1944–1948)
DOI:
https://doi.org/10.12775/HiP.2024.007Słowa kluczowe
socjotechnika, Polska po II wojnie światowej, komunizmAbstrakt
Przejmując władzę w Polsce po II wojnie światowej, komuniści mogli liczyć na poparcie jedynie niewielkiej części polskiego społeczeństwa. W tej sytuacji nieodzowne było sięgnięcie do działań z zakresu inżynierii społecznej, które miały skłonić Polaków do poparcia nowych rządów i związanego z nimi ustroju. Były one prowadzone na różnych płaszczyznach – od działalności propagandowej. przez manipulacje. po fizyczne represje. Socjotechniczny wymiar miały wszystkie ważniejsze wydarzenia i kampanie zrealizowane przez komunistów w Polsce w latach 1944–1948: utworzenie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, obchody świąt państwowych, tzw. referendum ludowe ’46, wybory do Sejmu Ustawodawczego ’47 czy „zjednoczenie” ruchu robotniczego. Całościowe spojrzenie na wskazany okres skłania do konstatacji, że polskie społeczeństwo zostało wówczas poddane socjotechnice totalnej.
Bibliografia
Adamski, Ł., Hryciuk, G., Motyka, G. (red.). (2017). Sowieci a polskie podziemie 1943–1946. Wybrane aspekty stalinowskiej polityki represji. Warszawa: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia.
Applebaum, A. (2013). Za żelazną kurtyną: ujarzmienie Europy Wschodniej 1944–1956. Warszawa: Świat Książki.
Borodziej, W. (1990). Od Poczdamu do Szklarskiej Poręby. Polska w stosunkach międzynarodowych 1945–1947. Londyn: Aneks.
Buczek, R. (1996). Stanisław Mikołajczyk, t. 1–2. Toronto: Century Publishing Company Ltd.
Cękalski, R. [Paweł Śpiewak], Lityński, J. (1987). Książę jest nagi. Uwagi o socjotechnice komunizmu. Warszawa: Wydawnictwo Myśl.
Churska-Wołoszczak, K. (2014). Referendum ludowe i wybory do Sejmu Ustawodawczego w województwie pomorskim (1946–1947). Bydgoszcz–Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej.
Dudek, A., Paczkowski, A. (2010). Polska. W: K. Persak, Ł. Kamiński (red.). Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944–1989 (ss. 393–468). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
Dzięciołowski, S. (2004). Parlament Polski Podziemnej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Eisler, J. (2014). Siedmiu wspaniałych. Poczet pierwszych sekretarzy KC PZPR. Warszawa: Wydawnictwo Czerwone i Czarne.
Fiedorczyk, P. (2002). Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym 1945–1954. Studium historycznoprawne. Białystok: Temida 2.
Friszke, A. (2003). Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989. Warszawa: Wydawnictwo ISKRY.
Gomułka, W. (1945a). Ku nowej Polsce. Sprawozdanie polityczne i przemówienia wygłoszone na I Zjeździe PPR. Łódź: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”.
Gomułka, W. (1945b). O jedność demokracji polskiej. Łódź: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”.
Gomułka, W. (1945c). Polska wobec nowych zagadnień. Warszawa–Łódź–Lublin: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”.
Gomułka, W. (1945d). W walce o demokrację ludową (artykuły i przemówienia). Warszawa–Łódź: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”.
Gomułka, W. (1945e). Władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy. Pobrane z: http://www.przemowienia.com/kategorie/przemowienia-znanych-osob/wladyslaw-gomulka-wladzy-raz-zdobytej-nie-oddamy-nigdy/411-wladyslaw-gomulka-wladzy-raz-zdobytej-nie-oddamy-nigdy.
Gomułka, W. (1946). Obóz demokratyczny buduje Polskę z woli narodu. Przemówienie na Akademii Pierwszomajowej w Warszawie 30 kwietnia 1946 r. Łódź: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”.
Górecki, D. (2002). Polskie naczelne władze państwowe na uchodźstwie w latach 1939–1990. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Grądzka-Rejak, M., Golik, D. (red.). (2016). Polska 1944. Perspektywa sojuszników i wrogów. Kraków: Instytut Pamięci Narodowej & Akademia Ignatianum & Wydawnictwo WAM.
Hutnikiewicz, A. (2011). Rady narodowe – meandry ideologicznego eksperymentu (1944–1990). W: A. Makowski (red.). Od idei samorządności do samorządzenia. Aktywność obywatelska na Pomorzu Zachodnim od XIX do XXI wieku (ss. 107–128). Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Jarosz, D. (1998). Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948–1956 a chłopi. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Jarosz, D., Wolsza, T. (oprac.). (1995). Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym 1945–1954. Wybór dokumentów. Warszawa: Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – Instytut Pamięci Narodowej.
Kamiński, B. (2019). Fear Management. Foreign Threats in the Post-War Polish Propaganda. The Influence and the Reception of the Communist Media (1944–1956). Berlin: Peter Lang.
Kamiński, Ł. (2000). Polacy wobec nowej rzeczywistości 1944–1948. Formy pozainstytucjonalnego, żywiołowego oporu społecznego. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kamiński, M. K. (2005). W obliczu sowieckiego ekspansjonizmu. Polityka Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii wobec Polski i Czechosłowacji 1945–1948. Warszawa: Instytut Historii PAN & Wydawnictwo Neriton.
Karwat, M. (2001). Sztuka manipulacji politycznej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Karwat, M. (2014). Podstawy socjotechniki dla politologów, polityków i nie tylko. Warszawa: Difin.
Kemp-Welch, A. (red.). (1999). Stalinism in Poland, 1944–1956. Selected Papers from the Fifth World Congress of Central and East European Studies, Warsaw, 1995. London: Palgrave Macmillan.
Kersten, K. (1987). Narodziny systemu władzy. Polska 1944–1948. Warszawa: Wydawnictwo Most.
Kersten, K. (1989). Jałta w polskiej perspektywie. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza.
Kersten, K. (1993). Między wyzwoleniem a zniewoleniem. Polska 1944–1956. Londyn: Aneks.
Kisielewski, T., Kasparek, N. (red.). (1996). Czy Europa Środkowo-Wschodnia mogła wybić się na wolność? Olsztyn: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
Kura, A. (2006). Aparat bezpieczeństwa i wymiar sprawiedliwości wobec kolektywizacji wsi polskiej 1948–1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
Kurz, A. (2000). Rozbieżności, nurty i postacie w PZPR. W: M. F. Rakowski (red.). Polska pod rządami PZPR (ss. 31–63). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „PROFI”.
Lipiński, P. (2017). Bierut. Kiedy partia była bogiem. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Lukas, R. C. (1982). Bitter Legacy. Polish-American Relations in the Wake of World War II. Lexington: University Press of Kentucky.
Main, I. (2004). Trudne świętowanie. Konflikty wokół obchodów świąt państwowych i kościelnych w Lublinie (1944–1989). Warszawa: Wydawnictwo TRIO.
Manifest PKWN. (1974). Warszawa: Książka i Wiedza.
Mazur, M. (2019). Antykomunistycznego podziemia portret zbiorowy 1945–1956. Aspekty mentalno-psychologiczne. Warszawa–Lublin: Bellona & Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Miernik, G. (red.). (2003). Polacy wobec PRL. Strategie przystosowawcze. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe.
Mołdawa, T. (2011). Konstytucyjne podstawy ustroju Polski Ludowej. W: K. Rokicki, R. Spałek (red.). Władza w PRL. Ludzie i mechanizmy (ss. 11–25). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
Motyka, G. (2014). Na białych Polaków obława. Wojska NKWD w walce z polskim podziemiem 1944–1953. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Motyka, G., Wnuk, R., Stryjek, T., Baran, A. F. (2012). Wojna po wojnie. Antysowieckie podziemie w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1953. Gdańsk–Warszawa: Muzeum II Wojny Światowej & Wydawnictwo Naukowe Scholar & Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
Muszyński, W. J. (red.). (2012). Komunistyczne amnestie lat 1945–1947. Drogi do „legalizacji” czy zagłady? Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
Ogłoszenie Generalnego Komisarza Głosowania Ludowego o wyniku głosowania ludowego z dnia 30 czerwca 1946 r. (M.P. z 1946 r., nr 61, poz. 115).
Osęka, P. (2007). Rytuały stalinizmu. Oficjalne święta i uroczystości rocznicowe w Polsce 1944–1956. Warszawa: Wydawnictwo TRIO & Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
Osękowski, Cz. (2000a). Referendum 30 czerwca 1946 roku w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Osękowski, Cz. (2000b). Wybory do sejmu 19 stycznia 1947 roku w Polsce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Otwinowska, B., Żaryn, J. (red.). (1996). Polacy wobec przemocy 1944–1956. Warszawa: Editions Spotkania.
Paczkowski, A. (1991). Stanisław Mikołajczyk, czyli klęska realisty (zarys biografii politycznej). Warszawa: Agencja Omnipress.
Paczkowski, A. (1995). Pół wieku dziejów Polski 1939–1989. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Paczkowski, A. (wstęp i oprac.). (1993). Referendum z 30 czerwca 1946 r. Przebieg i wyniki. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
Pawełczyk, P., Piontek, D. (1999). Socjotechnika w komunikowaniu politycznym. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.
Perović, J. (2007). The Tito-Stalin Split. A Reassessment in Light of New Evidence. Journal of Cold War Studies, 9(2), 32–63. DOI: https://doi.org/10.1162/jcws.2007.9.2.32.
Pietrow, N. (1996). Sztuka wygrywania wyborów. Karta, 18, 121–129.
Pietrow, N. (2015). Nowy ład Stalina: sowietyzacja Europy 1945–1953. Warszawa: Demart.
Poleszak, S. (red.). (2008). Polskie podziemie niepodległościowe na tle konspiracji antykomunistycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1956. Warszawa–Lublin: Instytut Pamięci Narodowej.
Rakowska-Harmstone, T. (2014). Reluctant Clones. Moscow and the “Socialist Commonwealth”. Warszawa: Collegium Civitas & Instytut Pamięci Narodowej.
Rakowski, M. F. (2000). Ostatni zjazd PZPR. W: M. F. Rakowski (red.). Polska pod rządami PZPR (ss. 457–467). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „PROFI”.
Roberts, G. (2007). Stalin at the Tehran, Jalta, and Potsdam Conferences. Journal of Cold War Studies, 9(4), 6–40. DOI: https://doi.org/10.1162/jcws.2007.9.4.6.
Sekściński, B. (2012). Ogniwo terroru. Delegatura Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym w Lublinie. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
Siedziako, M. (2018). Bez wyboru. Głosowania do Sejmu PRL (1952–1989). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
Sobkowiak, L. (2003). Socjotechnika. W: A. Antoszewski, R. Herbut (red.). Leksykon politologii (ss. 411–412). Wrocław: Wydawnictwo ALTA 2.
Sobór-Świderska, A. (2009). Jakub Berman. Biografia komunisty. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
Sokół, W. (1997). Legitymizacja systemów politycznych. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Sokulski, M., Previšić, M. (2016). W opozycji do Moskwy. Jugosłowiańska „droga do socjalizmu” w latach 1948–1956. Pamięć i Sprawiedliwość, 28(2), 395–417.
Sypniewski, T. (2000). Rada Państwa w systemie organów władzy państwowej Polski Ludowej (1947–1989). Toruń: Dom Wydawniczy DUET.
Szumiło, M. (2014). Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
Śmiłowicz, P. (2011). 22 lipca – ostatnie takie święto. Pobrane z: http://www.newsweek.pl/polska/22-lipca---ostatnie-takie-swieto,41641,1,1.html.
Świda-Ziemba, H. (1998). Człowiek wewnętrznie zniewolony. Problemy psychosocjologiczne minionej formacji. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Trembicka, K. (2014). Środowisko komunistów wobec odzyskania niepodległości przez Polskę i wojny polsko-bolszewickiej. W: E. Kowalczyk (red.). Komuniści w międzywojennej Warszawie (ss. 43–65). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
Trembicka, K. W. (2013). Wrogowie w myśli politycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Turkowski, R. (1992). Polskie Stronnictwo Ludowe w obronie demokracji 1945–1949. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Turkowski, R. (wybór, wstęp i oprac.). (1997). Opozycja parlamentarna w Krajowej Radzie Narodowej i Sejmie Ustawodawczym 1945–1947. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Tyszka, K. (2004). Nacjonalizm w komunizmie. Ideologia narodowa w Związku Radzieckim i Polsce Ludowej. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
Ustawa konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1947 r. Nr 18, poz. 71).
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1921 r. Nr 44, poz. 267).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1937 r. o Święcie Niepodległości (Dz.U. z 1937 r. Nr 33, poz. 255).
Werblan, A. (1988). Władysław Gomułka. Sekretarz Generalny PPR. Warszawa: Książka i Wiedza.
Wnuk, R., Poleszak, S., Jaczyńska, A., Śladecka, M. (red.). (2007). Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956. Warszawa–Lublin: Instytut Pamięci Narodowej.
Wrona, J. (1997). System partyjny w Polsce 1944–1950. Miejsce – funkcje – relacje partii politycznych w warunkach budowy i utrwalania systemu totalitarnego. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Wrona, J. (1999). Wstęp. W: J. Wrona (wybór, wstęp i oprac.). Kampania wyborcza i wybory do Sejmu Ustawodawczego 19 stycznia 1947 (ss. 5–45). Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Zaremba, M. (2005). Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo TRIO & Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
Zaremba, M. (2007.10.27). Tłumnie przy urnie. Polityka, 43, 78–80.
Zaremba, M. (2012). Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Żenczykowski, T. (1983). Dwa komitety 1920, 1944. Polska w planach Lenina i Stalina. Szkic historyczny. Paryż: Editions Spotkania.
Żuławnik, M. (2012). Zakazane święto reakcji. Biuletyn IPN pamięć.pl, 8, 37–40.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Michał Siedziako
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu respektuje prawo do prywatności i ochrony danych osobowych autorów.
Dane autorów nie są wykorzystywane w celach handlowych i marketingowych. Redaktorzy i recenzenci są zobowiązani do zachowania w poufności wszelkich informacji związanych ze złożonymi do redakcji tekstami.
Autor, zgłaszając swój tekst wyraża zgodę na wszystkie warunki i zapisy umowy licencyjnej (określającej prawa autorskie) z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 83
Liczba cytowań: 0
