Prawo wobec polityki i polityczności. Czy instrumentalizacja prawa ma szansę odzyskać dobre imię?
DOI:
https://doi.org/10.12775/HiP.2022.022Słowa kluczowe
autonomia prawa, demokratyczny pluralizm, instrumentalizm, granice instrumentalizacji, polityka, politycznośćAbstrakt
W artykule autor próbuje „odczarować” negatywny obraz instrumentalizacji prawa, jaki został ukształtowany w literaturze teoretycznoprawnej. Polskie prawoznawstwo za sprawą doświadczeń tzw. realnego socjalizmu miało szczególne powody do uprzedzeń względem tej problematyki. W tekście wykorzystywane są teoretyczne inspiracje pochodzące spoza nauk prawnych (filozofia pragmatycznego instrumentalizmu Johna Deweya, koncepcja polityki Maxa Webera, koncepcja polityczności Chantal Mouffe) oraz stricte prawnicze teorie instrumentalizacji (Sanne Taekemy wariant pluralistyczno-responsywny, Wiesława Langa ujęcie rekonstrukcjonistyczne). Głównym przesłaniem opracowania jest zmiana problemowego podejścia do instrumentalizacji prawa: zastąpienie tradycyjnego pytania o granice instrumentalizacji prawa stanowionego przez państwo pytaniem, jak prawo – nie ryzykując utraty swoich zasadniczych wartości i funkcji – może kooperować z naturalną skłonnością ludzi do instrumentalizowania swojego zachowania w warunkach demokratycznego, pluralistycznego społeczeństwa. Tezy artykułu osadzone są w liberalnej wizji porządku społecznego, jednak z istotną korektą polegającą na odwołaniu się do założeń pragmatyzmu i poststrukturalizmu. W zakończeniu autor wskazuje również na perturbacje, jakie może powodować w prawoznawstwie aplikowanie niektórych twierdzeń z obszaru teorii polityki opartych na poststrukturalistycznych założeniach.
Bibliografia
Buksiński, T. (1981). Johna Deweya teoria badań. Studia Metodologiczne, 21, 15–37.
Dewey, J. (1938). Logic. Theory of Inquire. New York: H. Hold and Company.
Dewey, J. (2007). Essays in Experimental Logic, red. D. M. Hester, R. B. Talisse. Carbondale: Southern Illinois University.
Gella, A. (1962). Społeczny pragmatyzm jako tło rozwoju amerykańskiej socjologii. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 4(7), 479–497.Gromski, W. (2000). Autonomia i instrumentalny charakter prawa. Wrocław: Wydawnictwo Kolonia.
Gromski, W. (2018). Akty instrumentalizacji prawa i ich granice. Przegląd Prawa i Administracji, 114, 95–106.
Hart, H. L. A. (1961). The Concept of Law. London: Oxford University Press.
Kassner, M. (2019). Pragmatyzm i radykalny liberalizm. Studium z filozofii politycznej Johna Deweya. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Koczanowicz, L. (2005). Antagonizm, agonizm i radykalna demokracja. Koncepcja polityki Ch. Mouffe, wstęp do: Ch. Mouffe, Paradoks demokracji. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
Lyons, D. (1981). Legal Formalism and Instrumentalism – a Pathological Study. Cornell Law Review, 66(2), 949–972.
Lang, W. (1991). Instrumentalne pojmowanie prawa a państwo prawa. Państwo i Prawo, 12, 3–13.
Morawski, L. (1992). „Autopoesie” i prawo refleksyjne w ujęciu G. Teubnera. W: G. Skąpska (red.). Prawo w zmieniającym się społeczeństwie (171–184). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Morawski, L. (1993). Instrumentalizacja prawa (zarys problemu). Państwo i Prawo, 3, 16–28.
Morawski, L. (1999). Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN.
Mouffe, Ch. (2005). Paradoks demokracji. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej TWP we Wrocławiu.
Mouffe, Ch. (2008). Polityczność. Warszawa: Krytyka Polityczna.
Quevedo, S. (1985). Formalist and Instrumentalist Legal Reasoning and Legal Theory. California Law Review, 73(3), 119–157.
Summers, R. S. (1981). Pragmatic Instrumentalism in Twentieth Century American Legal Thought – a Synthesis and Critique of Our Dominant General Theory About Law and Its Use. Cornell Law Review, 66(1), 861–948.
Taekema, S. (2017). The Many Uses of Law. Interactional Law as a Bridge between Instrumentalism and Law’s Values. W: N. Roughan and A. Halpin (eds.). In Pursuit of Pluralist Jurisprudence (116–134). Cambridge: Cambridge University Press.
Tamanaha, B. (2007). How an Instrumental View of Law Corrodes the Rule of Law. DePaul Law Review, 56(12), 469–505.
Weber, M. (1998). Polityka jako zawód i powołanie. Kraków–Warszawa: Wydawnictwo Znak, Fundacja im. Stefana Batorego.Wróblewski, J. (1988). Sądowe stosowanie prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Zirk-Sadowski, M. (2000). Wprowadzenie do filozofii prawa. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Andrzej Bator
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu respektuje prawo do prywatności i ochrony danych osobowych autorów.
Dane autorów nie są wykorzystywane w celach handlowych i marketingowych. Redaktorzy i recenzenci są zobowiązani do zachowania w poufności wszelkich informacji związanych ze złożonymi do redakcji tekstami.
Autor, zgłaszając swój tekst wyraża zgodę na wszystkie warunki i zapisy umowy licencyjnej (określającej prawa autorskie) z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 522
Liczba cytowań: 0
