Struktura i obroty handlowe między RFN a ZSRR w latach 70. XX w. jako przejaw postępującego spowolnienia i kryzysu gospodarczego Związku Radzieckiego

Abstrakt

Artykuł analizuje ewolucję wymiany handlowej między RFN a Związkiem Radzieckim. W latach 70. XX w. nastąpiła jakościowa zmiana charakteru współpracy między obu krajami wywołana częściowym otwarciem ZSRR na kontakty gospodarcze z krajami zachodnimi (głównie z krajami należącymi do EWG). Charakteryzowała się ona rozwojem nowych form powiązań, które nie pomniejszyły jednak znaczenia tradycyjnej wymiany handlowej. Wymiana towarowa była nadal składnikiem organicznym każdej formy stosunków gospodarczych, w której materializowały się wszystkie inne płaszczyzny współpracy. Rozwój handlu zagranicznego tworzył przesłanki dla bardziej zaawansowanego współdziałania wraz z pogłębieniem międzynarodowego podziału pracy. Z kolei rozwój nowych form współpracy oddziaływał na dynamikę i strukturę wymiany towarowej oraz powodował jej zmiany jakościowe. Analiza wielkości i struktury wymiany handlowej Związku Radzieckiego, szczególnie z krajami wysoko rozwiniętymi, pozwala odpowiedzieć na pytanie, w jakim kierunku ewoluowała jego sytuacja gospodarcza oraz jaki charakter przybrały ówczesne trendy rozwojowe. W latach 70. podjęto próbę ratowania coraz bardziej nieefektywnego systemu nakazowo-rozdzielczego w ZSRR poprzez import kapitału (kredyty, pożyczki, inwestycje bezpośrednie) i technologii z Zachodu. Źródłem spłat kapitałów obcych oraz importu inwestycyjnego stał się eksport surowców (szczególnie ropy naftowej i gazu), będący efektem znacznego zwiększenia ich wydobycia. W wyniku prowadzonej polityki ZSRR stawał się w coraz większym stopniu krajem surowcowym i zapleczem ich dostaw do krajów wysoko rozwiniętych, w tym przede wszystkim do RFN. Artykuł powstał na podstawie studiów literaturowych oraz analiz statystycznych. Ma charakter analityczny.