Między wolą pojednania i chęcią rewanżu. Pamięć o ofiarach hiszpańskiej wojny domowej 1936–1939 i frankizmu jako przestrzeń pojednania, a także potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa społeczeństwa hiszpańskiego

Abstrakt

Pamięć o wojnie domowej 1936–1939 i frankizmie w Hiszpanii pozostaje do dzisiaj tematem trudnym i wielowątkowym. Specyfiką społeczeństwa hiszpańskiego jest jego silna tendencja do polaryzacji w obliczu niemal każdego problemu. Tym bardziej rozliczenie z represjami, których doświadczyli Hiszpanie w latach 1936–1939 oraz w trakcie dyktatury generała Francisco Franco, odgrywa niebagatelną rolę w budowaniu teraźniejszości. W wyniku nieformalnego paktu milczenia, zawartego w trakcie transformacji demokratycznej i trwającego do 2000 r., kwestia pamięci historycznej była zaniedbywana. Skalę pominiętej przyszłości dobrze obrazuje mapa zbiorowych grobów rozsianych po całym terytorium Hiszpanii – kraju, w którym każdy przydrożny rów może być mogiłą. Oficjalne dane podają ilość 2600 grobów, chociaż z informacji przekazywanych przez Stowarzyszenie na rzecz Odzyskania Pamięci Historycznej (ARMH) wynika, że liczba ta może być dwukrotnie wyższa. Rozliczenie z pamięcią historyczną jest kwestią wyjątkowo wrażliwą, zależną od intencji stojącej u podstaw woli rozrachunku. Często pod pozorami pojednania kryją się bowiem tendencje do rewanżu, które mogą antagonizować i destabilizować społeczeństwo, stwarzając zagrożenie dla bezpieczeństwa narodu. Warto przyjrzeć się hiszpańskiej drodze do rozliczenia z historią – drodze pełnej zakrętów i wybojów. Podróż ta wciąż trwa, nieprzerwanie wzbudzając emocje społeczeństwa i kolejnych polityków obejmujących władzę.