Mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng. – potencjał terapeutyczny oraz zastosowanie w medycynie i kosmetologii
DOI:
https://doi.org/10.12775/HERB.2024.007Słowa kluczowe
mącznica lekarska, arbutyna, działanie antyoksydacyjne, działanie przeciwbakteryjne, działanie rozjaśniająceAbstrakt
Należąca do rodziny wrzosowatych zimozielona krzewinka mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng. jest cenną rośliną leczniczą, z której pozyskuje się liść Uvae ursi folium. Zawarte w tym surowcu substancje czynne wykazują m.in. działanie
przeciwbakteryjne, przeciwutleniające i przeciwzapalne. Dzięki wysokiej zawartości arbutyny, awonoidów oraz kwasów fenolowych liść mącznicy jest szeroko wykorzystywany w leczeniu m.in. bakteryjnych zakażeń układu moczowo-płciowego, a także trądziku pospolitego. Liczne badania wskazują także na możliwość wykorzystania substancji pozyskiwanych z mącznicy w terapii nowotworów, chorób neurodegeneracyjnych czy też cukrzycy. Dodatkowo, ze względu na zdolność do rozjaśniania skóry przez arbutynę, liść mącznicy lekarskiej używany jest także w kosmetologii, m.in. do produkcji kosmetyków na przebarwienia skóry. Rosnące zapotrzebowanie na surowiec oraz brak możliwości jego pozyskiwania ze źródeł naturalnych doprowadziło do poszukiwania nowych alternatywnych metod jego pozyskiwania. Wśród najważniejszych wymienia się metody mikrobiologiczne oraz biotechnologiczne. W poniższej publikacji przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące charakterystyki oraz występowania mącznicy lekarskiej, a także składu chemicznego, właściwości oraz potencjalnego zastosowania terapeutycznego opisywanej rośliny.
Bibliografia
Ștefănescu B.E., Szabo K., Mocan A., Crişan G., Phenolic Compounds from Five Ericaceae Species Leaves and their Related Bioavailability and Health Benethts, Molecules, 2019, 24(11), s. 2046.
Bone K., Mills S., Principles and Practice of Phytotherapy: Modern Herbal Medicine 2nd Edition, Elsevier Books, London 2013.
Bacler B., Zasoby gatunkowe cennych roślin leczniczych powiatu włoszczowskiego. Część 1 – mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng., Annales Academiae Medicae Silesiensis, 2009, 63(3), s. 33–37.
Remphrey W.R., Neal B.R., the morphology and growth of Arctostaphylos uva-ursi (bearberry): an architectural analysis, Canadian Journal of Botany, 1983, 61(9), s. 2451–2458.
Strzelecka H., Kowalski J., Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2000.
van Wyk B., Wink M., Rośliny lecznicze świata, MedPharm Polska, Wrocław 2008.
Szafer W., Zarzycki K., Szata roślinna Polski. Tom 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977.
Gawłowska J., Mącznica lekarska – Arctostaphylos uva-ursi L. w Polsce, jej zasoby i ochrona, Ochrona Przyrody, 1964, 30, s. 23–50.
Naczk M., Pegg R., Amarowicz R., Protein-precipitating capacity of bearberry-leaf (Arctostaphylos uva-ursi L. Sprengel) polyphenolics, Food Chemistry, 2011, 124, s. 1507–1513.
Stebel A., Bacler-Żbikowska B., Występowanie Arctostaphylos uva-ursi (Ericaceae) w województwie śląskim, Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica, 2019, 26(1), s. 3–13.
Sugier P., Sęczyk Ł., Sugier D., Krawczyk R., Wójcik M., Czarnecka J., Okoń S., Plak A., Chemical Characteristics and Antioxidant Activity of Arctostaphylos uva-ursi L. Spreng. at the Southern Border of the Geographical Range of the Species in Europe, Molecules,
, 26(24), s. 7692.
Kravchenko G., Krasilnikova O., Raal A., Mazen M., Chaika N., Kireyev I., Grytsyk A., Koshovyi O., Arctostaphylos uva-ursi L. leaves extract and its modithed cysteine preparation for the management of insulin resistance: chemical analysis and bioactivity, Journal of Natural Products, 2022, 12, s. 30–44.
Maxted N., Bilz M., Lansdown R., European Red List of Vascular Plants, Publications Offce of the European Union, Luxembourg 2011.
Allen D., Bilz M., Leaman D.J., Miller R.M., Timoshyna A., Window J., European Red. List of Medicinal Plants, Publications Oce of the European Union, Luxembourg 2014.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów
(Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1176).
Proházka F., Černý a červený seznam cévnatých rostlin České republiky (stav v roce 2000), Příroda, 2001, 18, s. 1–166.
Petrova A., Vladimirov V., Red List of Bulgarian vascular plants, Phytologia Balcanica, 2009, 15, s. 63–94.
Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K., Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych, Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, Kraków 2016.
Farmakopea Polska XII, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Warszawa 2023.
Bacler-Żbikowska B., Stebel A., Katalog roślin leczniczych aktualnie dopuszczonych do stosowania w medycynie konwencjonalnej w Polsce: różnorodność gatunkowa, pochodzenie, zastosowanie, problemy zrównoważonego pozyskiwania i ochrona, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Katowice 2024.
Forycka A., Buchwald W., Badania zasobów naturalnych roślin leczniczych objętych w Polsce ochroną prawną, Herba Polonica, 2008, 54(3), s. 96–99.
Gawłowska J., Badania nad morfologią i biologią mącznicy lekarskiej Arctostaphylos uvaursi L. oraz sposobami jej ochrony, Ochrona Przyrody, 1965, 31, s. 7–51.
Ekiert H., Kwiecień I., Szopa A., Muszyńska B., Possibilities of arbutin production using plant biotechnology methods, Polish Journal of Cosmetology, 2012, 15(3), s. 151–162.
Seo D.H., Jung J.H., Lee J.E., Jeon E.J., Kim W., Park C.S., Biotechnological production of arbutins (α- and β-arbutins), skin-lightening agents, and their derivatives, Applied Microbiology and Biotechnology, 2012, 95(6), s. 1417–1425.
Kurosu J., Sato T., Yoshida K., Tsugane T., Shimura S., Kirimura K., Kino K., Usami S., Enzymatic synthesis of alpha-arbutin by alpha-anomer-selective glucosylation of hydroquinone using lyophilized cells of Xanthomonas campestris WU-9701, Journal of Bioscience and Bioengineering, 2002, 93(3), s. 328–330.
Jahodăř L., Vondrová I., Leifertová I., Kolb I., Tissue culture of Arctostaphylos uva-ursi, examination of phenolic glycosides and isolation of oleanolic acid, Pharmazie 1982, 37, s. 509–511.
Kada J., Dorion N., Bigot C., In vitro micropropagation of Arctostaphylos uva-ursi (L.) Sprengel.: Comparison between two methodologies, Plant Cell, Tissue and Organ Culture, 1991, 24, s. 217–222.
Szopa A., Ekiert H., Kwiecień I., Biotransformation of hydroquinone and 4-hydroxybenzoic acid in schisandrachinensis (Chinese magnolia vine) in vitro cultures, Acta Scientiarum Polonorum Hortorum Cultus, 2017, 16(6), s. 57–66.
Kwiecień I., Szopa A., Madej K., Ekiert H., Arbutin production via biotransformation of hydroquinone in in vitro cultures of Aronia melanocarpa (Michx.) Elliott, Acta Biochimica Polonica, 2013, 60(4), s. 865–870.
Olennikov D.N., Chekhirova G.V., 6-Galloylpicein and other phenolic compounds from Arctostaphylos uva-ursi, Chemistry of Natural Compounds, 2013, 49, s. 1–7.
Song X.C., Canellas E., Dreolin N., Nerin C., Goshawk J., Discovery and Characterization of Phenolic Compounds in Bearberry (Arctostaphylos uva-ursi) Leaves Using Liquid Chromatography-Ion Mobility-High-Resolution Mass Spectrometry, Journal of Agricul-
tural and Food Chemistry, 2021, 69(37), s. 10856.
Panusa A., Petrucci R., Marrosu G., Multari G., Gallo F.R., UHPLC-PDA-ESI-TOF/MS metabolic proflling of Arctostaphylos pungens and Arctostaphylos uva-ursi. A comparative study of phenolic compounds from leaf methanolic extracts, Phytochemistry, 2015, 115, s. 79–88.
Wrona M., Blasco S., Becerril R., Nerin C., Sales E., Asensio E., Antioxidant and antimicrobial markers by UPLC ® – ESI-Q-TOF-MSE of a new multilayer active packaging based on Arctostaphylos uva-ursi, Talanta, 2019, 196, s. 498–509.
Parejo I., Viladomat F., Bastida J., Codina C., Variation of the arbutin content in different wild populations of Arctostaphylos uva-ursi in Catalonia, Spain, Journal of Herbs, Spices & Medicinal Plants, 2002, 9, s. 329–333.
Asensio E., Vitales D., Pérez I., Peralba L., Viruel J., Montaner C., Vallès J., Garnatje T., Sales E., Phenolic compounds content and genetic diversity at population level across the natural distribution range of Bearberry (Arctostaphylos uva-ursi, Ericaceae) in the
Iberian Peninsula, Plants, 2020, 9, s. 1250.
Bartnik M., Facey P.C., Chapter 8 – Glycosides. Pharmacognosy: Fundamentals, Applications and Strategies, Elsevier, Amsterdam 2017.
Bhalla M., Mittal R., Kumar M., Kushwah A.S., Pharmacological Aspects of a Bioactive Compound Arbutin: A Comprehensive Review, Biointerface Research in Applied Chemistry, 2023, 13(2), s. 119–132.
de Arriba S.G., Naser B., Nolte K.U., Risk assessment of free hydroquinone derived from Arctostaphylos uva-ursi folium herbal preparations, International Journal of Toxicology, 2013, 32(6), s. 442–453.
Hu Z.M., Zhou Q., Lei T.C., Ding S.F., Xu S.Z., Effects of hydroquinone and its glucoside derivatives on melanogenesis and antioxidation: Biosafety as skin whitening agents, Journal of Dermatological Science, 2009, 55(3), s. 179–184.
Polouliakh N., Ludwig V., Meguro A., Kawagoe T., Heeb O., Mizuki N., Alpha-Arbutin Promotes Wound Healing by Lowering ROS and Upregulating Insulin/IGF-1 Pathway in Human Dermal Fibroblast [published correction appears in Front Physiol. 2021 Mar 12;
:659813], Frontiers in Physiology, 2020, 11, s. 586843.
Chaika N., Koshovyi O., Ain R., Kireyev I., Zupanets I., Odyntsova V., Phytochemical profile and pharmacological activity of the dry extract from Arctostaphylos uva-ursi leaves modiffed with phenylalanine, ScienceRise: Pharmaceutical Science, 2020, 6(28), s. 74–84.
Bai J., Zhang Y., Tang C., Hou Y., Ai X., Chen X., Zhang Y., Wang X., Meng X., Gallic acid: Pharmacological activities and molecular mechanisms involved in inflammation-related diseases, Biomedicine & Pharmacotherapy, 2021, 133, s. 110985.
Zamudio-Cuevas Y., Andonegui-Elguera M.A., Aparicio-Juárez A., Aguillón-Solís E., Martínez-Flores K., Ruvalcaba-Paredes E., Velasquillo-Martínez C., Ibarra C., Martínez-López V., Gutiérrez M., García-Arrazola R., Hernández-Valencia C.G., Romero-Montero A., Hernández-Valdepeña M.A., Gimeno M., Sánchez-Sánchez R., The enzymatic poly(gallic acid) reduces pro-inflammatory cytokines in vitro, a potential application in inflammatory diseases, Inflammation, 2021, 44(1), s. 174–185.
Sharifi-Rad J., Quispe C., Castillo C.M.S., Caroca R., Lazo-Vélez M.A., Antonyak H., Polishchuk A., Lysiuk R., Oliinyk P., De Masi .L, Bontempo P., Martorell M., Daştan S.D., Rigano D., Wink M., Cho W.C., Ellagic Acid: A Review on Its Natural Sources, Chemical Stability, and therapeutic Potential, Oxidative Medicine and Cellular Longevity, 2022, s. 3848084.
Kumar S., Pandey A.K., Chemistry and biological activities of flavonoids: an overview, Scientific World Journal, 2013, s. 162750.
Brunetti C., Di Ferdinando M., Fini A., Pollastri S., Tattini M., Flavonoids as antioxidants and developmental regulators: relative significance in plants and humans, International Journal of Molecular Sciences, 2013, 14(2), s. 3540–3555.
Nguyen L.T., An Overview of Saponins – A Bioactive Group, Bulletin of University of Agricultural Sciences and Veterinary Medicine Cluj-Napoca, Animal Science and Biotechnologies, 2020, 77(1), s. 25–36.
Moore M., Trill J., Simpson C., Webley F., Radford M., Stanton L., Maishman T., Galanopoulou A., Flower A., Eyles C., Willcox M., Hay A.D., van der Werf E., Gibbons S., Lewith G., Little P., Griffiths G., Uva-ursi extract and ibuprofen as alternative treatments for uncomplicated urinary tract infection in women (ATAFUTI): a factorial randomized trial, Clinical Microbiology and Infection, 2019, 25(8), s. 973–980.
Ma C., He N., Zhao Y., Xia D., Wei J., Kang W., Antimicrobial Mechanism of Hydroquinone, Applied Biochemistry and Biotechnology, 2019, 189(4), s. 1291–1303.
Hafizović L., Karup S., Hadžialić A., Effect of Vaccinium vitis-idaea tea and Arctostaphylos uva-ursi tea on growth of causative agents of urinary tract infections, Journal of Natural Sciences and Engineering, 2021, 3(1), s. 1–7.
Das S., Natural therapeutics for urinary tract infections – a review, Future Journal of Pharmaceutical Sciences, 2020, 6(1), s. 64.
Dell’Annunziata F., Cometa S., Della Marca R., Busto F., Folliero V., Franci G., Galdiero M., De Giglio E., De Filippis A., In Vitro Antibacterial and Anti-Inflammatory Activity of Arctostaphylos uva-ursi Leaf Extract against Cutibacterium acnes, Pharmaceutics, 2022, 14(9), s. 1952.
Lee H.J., Kim K.W., Anti-inflammatory effects of arbutin in lipopolysaccharide-stimulated BV2 microglial cells, Inflammation Research, 2012, 61(8), s. 817–825.
Pečivová J., Nosál’ R., Sviteková K., Mačičková T., Arbutin and decrease of potentially toxic substances generated in human blood neutrophils, Interdisciplinary Toxicology, 2014, 7(4), s. 195–200.
Matsuda H., Nakata H., Tanaka T., Kubo M., Pharmacological study on Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng. II. Combined effects of arbutin and prednisolone or dexamethazone on immuno-inflammation, Yakugaku Zasshi, 1990, 110(1), s. 68–76.
Lv L., Zhang J., Tian F., Li X., Li D., Yu X., Arbutin protects HK-2 cells against high glucose-induced apoptosis and autophagy by up-regulating microRNA-27a, Artificial Cells, Nanomedicine, and Biotechnology, 2019, 47(1), s. 2940–2947.
Yousefi F., Mahjoub S., Pouramir M., Khadir F., Hypoglycemic activity of Pyrus biossieriana Buhse leaf extract and arbutin: Inhibitory effects on alpha amylase and alpha glucosidase, Caspian Journal of Internal Medicine, 2013, 4(4), s. 763–767.
Li H., Jeong Y.M., Kim S.Y., Kim M.K., Kim D.S., Arbutin inhibits TCCSUP human bladder cancer cell proliferation via up-regulation of p21, Pharmazie, 2011, 66(4), s. 306–309.
Safari H., Zabihi E., Pouramir M., Morakabati P., Abedian Z., Karkhah A., Nouri H.R., Decrease of intracellular ROS by arbutin is associated with apoptosis induction and do-wnregulation of IL-1β and TNF-α in LNCaP; prostate cancer, Journal of Food Biochemistry, 2020, 44(9), e13360.
Jiang L., Wang D., Zhang Y., Li J., Wu Z., Wang Z., Wang D., Investigation of the proapoptotic effects of arbutin and its acetylated derivative on murine melanoma cells, International Journal of Molecular Medicine, 2018, 41(2), s. 1048–1054.
Videira I.F., Mechanisms regulating melanogenesis, Anais Brasileiros de Dermatologia, 2013, 88(1), s. 76–83.
Boo Y.C., Emerging Strategies to Protect the Skin from Ultraviolet Rays Using Plant-Derived Materials, Antioxidants, 2020, 9(7), s. 637.
Słomiński R.M., Żmijewski M.A., Słomiński A.T., The role of melanin pigment in melanoma, Experimental Dermatology, 2015, 24(4), s. 258–259.
Saeedi M., A comprehensive review of the therapeutic potential of α-arbutin, Phytotherapy Research, 2021, 35(8), s. 4136–4154.
Olivares C., Jiménez-Cervantes C., Lozano J.A., Solano F., García-Borrón J.C., The 5,6-dihydroxyindole-2-carboxylic acid (DHICA) oxidase activity of human tyrosinase, Biochemical Journal, 2001, 354(Pt 1), s. 131–139.
Boo Y.C., Arbutin as a skin depigmenting agent with antimelanogenic and antioxidant properties, Antioxidants, 2021, 10(7), s. 1129.
Tada M., Kohno M., Niwano Y., Alleviation effect of arbutin on oxidative stress generated through tyrosinase reaction with L-tyrosine and L-DOPA, BMC Biochemistry, 2014, 15, s. 23.
Crocco E.I., Veasey J.V., Boin M.F., Lellis R.F., Alves R.O., A novel cream formulation containing nicotinamide 4%, arbutin 3%, bisabolol 1%, and retinaldehyde 0.05% for treatment of epidermal melisma, Cutis, 2015, 96(5), s. 337–342.
Ertam I., Mutlu B., Unal I., Alper S., Kivçak B., Ozer O., Efficiency of ellagic acid and arbutin in melasma: a randomized, prospective, open-label study, Journal of Dermatology, 2008, 35(9), s. 570–574.
Fragoso-Covarrubias C.E., Efficacy and safety of the combination of arbutin 5%+ glycolic acid 10%+ kojic acid 2% versus hydroquinone 4% cream in the management of facial melasma in Mexican women with Fitzpatrick skin type III–IV, Dermatologia Revista Mexicana, 2015, 59, s. 263–270.
Petrovska B.B., Historical review of medicinal plants’ usage, Pharmacognosy Reviews, 2012, 6(11), s. 1–5.
Amarowicz R., Pegg R., Inhibition of proliferation of human carcinoma cell lines by phenolic compounds from a bearberry leaf crude extract and its fractions, Journal of Functional Foods, 2013, 5, s. 660–667.
Dastan Z., Pouramir M., Ghasemi-Kasman M., Ghasemzadeh Z., Dadgar M., Gol M., Ashrafpour M., Pourghasem M., Moghadamnia A.A., Khafri S., Arbutin reduces cognitive defficit and oxidative stress in animal model of Alzheimer’s disease, International Journal of Neuroscience, 2019, 129(11), s. 1145–1153.
Ebrahim-Tabar F., Nazari A., Pouramir M., Ashrafpour M., Pourabdolhossein F., Improves Functional Recovery and Attenuates Glial Activation in Lysolecethin-Induced Demyelination Model in Rat Optic Chiasm, Molecular Neurobiology, 2020, 57(7), s. 3228–3242.
Dadgar M., Pouramir M., Dastan Z., Ghasemi-Kasman M., Ashrafpour M., Moghadamnia A.A., Khafri S., Pourghasem M., Arbutin attenuates behavioral impairment and oxidative stress in an animal model of Parkinson’s disease, Avicenna Journal of Phytomedi-
cine, 2018, 8(6), s. 533–542.
Pobrania
Sklep wydawnictwa:
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 107
Liczba cytowań: 0