Kiszczakowska „policja w policji”. O Zarządzie Ochrony Funkcjonariuszy (1985–1990)
DOI:
https://doi.org/10.12775/DN.2016.1.08Słowa kluczowe
Zarząd Ochrony Funkcjonariuszy MSW, dyscyplina i nadużycia w MSW w drugiej połowie lat osiemdziesiątych, kontrola społeczna, dylemat Quis custodiet ipsos custodes?Abstrakt
Kiszczak’s “Police within the Police”. On the Department for the Protection of Functionaries (1985–1990)
The article is about the Department for the Protection of Functionaries (Zarząd Ochrony Funkcjonariuszy — ZOF), a heretofore insufficiently examined structure, which in 1985–1990 fulfilled the function of a ”police within the police” in the Ministry of Internal Affairs. The author discussed the circumstances of the origin of ZOF, including changes inaugurated after the appearance at the Ministry of General Czesław Kiszczak (i.a. the Ministry’s militarisation), the arrest and trial of Captain Adam Hodysz, and the death of Rev. Jerzy Popiełuszko. The text provides a synthesis of the functioning of ZOF within the context of its tasks, rights, structures, and staff, with the author describing typical and unusual cases of abuse discovered by ZOF, such as corruption in the passport department, the “treason” committed by the functionaries for the sake of the “political opponent”, and the on–the–spot or organised use made of Militia and Security Service structures and means for private purposes (including the activity of sui generis Militia gangs and symbiotic relations between the functionaries and the private sector). The article also takes into account the effectiveness of ZOF and ends by outlining new fields of research offering, i.a. sociological analyses of pathologies and social control mechanisms in the Ministry of Internal Affairs.
Bibliografia
Afera „Żelazo” w dokumentach MSW i PZPR, wybór, wstęp i oprac. W. Bagieński, P. Gontarczyk, Warszawa 2013.
Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, t. I, tłum. D. Grinberg, M. Szawiel, Warszawa 1993.
Cenckiewicz S., Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Poznań 2011.
Cenckiewicz S., Operacja „Arka”, czyli SB w walce z Ruchem Młodej Polski, [w:] idem, Oczami bezpieki. Szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL, Kraków 2006, wyd. 3.
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997.
Dull M., Roberts P. S., Guarding the guardians: oversight appointees and the search for accountability in U.S. federal agencies, „The Journal of Policy History” 2013, t. XXV, nr 2.
Gontarczyk P., Raport z działalności Komisji powołanej do wyjaśnienia charakteru operacji kryptonim „ŻELAZO”, „Glaukopis” 2006, nr 7/8.
Gontarczyk P., Cenckiewicz S., SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii, Gdańsk–Warszawa–Kraków 2008.
Kordas J., Piłsudczycy w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej we Wrocławiu — „Grupa Charukiewicza”, w: Czas przełomu: Solidarność 1980–1981, red. W. Polak i in., Gdańsk 2010.
Marcinkiewicz–Kaczmarczyk A., Zarząd Ochrony Funkcjonariuszy w walce z korupcją w latach 1984–1990, w: Społeczno–prawne aspekty przeciwdziałania korupcji, red. J. Bil, A. Wawrzusiszyn, Szczytno 2012.
Marx G. T., When the guards guard themselves: undercover tactics turned inward, „Policing and Society” 1992, t. II, nr 3.
Morale funkcjonariuszy SB i MO w Małopolsce w ostatnich latach PRL (wybór dokumentów), oprac. P. Milczanowski, „Zeszyty Historyczne WiN–u” 2010, nr 32–33.
Paczkowski A., Dowódca czy przywódca? Wojciech Jaruzelski 1981–1989, w: Władza w PRL. Ludzie i mechanizmy, red. K. Rokicki, R. Spałek, Warszawa 2011.
Paczkowski A., PZPR a aparat bezpieczeństwa. Zarys problemu, w: PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa 2012.
Piotrowski P., Obsada kierowniczych stanowisk w aparacie bezpieczeństwa w latach 1975–1990, w: Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. III: 1975–1990, red. idem, Warszawa 2008.
Piotrowski P., Przemiany w MSW w latach 1989–1990, „Biuletyn IPN” 2004, nr 4.
Piotrowski P., Służba Bezpieczeństwa w latach 1975–1990, w: Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. III: 1975–1990, red. idem, Warszawa 2008.
Reiss Jr. A. J., Police Organization in the Twentieth Century, „Crime and Justice” 1992, t. XV.
Serwadczak P., Kulisy kontrwywiadu „Solidarności Walczącej”, „Biuletyn IPN” 2007, nr 5/6.
Stola D., Kraj bez wyjścia. Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010.
Sumliński W., Teresa, Trawa, Robot. Największa operacja komunistycznych służb specjalnych, Warszawa 2009.
Szawarski Z., Zarys moralności socjalistycznej, Warszawa 1981.
Szporer M., Solidarity. The Great Workers Strike of 1980, Lanham 2012.
Szwagrzyk K., Aparat bezpieczeństwa w latach 1944–1956, w: Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. I: 1944–1956, red. idem, Warszawa 2005.
Wicenty D., Patologie w Służbie Bezpieczeństwa. Szkic projektu badawczego, „Prace IPSiR UW” 2012, t. 20.
Zieliński A., Materiały kontroli resortowych jako przedmiot badań historyka, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2013, t. VI.
Zybertowicz A., Przemoc „układu” — na przykładzie sieci biznesowej Zygmunta Solorza, w: Transformacja podszyta przemocą. O nieformalnych mechanizmach przemian instytucjonalnych, red. A. Zybertowicz, R. Sojak, Toruń 2008.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1049
Liczba cytowań: 0
