Akcja Tilea. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na wychodźstwie i Rumuński Komitet Narodowy w Londynie
DOI:
https://doi.org/10.12775/DN.2025.2.08Słowa kluczowe
Rumuński Komitet Narodowy, Viorel Virgil Tilea, Akcja Kontynentalna, rząd polski na wychodźstwie, brytyjska polityka zagraniczna, Special Operations ExecutiveAbstrakt
Tematem artykułu są losy Rumuńskiego Komitetu Narodowego, który powstał pod koniec 1940 r. w Londynie z inicjatywy Viorela Virgila Tilei. Organizacja ta dała początek Ruchowi Wolnych Rumunów, grupującemu środowiska opozycyjne wobec reżimu marszałka Iona Antonescu. Działania Tilei zostały w 1941 r. zablokowane przez Brytyjczyków, Komitet uzyskał jednak wsparcie polskiego rządu na wychodźstwie, realizującego szersze plany związane z Akcją Kontynentalną. Artykuł przedstawia rozgrywkę, która toczyła się w latach 1940–1942 pomiędzy władzami brytyjskimi, emigracją rumuńską oraz polskim i czechosłowackim rządami na uchodźstwie.
Bibliografia
Źródła archiwalne
The National Archives, Kew
Cabinet Office: Cabinet Secretary’s Miscellaneous Papers (CAB 301)
Foreign Office: Political Departments: General Correspondence from 1906–1966 (FO 371)
Foreign Office: Embassy, Poland: General Correspondence (FO 688)
Political Warfare Executive and Foreign Office, Political Intelligence Department: Papers (FO 898)
Special Operations Executive: Balkans: Registered Files (HS 5)
Special Operations Executive: Histories and War Diaries: Registered Files (HS 7)
The Security Service: Personal Files (KV 2)
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Londyn
Prezydium Rady Ministrów. Osobiste archiwum premiera 1939–1945 (PRM)
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (A.9)
Ambasada RP w Londynie, 1919–1945 (A.12)
The Hoover Institution Library and Archives, Palo Alto
Poland. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 1919–1947 (MSZ)
Źródła drukowane
Dokumenty československé zahraniční politiky. Československá zahraniční politika v roce 1942, t. 1: (1. leden – 31. červenec 1942), red. J. Němeček i in., Praha 2010.
Dokumenty československé zahraniční politiky. Od uznání československé prozatímní vlády do vyhlášení válečného stavu Německu 1940–1941, t. 1: (16. červen 1940 – 30. duben 1941), red. J. Němeček i in., Praha 2006.
Dokumenty československé zahraniční politiky. Od uznání československé prozatímní vlády do vyhlášení válečného stavu Německu 1940–1941, t. 2: (1. květen 1941 – 31. prosinec 1941), red. J. Němeček i in., Praha 2009.
Dubicki A., Rumunia w Akcji Kontynentalnej. Materiały źródłowe (opracowanie), w: Współcześni historycy polscy o Rumunii, red. T. Dubicki, Toruń 2009, s. 272–286.
Polskie dokumenty dyplomatyczne 1940, red. M. Hułas, Warszawa 2010.
Polskie dokumenty dyplomatyczne 1941, red. J. Tebinka, Warszawa 2013.
Protokoły posiedzeń Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, t. 2: Czerwiec 1940 – czerwiec 1941, red. M. Zgórniak, oprac. W. Rojek, współpraca A. Suchcitz, Kraków 1995.
Tilea V.V., Envoy Extraordinary. Memoirs of a Romanian Diplomat, red. I. Tilea, London 1998.
Waldeck R.G., Athene Palace. Hitler’s „New Order” Comes to Rumania, Chicago 2013.
Zápisy ze schůzí československé vlády v Londýně, t. 1: 1940–1941, red. J. Němeček i in., Praha 2008.
Opracowania
Arhire S., Marea Britanie şi România (1936–1941). Relaţii politice, economice şi culturale, Cluj-Napoca 2015.
Aster S., Viorel Virgil Tilea and the Origins of the Second World War. An Essay in Closure, „Diplomacy and Statecraft” 2002, t. XII, s. 153–174.
Batowski H., Agonia pokoju i początek wojny (sierpień–wrzesień 1939), Poznań 1979.
Becker A., Britain and Danubian Europe in the Era of World War II, 1933–1941, Basingstoke 2021.
Buzatu Gh., History of Romanian Oil, t. 2, Bucharest 2006.
Ciechanowski J.S., Misja ppłk. dypl. Jana Kowalewskiego w Portugalii, w: Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej, t. 1: Ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej, red. T. Dubicki, D. Nałęcz, T. Stirling, Warszawa 2004, s. 517–530.
Cornea D., „Mişcarea de rezistenţă română din străinătate” – consideraţii istoriografice pe marginea unui document, „Anuarul Institutului de Investigarea Crimelor Comunismului i Memoria Exilului Românesc” 2010–2011, t. V–VI, s. 425–442.
Dach K., Dubicki T., Marszałek Ion Antonescu. Biografia żołnierza i polityka, Łódź 2003.
Deletant D., British Clandestine Activities in Romania during the Second World War, Basingstoke 2016.
Deletant D., Rumunia – zapomniany sojusznik Hitlera, Warszawa [2010].
Dubicki A., Dubicki T., Misja ppłk. dypl. Jana Kowalewskiego w Portugalii (1940–1944), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2019, t. CV, s. 125–142.
Dubicki A., Dzieje polskiej placówki dyplomatycznej w Bukareszcie (1919–1940), Łódź 2014.
Dubicki T., Konspiracja polska w Rumunii 1939–1945, t. 1: 1939–1940, Warszawa 2002.
Dubicki T., Konspiracja polska w Rumunii 1939–1945, t. 2: 1941–1945, Warszawa 2005.
Dubicki T., Likwidacja polskich placówek dyplomatycznych i konsularnych w Rumunii – 4 listopada 1940 r., „Teki Historyczne” 1994, t. XX, s. 340–350.
Dubicki T., Rumuńskie aspekty w Akcji Kontynentalnej (1940–1944), w: Współcześni historycy polscy o Rumunii, red. T. Dubicki, Toruń 2009, s. 234–271.
Garlicka A., Glossa do sprawy interwencji posła Rumunii w Londynie V. Tilea w brytyjskim Foreign Office w marcu 1939 r., „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej” 1984, t. XX, s. 233–234.
Grott W., Związki Jana Kowalewskiego z Rumunią w okresie międzywojennym i w trakcie II wojny światowej, w: Generał brygady Jan Kowalewski (1892–1965) – oficer wywiadu i kryptolog, red. D. Rogut, Łódź–Warszawa 2022, s. 189–216.
Hułas M., Goście czy intruzi? Rząd polski na uchodźstwie wrzesień 1939 – lipiec 1943, Warszawa 1996.
Hułas M., Status rządów i przedstawicielstw okupowanej Europy w Londynie. Cz. II, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska” 1998, z. 12, s. 120–137.
Kastory A., Rozbiór Rumunii w 1940 roku, Warszawa 2002.
Pearton M., British Policy towards Romania, 1939–41, w: Occasional Papers in Romanian Studies, nr 2, red. R. Haynes, London 1998, s. 59–91.
Piszczkowski T., Między Lizboną a Londynem. Z sekretów dyplomacji polskiej drugiej wojny światowej, Londyn 1979.
Popescu J.T., Przyczynek do wyjaśnienia okoliczności interwencji posła Rumunii w Londynie Viorela Tilea w brytyjskim ministerstwie spraw zagranicznych w marcu 1939 r., „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej” 1984, t. XX, s. 223–231.
Stefanidis I., Substitute for Power. Wartime British Propaganda to the Balkans, 1939–44, Farnham 2012.
Videnie N., Exilul românesc în corespondenţa Ion Raţiu – Viorel V. Tilea (1942–1944), https:// www.corneliu-coposu.eu/articol/index.php/1539-exilul-romanesc-in-corespondenta-i-ra- tiu-vv-tilea-1942-1944-memoriaro/ (dostęp: 4 IV 2025).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 76
Liczba cytowań: 0
