„Sentymentu dla niej nie miał i nie ma…” Generał Maurice Gamelin wobec sojuszu Francji i Rzeczypospolitej (1935 r. – wrzesień 1939 r.)
DOI:
https://doi.org/10.12775/DN.2023.4.02Słowa kluczowe
Maurice Gamelin, polsko-francuska współpraca wojskowa 1935–1939, sojusz polsko-francuski 1921–1939, offensive pour la Pologne 1939Abstrakt
W latach bezpośrednio poprzedzających wybuch II wojny światowej i w początkowej jej fazie gen. Maurice Gamelin należał do wąskiego kręgu osobistości wywierających szczególny wpływ na bieg wydarzeń. Odnosiło się to także do polityczno-wojskowych relacji Francji z jej polskim sojusznikiem, niezwykle istotnych szczególnie dla tego ostatniego. Proponowany tekst stanowi próbę całościowej analizy tej kwestii.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Sztab Główny
Centre des Archives diplomatiques de La Courneuve
Papiers 1940, Reconstitution Fouques-Duparc
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie
A.11: Ministerstwo Spraw Zagranicznych
A.II: Akta Kampanii Wrześniowej 1939 roku
A.XII: Sztab NW i MSWojsk/MON, 1939–1948
B.I: Relacje z Kampanii Wrześniowej 1939 roku
Kolekcje
Service historique de la Défense – Département de l’Armée de l’Air (Château de Vincennes)
Série B: Fonde privés (entrés avant 2006)
Sous-série 11 Z: Guy La Chambre (1898–1975)
Service historique de la Défense – Département de l’Armée de Terre (Château de Vincennes)
Archives Privées – Fonds Gamelin
Série N: Troisième République:
Sous-série 1 N: Conseil supérieur de la Guerre
Sous-série 2 N: Conseil supérieur de la Défense nationale
Sous-série 5 N: Cabinet du ministre
Sous-série 7 N: État-Major de l’Armée et attachés militaires
Sous-série 27 N: Grand Quartier Général
Série NN: Troisième République. Supplément. Archives rapatriées de Russie
Sous-série 7 NN 2: 2e Bureau de l’État-Major de l’Armée. Attachés militaires
The National Archives, Kew
AIR (Air Ministry, the Royal Air Force)
AIR 9: Air Ministry: Directorate of Operations and Intelligence and Directorate of Plans: Registered Files
CAB (Records of the Cabinet Office)
CAB 21: Cabinet Office and predecessors: Registered Files
CAB 29: Cabinet Office: International Conferences: Minutes and Papers
CAB 53: Committee of Imperial Defence: Chiefs of Staff Committee: Minutes and Memoranda
CAB 65: War Cabinet and Cabinet: Minutes (WM and CM Series)
CAB 104: Cabinet Office and predecessors: Supplementary Registered Files
WO (War Office)
WO 106: Directorate of Military Operations and Military Intelligence, and predecessors: Correspondence and Papers
WO 193: Directorate of Military Operations and Plans, later Directorate of Military
Operations: Files concerning Military Planning, Intelligence and Statistics
Wojskowe Biuro Historyczne, Centralne Archiwum Wojskowe (Warszawa-Rembertów)
Oddział II Sztabu Głównego (Generalnego) z lat 1921–1939
Źródła drukowane
Bèdarida F., La stratégie secrète de la drôle de guerre. Le Conseil Suprême Interallié: septembre 1939 – avril 1940, Paris 1979.
Documents diplomatiques français 1932–1939, 2me série: 1936–1939, t. XII: 3 octobre – 30 novembre 1938, Paris 1978; t. XV: 16 mars – 30 avril 1939, Paris 1981; t. XVI: 1er mai – 24 juin 1939, Paris 1983; t. XVII: 25 juin – 12 août 1939, Paris 1984; t. XVIII: 13–25 août 1939, Paris 1985.
Dyplomata w Paryżu, 1936–1939. Wspomnienia i dokumenty Juliusza Łukasiewicza, ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej, oprac. W. Jędrzejewicz, H. Bułhak, Londyn 1989.
Gamelin M., Servir, t. II: Le prologue du drame (1930 – août 1939), Paris 1946; t. III: La guerre (septembre 1939 – 19 mai 1940), Paris 1947.
Gauché M., Le Deuxième Bureau au travail (1935–1940), Paris 1953.
Gouvernement et haut commandement au déclin de la IIIe République. Edition critique des procès-verbaux du Comité de guerre, 1939–1940, sous la direction de Th. Sarmant et S. Garçon, par M. Barros, A. Bicer, J.B. Bruneau et al., Paris 2009.
Łowczowski G., Ambasada w Paryżu, 1935–1938, „Więź” 1972, nr 7/8, s. 195–211.
Polska w polityce międzynarodowej (1939–1945). Zbiór dokumentów, t. I: 1939, oprac. W.T. Kowalski, Warszawa 1989.
Protokoły polsko-francuskich rozmów sztabowych, odbytych w Paryżu, w maju 1939 r., „Bellona” (Londyn) 1958, z. 2, s. 165–179.
Schiavon M., Les Carnets secrets du général Huntziger, Paris 2019.
Slessor J., The Central Blue. Recollections and Reflections, London 1956.
Stachiewicz W., Wierności dochować żołnierskiej. Przygotowania wojenne w Polsce 1935–1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza, Warszawa 1998.
Opracowania
Aknouche Ch., Le Général Gamelin ou la stratégie entravée, Paris 2022.
Alexander M.S., The Republic in Danger. General Maurice Gamelin and the Politics of French Defence, New York 1992.
Bułhak H., Kontrowersja między generałem Gamelinem a marszałkiem Rydzem-Śmigłym na tle kryzysu czechosłowackiego w 1938 roku i jej antecedencje z 1936 roku, w: Europa Środkowa i Wschodnia w XX wieku. Studia ofiarowane Wiesławowi Balcerakowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Koryn, P. Łossowski, Warszawa–Łowicz 2004, s. 235–254.
Bułhak H., Polska-Francja z dziejów sojuszu 1933–1936, Warszawa 2000.
Catros S. (préface O. Forcade – postface de G.H. Soutou), La guerre inéluctable. Les chefs militaires français et la politique étrangère, 1935–1939, Rennes 2020.
Ciałowicz J., Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921–1939, Warszawa 1970.
Gmurczyk-Wrońska M., Polska – niepotrzebny aliant Francji? (Francja wobec Polski w latach 1938–1944), Warszawa 2003.
Imlay T.C., Facing the Second World War. Strategy, Politics, and Economics in Britain and France 1938–1940, Oxford–New York 2003.
Le Goyet P., France-Pologne 1919–1939. De l’amitié romantique à la méfiance réciproque, Paris 1991.
Le Goyet P., Le mystère Gamelin, Paris 1975.
Le Goyet P., Théatre d’Opérations du Nord-Est, w: Les Relations franco-britanniques de 1935 à 1939: communications présentées aux colloques franco-britanniques tenus à Londres (Imperial War Museum) du 18 au 21 octobre 1971, Paris (Comité d’Histoire de la 2ème Guerre Mondiale) du 25 au 29 septembre 1972, Paris 1975, s. 319–336.
Mazur W., Broń ostatniej szansy. Zagraniczne zakupy sprzętu wojskowego dla armii II Rzeczypospolitej (wiosna–lato 1939 r.), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica” 2013, t. XIV, s. 143–164.
Mazur W., Droga do Rambouillet. Rokowania o francuski kredyt zbrojeniowy na modernizację armii II RP (jesień 1935 r. – jesień 1936 r.), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2013, nr 2, s. 29–51.
Mazur W., Lot ku burzy. Polska w przygotowaniach mocarstw Zachodu do wojny powietrznej, marzec–sierpień 1939 roku, Kraków 2017.
Mazur W., „Offensive pour la Pologne”? Wojskowe aspekty polityki mocarstw zachodnich wobec Polski a konferencja w Abbeville (wiosna–lato 1939 roku), „Kwartalnik Historyczny” 2017, nr 4, s. 699–731.
Mazur W., Pod wiatr. Francja i lotnictwo wojskowe II Rzeczypospolitej 1921–1938, Kraków 2015.
Mazur W., „Zdrajcy z Londynu”. Armia brytyjska a koncepcje wojskowej pomocy dla Polski we wrześniu 1939 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2012, nr 2, s. 43–74.
Neave-Hill B.R., Franco-British Strategic Policy, 1939, w: Les Relations franco-britanniques de 1935 à 1939: communications présentées aux colloques franco-britanniques tenus à Londres (Imperial War Museum) du 18 au 21 octobre 1971, Paris (Comité d’Histoire de la 2ème Guerre Mondiale) du 25 au 29 septembre 1972, Paris 1975, s. 337–357.
Pasztor M., Wokół wizyty Gamelina w Warszawie (12–17 VIII 1936 r.), „Kwartalnik Historyczny” 1998, nr 4, s. 69–85.
Réau E. du, Gouvernement et haut commandement français devant la perspective de la guerre (septembre 1938 – septembre 1939), „Guerres mondiales et conflits contemporains” 1992, nr 166, s. 149–165.
Schiavon M., Gamelin – la tragedie de l’ambition, Paris 2021.
Zgórniak M., Europa w przededniu wojny. Sytuacja militarna w latach 1938–1939, Kraków 1993.
Żukowski P.M., Na przełomie pokoju i wojny. Francja w oczach polskiej opinii publicznej od wiosny 1938 roku do lata 1940 roku, Kraków 2012.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 37
Liczba cytowań: 0