„Który Rusin, a który Polak…” Ukraińskie straty osobowe w powiecie przemyskim w czasie konfliktu polsko-ukraińskiego w pierwszym półroczu 1945 r. (aspekt statystyczny)
DOI:
https://doi.org/10.12775/DN.2023.1.06Słowa kluczowe
Ukraińcy, powiat przemyski, konflikt polsko-ukraińskiAbstrakt
Artykuł ukazuje mało zbadany fragment relacji polsko-ukraińskich w powojennej Polsce, tj. zabójstwa osób narodowości ukraińskiej, do których doszło w powiecie przemyskim wiosną 1945 r. Zestawiając ze sobą informacje z materiałów archiwalnych, opublikowanych dokumentów, memuarystyki oraz literatury przedmiotu, autor starał się ustalić najbardziej prawdopodobną liczbą ofiar, dokonał ich ogólnej charakterystyki, ukazał dynamikę wydarzeń oraz próbował wskazać głównych sprawców zbrodni.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie
Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Rzeszowie
Sprawa obiektowa „Nacjonalizm ukraiński”
Sprawozdania Komendy Powiatowej MO w Przemyślu
Sprawozdania Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Przemyślu
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów
Tzw. depozyt Mirosława Onyszkiewicza
Wojskowa Prokuratura Garnizonowa w Przemyślu
Źródła drukowane
Propamjatna knyha, red. B. Huk, Warszawa 1997.
Darowano żyttia, szczob prawdu rozkazaty, red. M. Pańkiw, E. Misyło, Warszawa 2006.
Deportaciji. Zachidni zemli Ukrajiny kincia 30-ch – poczatku 50-ch rr., t. I–III, red. J. Sływka, Lwiw 1996–2002.
Płeczeń O., Dewjat’ rokiw w bunkeri. Spomyny wojaka UPA, New York 1987 (wyd. pol.: Dziewięć lat w bunkrze. Wspomnienia żołnierza UPA, Lublin 1991).
Opracowania
Bereza T., Wokół Piskorowic. Przyczynek do dziejów konfliktu polsko-ukraińskiego na Zasaniu w latach 1939–1945, Rzeszów 2013.
Biedroń T., Kontakty Obszaru Południowego NIE, DSZ i WiN-u z UPA (1945–1946), w: Dzieje Podkarpacia, t. III, red. J. Gancarski, Krosno 1999, s. 343–371.
Dudek J., Delegatura Sił Zbrojnych oraz I Zarząd Główny WiN wobec porozumienia z OUN– UPA na Lubelszczyźnie, „Res Historica” 2015, nr 40, s. 211–230.
Hałagida I., Ukraińskie straty osobowe w dystrykcie lubelskim (październik 1939 – lipiec 1944) – wstępna analiza materiału statystycznego, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2017, nr 1, s. 353–412 [wyd. ukr.: Liudśki wtraty sered ukrajinciw u Liubłynśkomu dystrykti (żowteń 1939 – łypeń 1944): poperednij analiz statystycznoho materiału, „Naukowi zapysky Ukrajinskoho Katołyćkoho Uniwersytetu” 2019, t. XIII („Istorija”, cz. 3, s. 233–292)].
Hetman R., Las zbliża się powoli. Kto po wojnie mordował w Dębrzynie, Wołowiec 2022.
Huk B., Masowy mord na ludności ukraińskiej we wsi Piskorowice 17 kwietnia 1945, Warszawa 2007.
Konieczny Z., Był taki czas. U źródeł akcji odwetowej w Pawłokomie, Przemyśl 2005.
Konieczny Z., Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach 1918–1947, Wrocław 2006.
Lubańska M., Postmemory of Killings in the Woods at Dębrzyna (1945–46): A Postsecular Anthropological Perspective, „Ethnologia Polona” 2017 (2018), t. XXXVIII, s. 15–45.
Misiło E., Pawłokoma 3 III 1945 r., Warszawa 2006.
Moszkowicz M., Gdzie w maju 1945 r. kierownictwo inspektoratu AK-DSZ Zamość prowadziło rozmowy i zawarło porozumienie z OUN-B i UPA, „Cieszanowskie Zeszyty Regionalne” 2012, z. 5, s. 71–86.
Motyka G., Tak było w Bieszczadach. Walki polsko-ukraińskie 1943–1948, Warszawa 1999.
Motyka G., Wnuk R., Pany i rezuny. Współpraca AK-WiN i UPA 1945–1947, Warszawa 1997.
Ostasz G., Nad protokołem rozmów WiN-UPA z 18 maja 1946 roku, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2000, nr 14, s. 159–164.
Piętowski W., Stosunki polsko-ukraińskie po wybuchu II wojny światowej, mps, Czarna 1988.
Pisuliński J., Konflikt polsko-ukraiński w powiecie przemyskim zimą i wiosną 1945 roku i udział w nim grupy Romana Kisiela „Sępa”, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2005, nr 2, s. 109–123.
Pisuliński J., Przesiedlenie ludności ukraińskiej z Polski do USRR w latach 1944–1947, Rzeszów 2009.
Pisuliński J., Stosunki polsko-ukraińskie w powiecie przemyskim w latach 1944–1947, w: Powiat przemyski w latach 1944–1956, red. K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Przemyśl–Rzeszów 2006, s. 227–230.
Poticznyj P.J., Pawłokoma 1441–1945. Istorija seła, Toronto–Lwiw 2001.
Powstanśki mohyły. Propamjatna knyha wpawszych na poli sławy wojakiw Ukrajinśkoji Powstanśkojik Armiji Zachid-Sian, red. E. Misyło, Warszawa–Toronto 1995.
Syrnyk J., Przemoc i chaos. Powiat sanocki i okolice: sierpień 1944 – lipiec 1947. Analiza antropologiczno-historyczna, Wrocław–Warszawa 2020.
Syrnyk J., Straty osobowe na terenie powiatu leskiego w okresie od marca 1944 r do lipca 1947 r. – raport ze stanu badań, w: Lemkovia, Bojkovia, Rusíni – dejiny, súčasnosť, materiálna a duchovná kultúra, t. VII, cz. 1, red. M. Šmigeľ i in., Banská Bystrica 2018, s. 114–132.
Ukrajinśki żertwy Chołmszczyny ta Piwdennoho Pidliaszszia u 1939–1944 rr. (Lublynśkyj dystrykt Heneralnoji Huberniji), oprac. I. Hałahida, M. Iwanyk, Lwiw 2021.
Zajączkowski M., Drogi do porozumienia między polskim i ukraińskim podziemiem niepodległościowym w latach 1945–1947, w: Od zniewolenia do wolności. Studia historyczne, red. A.F. Baran, Warszawa–Białystok 2009, s. 271–316.
Zapałowski A., Akcje odwetowe polskiego podziemia na ludności ukraińskiej w powiecie przemyskim na początku 1945 roku, w: Dawne Kresy Południowo-Wschodnie w optyce historycznej i współczesnej, t. IX, red. W. Listowski, Kędzierzyn-Koźle 2017, s. 50–85.
Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 957
Liczba cytowań: 0
