„Rozstrzelani za Zbruczem”. Praktyka wydawania wyroków śmierci na ludność polską w trzech obwodach Ukraińskiej SRR w ramach „operacji polskiej” w latach 1937–1938. Analiza komparatystyczna
DOI:
https://doi.org/10.12775/DN.2023.1.04Słowa kluczowe
Odessa, Kamieniec Podolski, Winnica, operacja polska, śledztwo, ZSRR, Polacy na WschodzieAbstrakt
Tekst przedstawia trzy przypadki śledztw karnych toczonych w latach trzydziestych XX w. przeciwko ludności polskiej pozostałej na Ukrainie Radzieckiej (Winnica, Odessa, Kamieniec Podolski). Wszystkie zakończyły się wyrokami skazującymi na śmierć przez rozstrzelanie. Po latach zamordowani zostali uznani za ofiary systemu totalitarnego, uzyskując tym samym pośmiertną (symboliczną) rehabilitację.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Derżawnyj Archiw Chmelnyckoj Obłasti u m. Chmielnyckyj
F.P-6193, op. 12, sp. P-17381 – Archiwna kryminalna sprawa – Josifa Olszewska
Derżawnyj Archiw Odeskoi Obłasti u m. Odesa
F.R-8065, op. 2, sp. 1700 – Archiwna kryminalna sprawa – Josif Polanskij
Derżawnyj Archiw Wynnyckoj Obłasti u m. Wynnycja
F.P6023, op. 4, sp. 17411, Archiwna kryminalna sprawa – Iwan Boraszczuk
Źródła drukowane
Reabilitowani Istorijeju. Chmelnycka Oblast, kn. 3, Chemlnyckij 2010.
Reabilitowani Istorijeju. Winnycka Oblast, kn. 2, t. II, Winnycja 2007.
Reaktywowanie duszpasterstwa w diecezjach żytomierskiej i kamienieckiej. Materiały źródłowe Kurii Diecezjalnej w Łucku 1941–1945, wstęp, wybór i oprac. M. Dębowska, Rzeszów 2010.
Rozstrzelać Polaków. Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach 1937–1938. Dokumenty z centrali, oprac. T. Sommer, Warszawa 2010.
Wielki Terror: operacja polska 1937–1938, cz. 1, Warszawa–Kijów 2010 („Polska i Ukraina w latach trzydziestych–czterdziestych XX wieku. Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych”, t. VIII).
Opracowania
Diecezja łucka w latach 1939–1945. Sprawozdanie ks. Jana Szycha, oprac. M. Dębowska, Kraków 2018.
Dzwonkowski R., Losy duchowieństwa katolickiego w ZSRR 1917–1939. Martyrologium, Lublin 1998.
Iwanow M., Pierwszy naród ukarany. Polacy w Związku Radzieckim 1921–1939, Warszawa 1991.
Kuśnierz R., Czystki i terror na Ukrainie (1934–1938), Toruń 2016.
Rublow O., Repryncew O., Represjii proty poliakiw w Ukrajini u 1930-ti roky, „Z archiwiw WCzK-GPU-NKWD-KGB” 1995, nr 1/2, s. 116–156.
Rublow O., Szkic do zahybeli ukrainskoj Polonii, 1930-ti roky, „Istoriohraficzni Doslidżenia w Ukrajini” 2003, nr 13, cz. 1, s. 275–319.
Sommer T., Operacja antypolska NKWD 1937–1938, Warszawa 2014.
Sprawa „Polskoj Orhanizacjii Wijskowoj” w Ukrajni 1920–1938, red. S. Kokin, R. Podkur, O. Rubliow, Kyjiw 2011.
Stroński H., 75 lat temu na Ukrainie. O represjach stalinizmu wobec Polaków w latach 30 XX wieku, „Przegląd Wschodnioeuropejski” 2013, nr 4, s. 89–121.
Stroński H., Losy chłopów-Polaków na Ukrainie Radzieckiej w latach 30. XX w., w: Dzieje partii i stronnictw chłopskich w Europie, t. I: Narodziny i rozwój, red. J. Szaflik, Pułtusk–Warszawa 2007, s. 289–306.
Stroński H., Losy ludności polskiej na Ukrainie Sowieckiej a dyplomacja II RP w latach 1921–1939, w: Polska dyplomacja na Wschodzie w XX – początkach XXI wieku, red. H. Stroński, G. Seroczyński, Olsztyn–Charków 2010, s. 248–273.
Stroński H., Ludność polska a Wielki Głód na Ukrainie w latach 1932–1933, w: Polska diaspora na Wschodzie, [red. J. Kmieciński], Łódź 2000, s. 111–123.
Stroński H., Polskie naselennja USRR w umowach Holodomoru 1932–1933 rr, „Ukrajinśkyj Istorycznyj Żurnał” 2017, nr 4, s. 95–128.
Stroński H., Wielka prowokacja NKWD. Sprawa Polskiej Organizacji Wojskowej na Ukrainie w latach 1933–1938, w: Europa nieprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej) w latach 1772–1999, red. K. Jasiewicz, Warszawa 1999, s. 868–871.
Stroński H., Zlet i padinnja: Polśkyj nacjonalnyj rajon w Ukraini u 20–30-i roky, Ternopil 1992.
Szytjuk M., Polityka radjanskoj włady szczodo poliakiw piwdennych rehionow Ukrainy, w: Ukrainia i Polszcza w XX stolitti. Problemy i perspektywy wzajemowidnosyn. Zb. Nauk. Prac, red. P. Czerenhy, Kyjiw-Krakiw 2002, s. 81–84.
Zarecka T., Żyttja poljakiw na seli w umowach holodu ta represji, „Problemy Istorii Ukrainy: fakty, sudżennja, poszuky” 2011, nr 20, s. 269–282.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 502
Liczba cytowań: 0
