O znaczeniu fałszywego świadectwa. Przypadek TW „Jakuba” a fikcje operacyjne SB dotyczące tajnych współpracowników
DOI:
https://doi.org/10.12775/DN.2022.3.08Słowa kluczowe
tajni współpracownicy SB, fałszerstwa dokumentacji, styl myślowy badaczyAbstrakt
Autor analizuje przypadek fikcyjnego tajnego współpracownika ps. Jakub, rekonstruując okoliczności rejestracji i wyrejestrowania TW oraz osadzając go na tle innych fikcyjnych działań w Służbie Bezpieczeństwa. Dzięki koncepcji fałszywego świadectwa Robina G. Collingwooda zarysowany zostaje problem fikcji i fałszerstw obecnych w dokumentach operacyjnych SB. W zakończeniu podjęta jest próba syntezy kluczowych problemów dyskursu badawczego skupionego wokół tajnych współpracowników.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, oddział we Wrocławiu
/424; 024/8169; 026/64; 056/26; 455/435
Opracowania
Antropologia donosu, red. J. Syrnyk, R. Klementowski, Wrocław–Warszawa 2017.
Aparat bezpieczeństwa w perspektywie antropologii organizacji i antropologii władzy, red. J. Syrnyk, R. Klementowski, K. Mikołajczak, Wrocław–Warszawa 2020.
Benken P., Dźwigał M., Stefaniak M., Franciszka Skwierczyńskiego „tajna kronika” szczecińskiej „Solidarności” w latach 1980–1982, Szczecin–Warszawa 2020.
Brzechczyn K., Problem wiarygodności teczek i opartej na nich narracji historycznej. Kilka uwag metodologicznych, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 2 (20), s. 53–77.
Cenckiewicz S., Gontarczyk P., SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii, Gdańsk–Warszawa–Kraków 2008.
Co kryją teczki? O tajnych współpracownikach bezpieki z Andrzejem Chojnowskim, Grzegorzem Majchrzakiem, Zbigniewem Nawrockim i Tadeuszem Ruzikowskim rozmawia Władysław Bułhak, „Biuletyn IPN” 2005, nr 3, s. 4–30.
Collingwood R.G., The Idea of History, Oxford 1946.
Domańska E., Posłowie, w: N.Z. Davis, Powrót Martina Guerre’a, tłum. P. Szulgit, Poznań 2011, s. 195–234.
Dziuba A., Kwestia wiarygodności akt agenturalnych. Refleksje po analizie akt 150 tajnych współpracowników aparatu bezpieczeństwa w województwie śląskim i katowickim z lat 1945–1956, w: W kręgu „teczek”. Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Łódź–Toruń 2006, s. 235–262.
Flyvbjerg B., Pięć mitów o badaniach typu studium przypadku, tłum. M. Nawojczyk, „Studia Socjologiczne” 2005, nr 2, s. 41–69.
Frazik W., Musiał F., Akta agenturalne w pracy historyka, w: Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, wyd. 2, Kraków 2015, s. 305–336.
Friszke A., Tajni współpracownicy UB/SB. Próba typologii przypadków, w: Naznaczeni i napiętnowani. O wykluczeniu politycznym, red. M. Jarosz, Warszawa 2008, s. 78–107.
Gałkowska A., Opór wobec wpływu społecznego i jego konsekwencje dla tajnej współpracy, w: Antropologia donosu, red. J. Syrnyk, R. Klementowski, Wrocław–Warszawa 2017, s. 23–43.
Gałkowska A., Perspektywa psychologiczna w podejściu do totalitaryzmów. „Bezpieka” wobec tajnych współpracowników, w: W stronę antropologii „bezpieki”. Nieklasyczna refleksja nad aparatem bezpieczeństwa w Polsce Ludowej, red. J. Syrnyk i in., Wrocław 2014, s. 129–171.
Gałkowska A., Służba Bezpieczeństwa jako praktyk wpływu społecznego: oddziaływanie na tajnych współpracowników, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2013, nr 1, s. 321–347.
Ginzburg C., Tropy. Korzenie paradygmatu poszlakowego, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 2006, t. XXXIX, s. 8–65.
Halemba A., Archiwum znalezione w garażu – antropolog wobec dokumentu, „Rocznik Antropologii Historii” 2015, nr 8, s. 41–57.
Komaniecka M., Miniprzewodnik po materiałach ewidencyjnych Służby Bezpieczeństwa, w: Osobowe źródła informacji – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2008, s. 263–293.
Mazur M., NSZ na to nie zasłużyły. Na marginesie pracy Mirosława Piotrowskiego pt. Narodowe Siły Zbrojne na Lubelszczyźnie 1944–1947, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2009, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 1 (17), s. 424–436.
Mazur M., Problemy i patologie historiografii najnowszej, w: Klio na wolności. Historiografia dziejów najnowszych po 1989 roku, red. M. Kruszyński i in., Lublin 2016, s. 125–150.
Musiał F., Podręcznik bezpieki, Kraków 2007.
Piłat J., Zasady prowadzenia, funkcjonowania oraz rola ewidencji operacyjnej SB z uwzględnieniem przydatności zachowanych materiałów ewidencyjnych w bieżącej pracy Instytutu Pamięci Narodowej, w: W kręgu „teczek”. Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Łódź–Toruń 2006, s. 149–166.
Piotrowski P., Służba Bezpieczeństwa w latach 1975–1990, w: Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. III: 1975–1990, red. P. Piotrowski, Warszawa 2008, s. 9–59.
Poenaru F., The Knowledge of Securitate: Secret Agents as Anthropologists, „Studia UBB Sociologia” 2017, t. LXII, nr 1, s. 105–125.
Polasik-Wrzosek K., Historyk a sędzia śledczy. Uwagi na marginesie „paradygmatu poszlak” Carla Ginzburga, „Sensus Historiae” 2011, t. II, s. 43–50.
Popper K.R., Logika odkrycia naukowego, tłum. U. Niklas, Warszawa 1977.
Ricouer P., Pamięć, historia, zapomnienie, tłum. J. Margański, Kraków 2006.
Sady W., Ludwik Fleck o powstawaniu i rozwoju faktów naukowych, w: idem, Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana, wyd. 2, Toruń 2013, s. 207–248.
Simmel G., Socjologia, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa 1975.
Skubisz P., Fałszerstwa dokumentacji operacyjnej popełnione przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa, „Dzieje Najnowsze” 2010, nr 4, s. 49–74.
Sojak R., Wicenty D., Zagubiona rzeczywistość. O społecznym konstruowaniu niewiedzy, Warszawa 2005.
Stake R., Studium przypadku, tłum. H. Grzegołowska, w: Ewaluacja w edukacji, red. L. Korporowicz, Warszawa 1997, s. 120–143.
Suleja W., Złudny czar teczek, czyli „teczkowe grzechy główne”, w: Od Piłsudskiego do Wałęsy. Studia z dziejów Polski w XX wieku, red. K. Persak i in., Warszawa 2008, s. 512–516.
W stronę antropologii „bezpieki”. Nieklasyczna refleksja nad aparatem bezpieczeństwa w Polsce Ludowej, red. J. Syrnyk i in., Wrocław 2014.
Wicenty D., Dokumenty Służby Bezpieczeństwa jako materiał empiryczny dla socjologa, „Zeszyty Etnologii Wrocławskiej” 2015, nr 2, s. 53–66.
Wicenty D., Zgniłe jabłka, zepsute skrzynki i złe powietrze. Dysfunkcje w Służbie Bezpieczeństwa w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, Gdańsk–Warszawa 2018.
Wrzosek W., Losy źródła historycznego (na marginesie idei R.G. Collingwooda), „Rocznik Antropologii Historii” 2011, nr 1–2, s. 212–214.
Wrzosek W., O myśleniu historycznym, Bydgoszcz 2009.
Zając E., Ślad pozostaje w aktach. Wybrane zagadnienia dotyczące funkcjonowania ewidencji operacyjnej w latach 1962–1989, w: Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, wyd. 2, Kraków 2015, s. 283–303.
Zieliński A., Materiały kontroli resortowych jako przedmiot badań historyka, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2013, t. VI, s. 11–54.
Zybertowicz A., Przemoc i poznanie. Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy, Toruń 1995.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 419
Liczba cytowań: 0
