W poszukiwaniu źródeł do historii całunu Jezusa. Rekonesans po piśmiennictwie chrześcijańskiego antyku i średniowiecza
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2020.013Słowa kluczowe
historia chrześcijaństwa, apokryfy chrześcijańskie, całun Jezusa, syndonologiaAbstrakt
W badaniach syndonologicznych, skupionych na całunie turyńskim, podejmowane są także studia nad jego historią. Na ogół przyjmuje się, że źródłowo udokumentowany jest okres od połowy XIV wieku, gdy całun znalazł się we francuskim Lirey, nieopodal Troyes. Wcześniejsze jego losy są wysoce hipotetyczne, albo wręcz nieznane. W niniejszym artykule podjęta zostanie próba prześledzenia źródeł literackich, w których pojawia się topos całunu Jezusa i jego wizerunku w antyku chrześcijańskim, oraz powiązania ich z płótnem, znajdującym się obecnie w katedrze turyńskiej. Przedmiotem badań stały się cztery grupy źródeł: (1) ewangelie kanoniczne przyjęte przez Kościół i patrystyczne do nich komentarze, (2) chrześcijańska literatura apokryficzna okresu starożytnego i średniowiecznego, podejmująca topos całunu oraz (3) wizerunku Jezusa, (4) a także wczesne itineraria chrześcijańskich pielgrzymów odwiedzających Ziemię Świętą (ojczyznę Jezusa i apostołów), w których mowa o całunie, oraz pomocniczo wybrane artefakty, łączące się z przekazami zawartymi w tych źródłach.
Bibliografia
Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, cz. 1, Fragmenty. Narodzenie i dzieciństwo Maryi i Jezusa, pod red. Marka Starowieyskiego; współprac. Włodzimierz Appel [i in.], Kraków 2003.
Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, cz. 2, Św. Józef i św. Jan Chrzciciel. Męka i zmartwychwstanie Jezusa. Wniebowzięcie Maryi, pod red. Marka Starowieyskiego; współprac. Włodzimierz Appel [i in.], Kraków 2003.
Augustyn św., O zgodności ewangelistów, tłum. J. Sulowski, Warszawa 1989. (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. 50).
Commentariorum in Epistolam B. Pauli ad Romanos, w: Der Römerbriefkommentar des Origenes. Kritische Ausgabe der übersetzung Rufinus, Buch 4-6, ed. by C.P. Hammond Bammel, Freiburg 1997. (Vetus Latina. Aus der Geschichte der Lateinischen Bible, 33).
Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, Pais-Louvain 1903-.
Damon P.E. [i in.], Radiocarbon Dating of the Shroud of Turin, „Nature” 1989 no. 337 s. 611-615.
Daniélou Jean, Teologia judeochrześcijańska. Historia doktryn chrześcijańskich przed Soborem Nicejskim, przekł. Stanisław Basista, Kraków 2002.
Danin Avinoam, Botany of the Shroud of Turin. The Story of Floral Images on the Shroud of Turin, Jerusalem 2010.
Do Ziemi Świętej. Najstarsze opisy pielgrzymek do Ziemi Świętej IV-VIII w., wybór, wstęp, wprowadzenie i oprac. Piotr Iwaszkiewicz; przedm. Marek Starowieyski, wyd. 2, Kraków 2010.
Dokumenty synodów od 431 do 504, układ i oprac. Arkadiusz Baron i Henryk Pietras, Kraków 2011.
Ecrits apocryphes chrétiens, t. 1, red. F. Bovon et P. Geoltrain, Paris 1997.
Ephraem Syrus, Hymnus de fide, w: Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, 154, Paris-Louvain 1953-1954.
Euzebiusz z Cezarei, Historja kościelna. O męczennikach palestyńskich, z grec. tłum., zaopatrzył wstępem, objaśnieniami, skorowidzami Arkadiusz Lisiecki, Poznań 1924, s. 48. (Pisma Ojców Kościoła, tom III).
Ewangelia według św. Marka, wyd. pol. tomu przygot. Leszek Misiarczyk, Ząbki 2009. (Ojcowie Kościoła Komentują Biblię. Nowy Testament).
Ewangelia według św. Marka. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, oprac. Hugolin Langkammer, Poznań-Warszawa 1977.
Ewangelia według św. Mateusza 14-29, wyd. pol. tomu przygot. Tomasz Skibiński, Ząbki 2018. (Ojcowie Kościoła Komentują Biblię. Nowy Testament, Ib).
Frale Barbara, Całun Jezusa Nazarejczyka, przekł. Grzegorz Rawski, Kraków 2012.
Frankel Ellen, Platkin Teutsch Betsy, The Encyclopedia of Jewish Symbols, Oxford 2004.
Frei Max, Wissenschaftliche Probleme um das Grabtuch von Turin, „Naturwissenschaftliche Rundschau” 32: 1979 Hf. 4 s. 132-135.
Hieronim ze Strydonu, Komentarz do Ewangelii według św. Mateusza, tłum. Jakub Korczak, Kraków 2008. (Źródła Myśli Teologicznej, 46).
Iluk Jan, Żydowska politeja i Kościół w imperium rzymskim u schyłku antyku, t. II, Żydowska antyewangelia. Antyczna tradycja i nowożytne trwanie, Gdańsk 2010.
Jezus i chrześcijanie w źródłach rabinicznych. Perspektywa historyczna, społeczna, religijna i dialogowa, red. Krzysztof Pilarczyk i Andrzej Mrozek, Kraków 2012.
John 11-12, ed. by Joel C. Elowsky; general ed. Thomas C. Oden, Downers Grobe, Illinois 2007. (Ancient Christian Commentary on Scripture. New Testament Ivb).
Justyn Męczennik, 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, tłum. i oprac. Leszek Misiarczyk, Warszawa 2012.
Konstantyn Porfirogeneta, Opowieść o wizerunku z Edessy, tłum. Jan Radożycki, [w:] Wilson Ian, Całun turyński, przeł. i posłowiem opatrzył Andrzej Polkowski, wyd. 2, Warszawa 1985, s. 322-340 (dodatek C).
Kowalski Aleksander, Adam i Ewa jako dzieci w egzegezie syryjskiej, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 30: 1983 z. 1 s. 117-122.
Kowalski Aleksander, Adam i Ewa jako dzieci w egzegezie syryjskiej, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 30: 1983 z. 1 s. 117-122.
Leloir L., Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, t. 137, 145/Arm 1-2, Paris-Louvain 1953-1954.
Liber Pontificalis I-XCVI (usque ad annum 772). Księga Pontyfików 1-96 (do roku 772), tłum. Przemysław
Szewczyk, Małgorzata Jesiotr; oprac. Monika Ożóg, Henryk Pietras, Kraków 2014.
Luca, a cura di Arthur A. Just (jr), Roma 2006. (La Bibbia Commentata dai Padri. Nuovo Testamento, 3).
Marion André, Lucotte Gérard, Tunika z Argenteuil i Całun Turyński. Podsumowanie badań, tłum. Anna Łatka, Kraków 2008.
Nicolotti Andrea, From the Mandylion of Edessa to the Shroud of Turin. The Metamorphosis and Manipulation of a Legend, Leiden-Boston 2014. (Art and Material Culture in Medieval and Renaissance Europe, vol. 1).
Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, wyd. 2 przeprac. i uzup. przygot. Marek Starowieyski przy współpracy Wojciecha Stawiszyńskiego, Poznań 2018, s. 309-312 (hasło: Epifaniusz z Salaminy).
Patrologia Graeca, red. J.P. Migne, Paris 1857-1866.
Patrologia Latina, red. J.P. Migne, Paris 1844-1855.
Robert de Clari, Zdobycie Konstantynopola, z jęz. starofrancuskiego przetłum., wstępem i koment. opatrzył Zdzisław Pentek, Poznań 1997.
Skórzewska Agnieszka, Teologia symbolu w dziełach św. Efrema, „Ateneum Kapłańskie” 153: 2009 z. 1 s. 143-156.
Starowieyski Marek, Barwny świat apokryfów, wyd. 3 popr. i uzup., Poznań 2015.
Tanach u-Brit Chadasza, [Brith Chadasza] transl. from the Greek by Franz Delizsch; 3th ed., Jerusalem 2004.
Tycner-Wolicka Marta, Opowieść o wizerunku z Edessy. Cesarz Konstantyn Porfirogeneta i nieuczyniony ręką wizerunek Chrystusa, Kraków 2009.
Uciecha Andrzej, Egzegeza biblijna w komentarzach syryjskich Afrahata, Efrema, Iszodada z Merw i Teodora bar Koni. Zarys problematyki, „Vox Patrum” 37: 2017 t. 67 s. 673-688.
Wardrop M. i J.O., Conybear F.C., The Life of St. Nino, „Studia Biblica et Ecclesiastica” [Oxford] 5: 1900.
Welburn Andrew, Początki chrześcijaństwa. Esseńskie misterium, gnostyckie objawienie, chrześcijańska wizja, Warszawa 1998.
Wieszołek Grzegorz, IV krucjata na podstawie kronik Geoffroya de Villehardouin i Roberta de Clari. Jedno wydarzenie różne spojrzenia, Opole 2015 [praca magisterska: https://www.academia.edu/21561201/IV_krucjata_na_podstawie_kronik_Geoffroy_a_de_Villehardouin_i_Roberta_de_Clari._Jedno_wydarzenie_różne_spojrzenia (dostęp: 18.03.2020).
Wilson Ian, Całun turyński, przeł. i posłowiem opatrzył
Andrzej Polkowski, wyd. 2, Warszawa 1985.
Zagórski Dariusz, Jezus Chrystus w ‘De Consensus evangelistarum librii quattuor’ św. Augustyna, „Studia Włocławskie” 14: 2012 s. 68-76.
Zerwick Max, Analysis philologica Novi Testamenti graeci, ed. 3, Romae 1966.
Żelazny Jan W., Język symbolu jako charakterystyczny wymiar teologii św. Efrema. Zarys problematyki, „Vox Patrum” 30: 2010 t. 55 s. 799-808.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 744
Liczba cytowań: 0