Ideowy i teologiczny podtekst misji „wodza zastępów JHWH” w Joz 5,13-15
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2020.002Słowa kluczowe
Joz 5, 13-15, wódz wojska JHWH, deuteronomista, teofania, królewska propaganda starożytnego Bliskiego WschoduAbstrakt
Uczeni bardzo różnie określają ostatecznych redaktorów Księgi Jozuego, utożsamiając ich najczęściej z bliżej nieokreślonymi kręgami deuteronomistycznymi. Pogłębiona analiza literacka i egzegetyczna passusu Joz 5,13-15 i jego najbliższego kontekstu wyraźnie sugeruje, że te wiersze oraz inne teksty księgi noszą na sobie piętno redakcji postdeuteronomistycznej (kapłańskiej), którą należy wiązać z heksateuchalną edycją Biblii Hebrajskiej. Można założyć, że istotnym celem tej finalnej ideowo-teologicznej elaboracji wcześniejszej wersji księgi były następujące kwestie: 1) ukazanie tematycznej i formalnej więzi pomiędzy Pięcioksięgiem a Prorokami wcześniejszymi w oparciu o teologiczny motyw realizacji Bożych obietnic (por. Joz 5,13-15 i Wj 23,20-23); 2) wzmocnienie historio-zbawczej wiarygodności biblijnych tradycji o podboju Kanaanu poprzez modelowanie ich na wzór bliskowschodniej literatury militarnej i propagandy królewskiej, w których dominuje idea jednej zwycięskiej kampanii otwierającej drogę do terytorialnej ekspansji (por. Joz 10,40-43; 11,1˗21,42), i w których sławi się na równi zasługi króla, jak i Boga (panteonu bogów); 3) wzmocnienie roli i figury przywódcy w Izraelu (teokratycznego lidera, a w szerszym kontekście: sędziego, króla, kapłana-namiestnika), który ma bezpośredni dostęp do Boga, oddaje Mu prawowitą cześć, przykładnie realizuje Jego wolę (1,1-18; 5,2-9.14-15; 6,2-14), odważnie walcząc z wrogiem i ciesząc się stałym i skutecznym wsparciem Boga w swych militarnych przedsięwzięciach.Bibliografia
Achenbach R., Divine Ware and Jhwh’s Wars: Religious Ideologies of War in the Ancient Near East and in the Old Testament, w: G. Galil, The Ancient Near East in the 12th-10th Centuries BCE. Culture and History, Proceedings of the International Conference Held at the University of Haifa, 25 May 2010, AOAT 392, Ugarit Verlag, Münster 2012, s. 1–26.
Albertz R., Exodus, 1–18, ZBAT 2.1, Theologischer Verlag, Zürich 2012.
Albertz R., The Formative Impact of the Hexateuchal Redaction. An Interim Result, w: F. Giuntoli, K. Schmid, The Post-Priestly Pentateuch. New Perspectives on Its Redactional Development and Theological Profiles, FAT 101, Mohr Siebeck, Tübingen 2015, s. 53–74.
Albertz R., The Canonical Alignment of the Book of Joshua, w: O. Lipschits, Judah and the Judeans in the Fourth Century B.C.E, Eisenbrauns, Winona Lake 2007, s. 287–303.
Albrektson B., History and the Gods. An Essay on the Idea of Historical Events as Divine Manifestations in the Ancient Near East and in Israel, CB.OTS 1, Gleerup, Lund 1967.
Assis E., “How Long Are You Slack to Go to Possess the Land” (Jos. XVIII 3). Ideal and Reality in the Distribution Descriptions in Joshua XIII–XIX, VT 53(1; 2003), s. 1–25.
Assis E., The Choice to Serve God and Assist His People. An Analogy Between Rahab and Yael, Bib 85 (2004), s. 82–90.
Auld A., Jesus, son of Nauē, in Codex Vaticanus, SCS, Brill, Leiden 2005.
Auloos H., The Book of Joshua, Exodus 23 and the Hexateuch, w: E. Nort, The Book of Joshua, BETL 250, Peeters, Leuven 2012, s. 259–266.
Baden J., The Original Place of the Priestly Manna Story in Exodus 16, ZAW 122(4; 2010) s. 491–504.
Berner C., The Gibeonite Deception: Reflections on the Interplay between Law and Narrative in Josh 9, SJOT 31 (2; 2017), s. 254–274.
Bieberstein K., Joshua-Jordan-Jericho. Archäologie, Geschichte und Theologie der Landnahmeerzählungen Josua 1–6, OBO 143, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1995.
Blum E., Beschneidung und Passa in Kanaan. Beobachtungen und Mutmassungen zu Jos 5, w: C. Hardmeier, Freiheit und Recht. FS. F. Crüsemann, Kaiser, Gütersloh 2003, s. 292–322.
Boling R., Joshua, AB 6, Yale University Press, New Haven 2008.
Braulik B., Die deuteronomistische Landeroberungserzählung aus der Joschijazeit in Deuteronomium und Josua, w: H. Stipp, Das deuteronomistische Geschichtswerk, ÖBS 39, Lang, Frankfurt a.M 2011, s. 89–150.
Breasted J., Ancient Records of Egypt: Historical Documents from the Earliest Times to the Persian Conquest, Russel & Russell, New York 1962.
Briend J., The Sources of the Deuteronomistic History. Research on Joshua 1–12, w: A. de Pury, Israel Constructs its History. Deuteronomistic Historiography in Recent Research, JSOT.S 306, Sheffield Academic Press, Sheffield 2000, s. 360–385.
Butler T., Joshua, WBC 7, Word Books Publisher, Dallas 1984.
Collins B., The Hittites and Their World, ABS 7, Society of Biblical Literature, Atlanta 2007.
Creanga O., The Conquest of Memory in the Book of Joshua, w: D. Fewell, The Oxford Handbook to Biblical Narrative, Oxford University Press, Oxford 2016, s. 1–10 (www.academia.edu/8492530/_The_Conquest_of_Memory_in_the_Book_of_Joshua_in_Danna_N._Fewell_ed._The_Oxford_Handbook_to_Biblical_Narrative_Oxford_University_Press_2016_).
Crouch C., War and Ethics in the Ancient Near East: Military Violence in Light of Cosmology and History, BZAW 407, De Gruyter, Berlin – New York 2009.
Černy J., Stela of Ramesses II from Beisan, ErIsr 5(1958) 75*–82*.
Dallaire H., Taking the Land by Force: Divine Violence in Joshua, w: M. Carroll, R. Wilgus, Wrestling with the Violence of God: Soundings in the Old Testament, BBR.S 10, Eisenbrauns, Winona Lake 2015, s. 47–67.
Dijkstra M., Prophets, Men of God, Wise Women: Dreams and Prophecies in Hittite Stories, w: B. Becking, H. Barstad, Prophecy and Prophets in Stories, OS 65, Brill, Leiden 2015, s. 11–28.
Durand J., Le mythologeme du combat entre le Dieu de l’Orage et la Mer en Mésopotamie, Mari: Annales de Recherches Interdisciplinaire, 7(1993) 41–61.
Edenburg C., Joshua 9 and Deuteronomy, in Intertextual Conundrum: The Chicken or the Egg?, w: K. Schmid, R. Person, Deuteronomy in the Pentateuch, Hexateuch and the Deuteronomistic History, FAT II.56; Mohr Siebeck, Tübingen 2012, s. 115–132.
Edenburg C., Paradigm, Illustrative Narrative or Midrash: the Case of Josh 7–8 and Deuteromic/stic Law, w: C. Berner, H. Samuel, The Reception of Biblical War Legislation in Narrative Contexts: Studies in Law and Narrative, BZAW 460, De Gruyter, Berlin 2015, s. 123–137.
Edenburg C., Rewriting, Overwriting, and Overriding. Techniques of Editorial Revision in the Deuteronomistic History, w: A. Brenner, F. Polak, Words, Ideas, Worlds in the Hebrew Bible. Essays in Honour of Y. Amit, HBM 40, Sheffield Phoenix Press, Sheffield 2012, s. 54–69.
Farber Z., Images of Joshua in the Bible and Their Reception, BZAW 457, De Gruyter, Berlin 2016.
Feliu L., The God Dagan in Bronze Age Syria, CHANE 9, Brill, Leiden 2003.
Frevel C., Die Wiederkehr der Hexateuchperspektive. Eine Herausforderung für die These vom deuteronomistichen Geschichtswerk, w: H. Stipp, Das deuteronomistiche Geschichtswerk, ÖBS 39, Lang, Frankfurt am Main 2011, s. 13–53.
Fritz V., Das Buch Josua, HAT 1.7, Mohr Siebeck, Tübingen 1994.
Goslinga C., Joshua, Judges, Ruth, BSC, Zondervan, Grand Rapids 1986.
Görg M., Joshua, NEB.AT, Echter Verlag, Würzburg 1991.
Grayson K., Assyrian Royal Inscriptions. Literary Characteristics, w: F. Fales, Assyrian Royal Inscriptions. New Horizons in Literary, Ideological, and Historical Analysis, OAC 17, Istituto per l’Oriente, Rome 1981, s. 35–48.
Hamblin W., Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC. Holy Warriors at the Dawn of History, Routledge, New York 2006.
Haas V., Geschichte der hethitischen Religion, HOS 1, Brill, Leiden 1997.
Hawk D., Joshua, Berit Olam, The Liturgical Press, Collegeville 2000.
Hawkins R., How Israel Became a People, Abingdon Press, Nashville 2013.
Hess R., Joshua. An Introduction and Commentary, TOTC 6, InterVarsity Press, Downers Grove 1996.
Howard D., Joshua, NAC 5, Broadman & Holman Publishers, Nashville 1998.
Jacob E., Une théophanie mystérieuse: Josué 5,13–15, w: R Kuntzmann, Ce Dieu qui vient. Études sur l’Ancien et le Nouveau Testament offertes au prof. B. Renaud, LeDiv 159, Editions du Cerf, Paris 1995, s. 131–135.
Jagher R., Wojtczak D., The First Human Settlements on the Left Bank of the Jordan Valley: Report of the 2015 and 2016 Seasons, w: SLSA Annual Report, Zürich 2017, s. 239–266.
Jenei P., Strategies of Stranger Inclusion in the Narrative Traditions of Joshua-Judges. The Case of Rahab’s Household, the Kenites and Gibeonite, OTE 32 (1; 2019), s. 127–154.
Karlsson M., Relations of Power in Early Neo-Assyrian State Ideology, SANER 10, De Gruyter, Berlin 2016.
Keil C., Delitzsch F., Commentary on the Old Testament, t. 2, Hendrickson Publishers, Peabody 1989.
Kitchen K., Lawrence P., Treaty, Law and Covenant in the Ancient Near East. Part 1: The Texts, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden 2012.
Klawans J., Religion and Violence. The Biblical Heritage, Sheffield Phoenix Press, Sheffield 2007.
Knauf E., Josua, ZBK.AT 6, Theologische Verlag, Zürich 2008.
Kratz R., Der vor- und nachpriesterschriftliche Hexateuch, w: J. Gertz, Abschied vom Jahwisten. Die Komposition des Hexateuch in der jüngsten Diskussion, BZAW 315, De Gruyter, Berlin 2002, s. 295–323.
Krause J., Exodus und Eisodus. Komposition und Theologie von Josua 1–5, VT.S 161, Brill, Leiden 2014.
Krause J., Hexateuchal Redaction in Joshua, w: G. Knoppers, Hebrew Bible and Ancient Israel, t. 6, Mohr Siebeck, Tübingen 2017, s. 181–202.
Krause J., Der Zug durch den Jordan nach Josua 3–4. Eine neue Analyse, w: E. Noort, The Book of Joshua, BETL 250, Leuven University Press, Leuven 2012, s. 383–400.
Lawson Younger K, Ancient Conquest Accounts. A Study in Ancient Near Eastern and Biblical History Writing, JSOT.S 98, Sheffield JSOT Press, Sheffield 1990.
Lee E., Crossing the Jordan. Diachrony Versus Synchrony in the Book of Joshua, LHB.OTS 578, Bloomsbury T&T Clark, New York 2013.
Levtow N., Monumental Inscriptions and the Ritual Representation of War, w: B. Kelle, Warfare, Ritual, and Symbol in Biblical and Modern Contexts, SBL.AIL 18, Society of Biblical Literature, Atlanta 2014, s. 25–47.
Lichtheim M., Ancient Egyptian Literature. A Book of Readings, t. 2, University of California Press, London 1976.
Lind M., Yahweh is a Warrior. The Theology of Warfare in Ancient Israel, Herald Press, Scottsdale 1980.
Lopez R., Identifying the „Angel of the Lord” in the Book of Judges. A Model for Reconsidering the Referent in Other Old Testament Loci, BBR 20(1; 2010), s. 1–18.
Malamat A., A New Prophetic Message from Aleppo and Its Biblical Counterparts, w: G. Auld, Understanding Poets and Prophets. Essays in Honour of G. Anderson, JSOT.S 152, Sheffield JSOT Press, Sheffield 1993, s. 236–241.
Matthews V., Herem versus Hospitality in the Story of Rahab, w: T. Finlay, W. Yarchin, The Genre of Biblical Commentary. Essays in Honor of J. Hartley on the Occasion of His 75th Birthday, Wipf & Stock, Eugene 2015, s. 217–233.
McCarthy D., The Theology of Leadership in Joshua 1–9, Bib 52(1971), s. 165–175.
Melville S., The Campaigns of Sargon II, King of Assyria, 721–705 B.C., CCS, University of Oklahoma Press, Norman 2016.
Miller P., The Divine Warrior in Early Israel, Harvard University Press, Cambridge 1973.
Murphy K., „A Sword for JHWH and for Gedeon!”. The Representation of War in Judges 7:16–22, w: B. Kelle, Warfare, Ritual, and Symbol in Biblical and Modern Contexts, SBL.AIL 18, Society of Biblical Literature, Atlanta 2014, s. 65–82.
Na’aman N., The “Conquest of Canaan” in the Book of Joshua and in History, w: I. Finkelstein, From Nomadism to Monarchy. Archaeological and Historical Aspects of Early Israel, Yad Ben-Zvi, Jerusalem 1994, s. 218–281.
Nelson R., The Historical Books, IBT, Abingdon Press, Nashville 1998.
Nihan C., The Literary Relationship between Deuteronomy and Joshua. A Reassessment, w: R. Person, K. Schmid, Deuteronomy in the Pentateuch, Hexateuch, and the Deuteronomistic History, FAT II.56, Mohr Siebeck, Tübingen 2012, s. 79–114.
Nelson R., Joshua. A Commentary, OTL, Westminster John Knox, Louisville 1997.
Nissinen M., Prophets and Prophecy in the Ancient Near East, WAW 12, Society of Biblical Literature, Atlanta 2003.
Noth N., Das Buch Josua, HAT 1.7, Mohr Siebeck, Tübingen 1971.
Otto E., Das Deuteronomium im Pentateuch und Hexateuch. Studien zur Literaturgeschichte von Pentateuch und Hexateuch im Lichte des Deuteronomiumsrahmens, FAT 30, Mohr Siebeck, Tübingen 2000.
Parpola S., Assyrian Prophecies, SAA 9, Helsinki University Press, Helsinki 1997.
Parpola S., Born out Ruins. The Catastrophe of Jerusalem as Accoucheur to the Pentateuch in the Book of Deuteronomy, w: P. Dubovsky, D. Markl (red.), The Fall of Jerusalem and the Rise of the Torah, FAT 107; Mohr Siebeck, Tübingen 2016, s. 158–159.
Pitkänen P., The Use of Priestly Legal Tradition in Joshua and the Composition of the Pentateuch and Joshua, OTE 29(2; 2016), s. 318–335.
Poloczek S., Walka Jahwe z morzem i potworami w Biblii Hebrajskiej. Geneza motywu, Scripta biblica et orientalia 4(2012), s. 43–63.
Pritchard J., Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament, Princeton University Press, Princeton 1969.
Rad von G., Der heilige Krieg im alten Israel, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1962.
Rowlett L., Joshua and the Rhetoric of Violence. A New Historicist Analysis, LHBOTS 226, Sheffield Academic Press, Sheffield 1996.
Römer T., Joshua’s Encounter with the Commander of Yhwh’s Army (Josh 5,13–15). Literary Construction or Reflection of a Royal Ritual?, w: B. Kelle, Warfare, Ritual, and Symbol in Biblical and Modern Contexts, SBL.AIL 18, Society of Biblical Literature, Atlanta 2014, s. 49–63.
Römer T., The So-called Deuteronomistic History. A Sociological, Historical and Literary Introduction, T&T Clark, London 2005.
Römer T., The Problem of the Hexateuch, w: J. Gertz, The Formation of the Pentateuch, Bridging the Academic Cultures of Europe, Israel and North America, FAT 111, Mohr Siebeck, Tübingen 2016, s. 813–827.
Römer T., “Higher Criticism”. The Historical and Literary-critical Approach – with special Reference to the Pentateuch, w: M. Saeboe, Hebrew Bible / Old Testament. The History of Its Interpretation, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2013, s. 393–423.
Römer T., Violence de Dieu, violence des hommes. La question de la violence dans la Bible hébraïque, w: J. Eslin, La Bible: 2000 ans de lectures, Desclée de Brouwer, Paris 2003, s. 470–479.
Rösel H., Joshua, HCOT, Peeters, Leuven 2011.
Sasson J., The Posting of Letters with Divine Messages, w: D. Charpin, J. Durand, Florilegium Marianum, t. 2, SEPOA, Paris 1994.
Schmid K., Deuteronomy within the “Deuteronomistic Histories” in Genesis–2Kings, w: K. Schmid Deuteronomy in the Pentateuch, Hexateuch, and the Deuteronomistic History, Mohr Siebeck, Tübingen 2012, s. 8–30.
Schwally F., Semitische Kriegsalertumer I: Der heilige Krieg im alten Israel, Dietrich, Leipzig 1901.
Schwienhorst L., Die Eroberung Jerichos Exegetische Untersuchung zu Josua 6, SBS 122, Katholisches Bibelwerk, Stuttgart 1986.
Seibert A., Disturbing Divine Behavior. Troubling Old Testament Images of God, Fortress Press, Minneapolis 2009.
Spalinger A., Aspects of the Military Documents of the Ancient Egyptians, YNER 9, Yale University Press, New Haven 1982.
Stek J., Rahab of Canaan and Israel. The Meaning of Joshua 2, CTJ 37(2002), s. 28–48.
Štrba B., Take off Your Sandals from Your Feet! An Exegetical Study of Josh 5,13–15, ÖBS 32, Peter Lang, Frankfurt am Main 2008.
Trimm C., Recent Research on Warfare in the Old Testament, CBR 10(2; 2012), s. 1–46.
Trimm C., Fighting for the King and the Gods. A Survey of Warfare in the Ancient Near East, RBS 88, SBL Press, Atlanta 2017.
Unsok Ro J., The Theological Concept of JHWH’s Punitive Justice in the Hebrew Bible: Historical Development in the Context of the Judean Community in the Persian Period, VT 61(3; 2011), s. 406–425.
Van der Lingen A., Les Guerres de Yahvé. L’implication de YHWH dans les guerres d’Israél selon les livres historiques de l’Ancien Testament, LD 139, Cerf, Paris 1990.
Van der Meer M., “Sound the Trumpet!”. Redaction and Reception of Joshua 6:2–25, w: J. van Ruiten, The Land of Israel in Bible, History, and Theology, Brill, Leiden 2009, s. 19–43.
Van der Meer M., Formation and Reformulation. The Redaction of the Book of Joshua in the Light of the Oldest Textual Witnesses, VT.S 102, Brill, Leiden 2004.
Van Seters J., Joshua’s Campaign of Canaan and Near Eastern Historiography, SJOT 2(1990), s. 1–12.
Van Seters J., In Search of History, Yale University Press, New Haven 1983.
Yadin Y., The Art of Warfare in Biblical Lands in the Light of Archaeological Evidence, McGraw-Hill, London 1963.
Wazana N., For an Impaled Body is a Curse of God (Deut 21:23). Impaled Bodies in Biblical Law and Conquest Narratives, w: K. Adam, Law and Narrative in the Bible and in Neighbouring Ancient Cultures: Conference on “Abstract Law and Case Narrative in the Bible and in Neighbouring Ancient Cultures” at Marburg in September 2009, FAT II/54, Mohr Siebeck, Tübingen: 2012, s. 69–98.
Weimar P., Die Berufung des Mose. Literaturwissenschaftliche Analyse von Exodus 2,23–5,5, OBO 32, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1980.
Weinfeld M., Divine Intervention in War in Ancient Israel and in the Ancient Near East, w: M. Weinfeld, H. Tadmor, History, Historiography and Interpretation. Studies in Biblical and Cuneiform Literatures, Magnes Press, Jerusalem 1983, s. 121–147.
Wénin A., Josué 1–12 comme récit, w: E. Noort, The Book of Joshua, BETL250, Leuven University Press, Leuven 2012, s. 109–135.
Woudstra M., The Book of Joshua, W. Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids 1981.
Wypych S., Księga Jozuego, NKB.ST 6, Edycja św. Pawła, Częstochowa 2015.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 412
Liczba cytowań: 1
