Esegesi patristica di Gv 4,21–24 e il vero culto a Gerusalemme (II parte)
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2019.003Słowa kluczowe
Ewangelia (św. Jana), egzegeza patrystyczna, kult (duchowy), Jerozolima (świątynia)Abstrakt
Egzegeza patrystyczna J 4,21–24 i prawdziwy kult w Jerozolimie (część II)
Przedstawiamy drugą część opracowania dotyczącego refleksji patrystycznej nad J 4,21–14. (Pierwsza część opracowania poświęconego temu tematowi pojawiła się w „Biblica et Patristica Thoruniensia” 9(2016)4, s. 75–97). Literatura chrześcijańska wskazuje, że ten fragment Janowy pozwolił na rozwinięcie problematyki o różnym charakterze. Z tego względu nie brak różnic w sposobie interpretacji. Użycie terminologii i wyrażeń obecnych w analizowanej perykopie wskazuje, że ten tekst był swego rodzaju katalizatorem wielu kluczowych kwestii. Chodziło nie tylko o problemy egzegetyczne czy natury rytualnej, lecz także o kwestie filozoficzne, historyczne czy duchowe. W artykule wzięto pod uwagę autorów z kręgu antiocheńskiego (Jan Chryzostom, Teodor z Mopsuesti, Teodoret z Cyru), działających w różnych kontekstach historyczno-doktrynalnych. Przedstawicielem egzegezy aleksandryjskiej jest z kolei Cyryl z Aleksandrii. Do Ojców greckich w komentowaniu Ewangelii Janowej dołączył św. Augustyn. Komentatorzy epoki starożytnej wskazali na kult „w duchu i prawdzie” jako cechę charakterystyczną chrześcijaństwa. Autorzy wczesnochrześcijańscy dostrzegali jednak także konkretne implikacje tej prawdy i jej wpływ na życie chrześcijanina.
Bibliografia
Fonti
Augustinus Hipponensis, Collatio cum Maximino, ed. J.P. Migne, Patrologiae cursus completus: Series Latina [= PL] 42, 709–742.
Augustinus Hipponensis, Confessiones, Nuova Biblioteca Agostiniana [= NBA] 1, ed. M. Pellegrino, C. Carena, Roma 1975.
Augustinus Hipponensis, De civitate Dei, ed. A. Trapé, D. Gentili, NBA 9 B, Roma 1988.
Augustinus Hipponensis, De dono perseverantiae. PL 45, 993–1034.
Augustinus Hipponensis, De Trinitate, ed. W.J. Mountain, Corpus Christianorum, Series Latina [= CCL] 50–50A, Turnhout 1968.
Augustinus Hipponensis, Enarrationes in Psalmos, NBA 27–28, ed. V. Tarulli, T. Mariucci, F. Monteverde, Roma 1976–1977.
Augustinus Hipponensis, In Evangelium Joannis tractatus, ed. O. Campagna, E. Gandolfo, V. Tarulli, F. Monteverde, NBA 24/1–2, Roma 20043.
Augustinus Hipponensis, In I epistola Joannis, ed. P. Agaësse, Sources Chrétiennes [= SCh] 75, Paris 20113.
Augustinus Hipponensis, Quaestiones in Heptateuchum libri septem, ed. L. Carrozzi, A. Pollastri, NBA 11/1, Roma 1997.
Augustinus Hipponensis, Sermones, NBA 29–34, ed. P. Bellini, L. Carrozzi, F. Cruciani, Roma 1983–1984; 1989; ed. F. Dolbeau, Augustin d’Hippone. Vingt-six sermons au peuple d’Afrique (CÉASA 147), Paris 1996.
Cyrillus Alexandrinus, Commentarii in Joannem, ed. J.-P. Migne, Patrologiae cursus completus: Series Graeca [= PG] 73, 9–756; 74, 9–104.
Cyrillus Alexandrinus, Commentarius in XII prophetas minores, PG 71, 9–1061; 72, 9–364.
Cyrillus Alexandrinus, Contra Julianum, ed. P. Burguière, P. Évieux, SCh 322, Paris 1985.
Cyrillus Alexandrinus, De adoratione et cultu in spiritu et veritate, PG 68, 133–1125.
Cyrillus Alexandrinus, In Isaiam, PG 70, 9–1450.
Hieronymus Stridonensis, Commentarii in Prophetas, ed. M. Adriaen, CCL 76; 76 A, Turnhout 1969–1970.
Hieronymus Stridonensis, Commentarius in Esaiam, ed. M. Adriaen, G. Morin, CCL 73; 73A, Turnhout 1963.
Hieronymus Stridonensis, Epistulae, ed. J. Labourt, Saint Jérôme. Lettres/I–VIII, vol. 1–8 (Collection des Universités de France), Paris 1950–1958.
Joannes Chrysostomus, Expositiones in Psalmos, PG 55, 39–498.
Joannes Chrysostomus, In Joannem homiliae, trad. ing. Ph. Schaff, A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church (= NPNF) ser. I, vol. 14, Peabody 1994 (reprint),
Lactantius, Epitome Divinarum Institutionum ed. P. Monat, SCh 335, Paris 1987.
Sermones Escorial, ed. A. Hamman, Patrologia Latina Supplementum [= PLS] 4, 669–740.
Tertullianus, De oratione, ed. G.F. Diercks, CCL 1, Turnhout 1954.
Theodoretus Cyrensis, Epistulae, ed. Y. Azéma, vol. 1–3, SCh 40; 98 111, Paris 1955; 1964; 1965.
Theodoretus Cyrensis, Eranistes seu Polymorphus, PG 85, 27–336, trad. ingl. G.H. Ettinger, Theodoret of Cyrus. Eranistes, Oxford 1975.
Theodoretus Cyrensis, Explanatio in Ezechielem, PG 81, 807 A – 1256 B.
Theodoretus Cyrensis, Historia religiosa, ed. P. Canivet et al., vol. 1–2, SCh 234; 257, Paris 1977; 1979..
Theodorus Mopsuestenus, Commentaria in Isaiam, ed. J.-N. Guinot, vol. 1–3, SCh 295; 276; 315, Paris 1980; 1982; 1984.
Theodorus Mopsuestenus, Commentaria in prophetas minores, PG 66, 123–632.
Theodorus Mopsuestenus, Commentarius in evangelium Johannis Apostoli, ed. J.M. Vosté, CSCO 115–116, Louvain 1940.
Studi
Ashbyl G.W., Theodoret of Cyrrhus as Exegete of the Old Testament, Grahamstown (South Africa) 1972.
Beatrice P.F., “Culto cristiano,” in: A. Fitzgerald, Agostino. Dizionario enciclopedico, trad. it. L. Alici, A. Pieretti, Roma 2007, p. 514–523.
Bori P.C. (a cura di), In spirito e verità. Lettura di Giovanni 4,23–24 (L’Epifania della Parola 6), Bologna 1996.
Braun F.-M., Jean le Théologien et son Évangile dans l’Église ancienne, Paris 1959.
Chadwick H., The Church in Ancient Society: From Galilee to Gregory the Great (Oxford History of the Christian Church), Oxford 2001.
Cristiani M., Il Prologo di Giovanni da Agostino a Tommaso d’Aquino, Annali di storia dell’esegesi 11/1 (1994), p. 52–53.
De Margerie B., Introduzione all storia dell'esegesi, vol. 3: S. Agostino, Roma 1986.
Devreesse R., Essai sur Théodore de Mopsueste (Studi e Testi 141), Città del Vaticano 1948.
Dubois J. D., „Jean dans l’Eglise ancienne,” Le Monde de la Bible 53 (1988), p. 38–40.
Fatica L., I Commentari a Giovanni di Teodoro di Mopsuestia e di Cirillo di Alessandria, Roma 1988.
Grabau J. L., John 4:23–24 in North African Preaching, Scrinium 13 (2017), p. 138–140.
Gribomont J., L’origenisme de Saint Basile, in: L’homme devant Dieu. Mélanges H. de Lubac, Paris 1963, p. 281–294.
Guinot J.-N., L’éveque exégète: Théodoret de Cyr (BTT 1), Paris 1984.
Guinot J.-N., L’exégèse de Théodoret de Cyr (Théologie Historique 100), Paris 1995.
Houghton H., Augustine’s Text of John. Patristic Citations and Latin Gospel Manuscripts, Oxford 2008.
Hunt E.D., Holy Land Pilgrimage in the Later Roman Empire AD 312–460, Oxford 1982.
Lettieri G., “In spirito e/o verità da Origene a Tommaso d’Aquino,” Annali di storia dell’esegesi 12/1 (1995), p. 49–83.
Lettieri G., “In spirito e/o verità. Da Origene a Tommaso d’Aquino,” in: P.C. Bori (a cura di), In spirito e verità. Lettura di Giovanni 4,23–24 (L’Epifania della Parola 6), Bologna 1996, p. 69–70.
Paczkowski M.C., “Gerusalemme – «ombelico del mondo» nella tradizione cristiana antica,” Liber Annuus SBF 55 (2005), p. 165–202.
Paczkowski M.C., “Gerusalemme in Origene e San Girolamo,” in: G. Bissoli (ed.), Gerusalemme. Realtà sogni speranze, Jerusalem 1996, p. 115–123
Perrone L., “«Sacramentum Iudeae» [Gerolamo, Ep. 46]: Gerusalemme e la Terra Santa nel pensiero cristiano dei primi secoli. Continuità e trasformazioni, in: Melloni A., Menozzi D., Ruggieri G., Toschi M. (ed.), Cristianesimo nella storia. Saggi in onore di G. Alberigo, Bologna 1996, p. 445–478.
Perrone L., “«The Mystery of Judaea» (Jerome, Ep. 46): The Holy City of Jerusalem between History and Symbol in Early Christian Thought,” in: L.I. Levine (ed.), Jerusalem. Its Sanctity and Centrality to Judaism, Christianity and Islam, New York 1999, p. 221–239.
Pesce M., Destro A., “Lo Spirito e il mondo «vuoto». Prospettive esegetiche e antropologiche su Gv 4,21–24,” Annali di storia dell’esegesi 12/1 (1995), p. 9–32.
Poorthuis M., Safrai C. (ed.), The centrality of Jerusalem. Historical perspectives, Kampen 1996.
Quasten J., Patrologia, vol. 3, Casale Monferrato 1983.
Rigato M.L., “Gv 4: La mente cultuale dell’Evangelista. Gesù si rivela alla donna Samaritana,” in: L. Padovese (a cura di), Atti del V Simposio di Efeso su S. Giovanni Apostolo, Roma 1995, p. 27–84.
Russell N., Cyril of Alexandria (The Early Church Fathers), London–New York 2000.
Sartoni C., Gesù dono di Dio, sorgente di acqua viva. Meditazioni esegetiche a Gv 4,1–42, Imola 2007.
Simonetti M., Lettera e/o allegoria. Un contributo alla storia dell'esegesi patristica (Studia Ephemeridis „Augustinianum” 23), Roma 1985.
Verbraken P., “Le Sermon 53 de saint Augustin sur les Béatitudes selon saint Mattieu,” Revue Bénédictine 104 (1994), p. 19–33.
Walker P.W.L., Holy City, Holy Places? Christian Attitudes to Jerusalem and the Holy Land in the Fourth Century (Oxford Early Christian Studies 2), Oxford 1990.
Wiles M., The Spiritual Gospel. The Interpretation of the Fourth Gospel in the early Church, Cambridge 1960.
Wilken R.L., The Land Called Holy. Palestine in Christian History and Thought, New Haven–London 1992.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 607
Liczba cytowań: 0
