Il Libro di Giobbe nella letteratura monastica delle origini (secoli IV–V)

Abstrakt

Księga Hioba w najstarszym piśmiennictwie monastycznym ( IV–V wiek)

Wiek IV i V to najważniejszy okres dla rodzącego się monastycyzmu. Niniejszy artykuł ukazuje, w jakim stopniu piśmiennictwo monastyczne tego okresu odwoływało się do Księgi Hioba. W artykule uwzględniono wszystkich znanych dzisiaj trzydziestu ośmiu pisarzy monastycznych tego okresu, analizując ich sto osiem dzieł. Zajęliśmy się jednakże tylko tymi, które przeznaczone zostały dla mnichów, nie badaliśmy natomiast pism skierowanych do innych odbiorców. Chociaż nasze badania rozciągnęliśmy także na autorów łacińskich, najwięcej materiału znaleźliśmy u Ojców wschodnich. Jest to zrozumiałe, gdyż niemalże wszyscy pisarze monastyczni na Zachodzie byli ukształtowani przez monastycyzm wschodni, który przecież narodził się na Wschodzie. Z tego też względu monastyczne dziedzictwo Wschodu jest o wiele bogatsze niż Zachodu.

Na początku artykułu ukazaliśmy, w jaki sposób pisarze monastyczni IV i V wieku korzystali z Księgi Hioba. W drugiej części zajęliśmy się pokrótce wpływem Księgi Hioba na duchowość rodzącego się monastycyzmu. Obie części pozwoliły na sformułowanie ogólniejszych wniosków. W piśmiennictwie rodzącego się monastycyzmu znajdujemy aż 153 odniesienia do Księgi Hioba, z czego 91 to dosłowne cytaty. Taki stan rzeczy umieszcza to natchnione pismo na drugim miejscu wśród wszystkich Ksiąg Mądrościowych Biblii (zaraz po Księdze Przysłów, która została wykorzystana 412 razy, z czego 314 ad litteram). Pisarze monastyczni IV–V wieku najczęściej korzystali z następujących fragmentów Księgi Hioba: 1, 21 (12 razy), 2, 7 (6 razy), 40, 11 (sześć razy), 40, 24 (pięć razy).

Księga Hioba zawdzięcza niewątpliwie swe powodzenie w piśmiennictwie monastycznym pierwszych wieków surowemu sposobowi życia swego bohatera. Był to dla pierwszych mnichów wspaniały wzór do naśladowania, a zwycięstwo końcowe Hioba napełniało ich optymizmem i nadzieją, iż wszystkie wyrzeczenia, cierpienia i pokuty zostaną nagrodzone przez Boga.