Facta est Maria fenestra coeli
The Ray of Light Passing through a Window in Images of the Annunciation: a Theological Perspective
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2022.018Słowa kluczowe
wcielenie, boskie macierzyństwo Maryi, chrystologia, mariologia, studia średniowieczne, ikonografiaAbstrakt
Facta est Maria fenestra coeli. Promień światła wpadający przez okno na obrazach Zwiastowania. Perspektywa teologiczna
Celem artykułu jest ikonograficzna interpretacja doktrynalnych znaczeń boskiego promienia światła przechodzącego przez okno w obrazach Zwiastowania z XIV i XV wieku. Aby osiągnąć ten cel, najpierw została przeprowadzona analiza dużego zbioru tekstów, za pomocą których Ojcowie Kościoła, teologowie i średniowieczni znawcy hymnografii rozszyfrowują kilka metafor odnoszących się do „światła”, „słońca”, „gwiazdy”, „okna”, „drzwi”, „kryształu” i innych podobnych wyrażeń dotyczących zjawisk świetlnych. Kolejnym etapem jest analiza dwunastu obrazów przedstawiających Zwiastowanie, które zawierają ten promień światła przechodzący przez okno. Tę ostatnią analizę uzupełniam krytyką kilku nieuzasadnionych „interpretacji” niektórych historyków sztuki i ikonografów. Analiza porównawcza i istotna wzajemna relacja tych tekstów i obrazów pozwalają uzasadnić słuszność moich ikonograficznych interpretacji głębokich znaczeń doktrynalnych tej specyficznej cechy w analizowanych dziełach.
Bibliografia
Ainaud de Lasarte, Joan. 1955. Jaime Huguet. Madrid: Instituto Diego Velázquez, CSIC.
Bermejo Martínez, Elisa. 1980. La pintura de los primitivos flamencos en España. Madrid: Instituto Diego Velázquez, CSIC.
Biblia Sacra iuxta Vulgatam Clementinam, Nova editio. 2005. Madrid: La Editorial Católica.
Campbell, Lorne. 1974. “Robert Campin, the Master of Flémalle and the Master of Merode”. The Burlington Magazine 106: 634–646.
Campbell, Lorne, and Jan van der Stock. 2009. Rogier van der Weyden 1400–1464. Master of passions. Zwolle: Waanders /Leuven: Davidsfonds.
Campbell, Lorne, ed. 2015. Rogier Van Der Weyden y los reinos de la península Ibérica. Madrid: Museo Nacional del Prado.
Châtelet, Albert. 1996. Robert Campin, le maître de Flémalle. La fascination du quotidien. Anvers: Fonds Mercator.
Châtelet, Albert. 1999a. Rogier van der Weyden (Rogier de la Pasture). Paris: Gallimard.
Châtelet, Albert. 1999b. Rogier van der Weyden. Problèmes de la vie et de l'œuvre. Strasbourg: Presses Universitaires de Strasbourg.
Davies, Martin. 1972. Rogier van der Weyden: An Essay, with a Critical Catalogue of Paintings Assigned to Him and to Robert Campin. London: Phaidon.
Davies, Martin. 1973. Rogier van der Weyden. Essai accompagné d'un catalogue critique des oeuvres qui lui ont été attribuées ainsi qu'à Robert Campin. Bruxelles: Arcade.
Delenda, Odile. 1987. Rogier van der Weyden (Roger de Le Pasture). Paris: Cerf, Tricorne.
De Marchi, Andrea. 2006. Gentile da Fabriano. Un viaggio nella pintura italiana alla fine del gotico. Milano: Federico Motta.
de Patoul, Brigitte, Roger Van Schoute, and Agnès Duquenne, eds. 1994. Les primitifs flamands et leur temps. Bruxelles: La Renaissance du Livre.
de Tolnay, Charles. 1939. Le Maître de Flémalle et les frères Van Eyck. Bruxelles: La Connaissance.
De Vos, Dirk. 1999. Rogier van der Weyden. L'œuvre complet. Paris: Hazan.
De Vos, Dirk. 2002. Les primitifs flamands. Les chefs d'œuvre. Bruges: Fonds Mercator.
De Marchi, Andrea. 2006. Gentile da Fabriano. Un viaggio nella pintura italiana alla fine del gotico. 24 Ore Cultura.
Dhanens, Elisabeth, and Jellie Dijkstra. 1999. Rogier de le Pasture van der Weyden. Introduction à l'œuvre. Relecture des sources. Tournai: La Renaissance du Libre.
Dijkstra, Jellie. 1994. “Le Maître de Flémalle.” In Les primitifs flamands et leur temps, 312–329. Bruxelles: La Renaissance du Livre.
Durrieu, Paul. 1904. Les Très Riches Heures de Jean de France, duc de Berry. Paris: Plon.
Ferré, Rose-Marie. 2008. “Le retable de l’Annonciation d’Aix de Barthélemy d’Eyck: Une pratique originale de la vision entre peinture et performance.” European Medieval Drama 12: 163–183.
Friedländer, Max Julius. 1967 [1924]. Early Netherlandish painting. Vol. 2, Rogier van der Weyden and the Master of Flemalle. Leiden: A.W. Sijthoff.
Grabar, André. 1979. Les voies de la création en iconographie chrétienne: Antiquité et Moyen Âge. Paris: Flammarion.
Grandes Horas de Rouen (s. XVI). Biblioteca Municipal de Ruan, Ms. Leber 155 (facsimil). 2019. Madrid: Orbis Mediaevalis.
Gudiol, Josep, and Santiago Alcolea i Blanch. 1986. Pintura gótica catalana. Barcelona: Polígrafa.
Harbison, Craig. 1991. Jan van Eyck. The Play of Realism. London: Reaktion Books.
Hodne, Lasse. 2015. “Light Symbolism in Gentile da Fabriano’s Vatican Annunciation.” Eikón Imago 6.2: 33–50.
Holmes, Megan. 1999. Fra Filippo Lippi. The Carmelilte Painter. New Haven–London: Yale University Press.
Konody, Paul George. 1911. Filippo Lippi. London: T.C. and E. C. Jack/New York: F. A. Stokes.
Jacobs, Lynn. 2002. Opening Doors: The Early Netherlandish Triptych Reinterpreted. University Park, PA: Pennsylvania State University Press.
Jaume Huguet, 500 anys. 1993. Barcelona: Generalitat de Catalunya.
Kemperdick, Stephan. 2000. Roger van der Weyden: Masters of Dutch Art. London: Könemann.
Kemperdick, Stephan, and Jochen Sandber. 2009. The Master of Flémalle and Rogier van der Weyden. Ostfildern: Hatje Cantz.
Lane, Barbara. 1984. The Altar and the Altarpiece, Sacramental Themes in Early Netherlandish Painting. New York: Harper and Row.
L'opera completa di Gentile da Fabriano. 1976. Ed. Emma Micheletti. Milano: Rizzoli.
Lynn Jacobs. 2002. Opening Doors: The Early Netherlandish Triptych Reinterpreted. University Park, PA: Pennsylvania State University Press.
Mâle, Émile. 1988. L'art religieux du XIIIe siècle en France. Étude sur les origines de l'iconographie du Moyen Âge et sur ses sources d'inspiration. Paris: Armand Colin, 8e éd.
Mâle, Émile. 1995. L'art religieux de la fin du Moyen Âge en France. Étude sur l'iconographie du Moyen Âge et sur ses sources d'inspiration. Paris: Armand Colin, 7e éd., revue et corrigée.
Mâle, Émile. 1968 [1898]. L'art religieux du XIIIe siècle en France. Étude sur les origines de l'iconographie du Moyen Âge et sur ses sources d'inspiration. Paris: Armand Colin, 2 vols.
Mâle, Émile. 19667 [1924]. L'Art religieux, du XIIe siècle en France. Étude sur les origines de l'iconographie du Moyen Âge. Paris: A. Colin.
Marchini, Giuseppe. 1975. Filippo Lippi. Milano: Electa.
May, Louis-Philippe. 1954. “L'Annonciation d'Aix.” In Provence historique, tome 4, fascicule 16: 82–98.
Micheletti, Emma, ed. 1976. L'opera completa di Gentile da Fabriano. Milano: Rizzoli, Classici dell'Arte Rizzoli.
Nishino, Yoshiaki. 1999. “Le Triptyque de l'Annonciation d'Aix et son Programme iconographique.” Artibus et Historiae 20.39: 55–74.
Panofsky, Erwin. 19664 [1953]. Early Nedtherlandish Painting, Its origins and character. Cambrigddge, Mass.: Harvard University Press, 2 vols.
Pazos López, Ángel. 2019. “La aparición de las vestiduras litúrgicas del cristianismo occidental en la iconografía tardoantigua y altomedieval.” De Medio Aevo 8: 241–278.
Philippot, Paul. 1994. La peinture dans les anciens Pays-Bas: XVe–XVIe siècles. Paris: Flammarion.
Réau, Louis. 1957. Iconographie de l'art chrétien. Tome Second, Iconographie de la Biblie. II, Nouveau Testament. Paris: Presses Universitaires de France.
Reynaud, Nicole. 1989. “Barthélémy d'Eyck avant 1450”, Revue de l'Art, 84.84: 22–43.
Ridderbos, Bernhard, Annes van Buren, and Henk van Veen, eds. 2004. Early Netherlandish paintings: Rediscovery, reception and research. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Ridderbos, Bernhard. “Chapter I. Objects and Questions.” 2004. In Early Netherlandish paintings, ed. Bernhard Ridderbos, Annes van Buren, and Henk van Veen, 4–172, Amsterdam: Amsterdam University.
Robb, David M. 1936. “The Iconography of the Annunciation in the Foureenth and Fifteenth Centuries.” Art Bulletin 18.4: 480–526.
Ruda, Jeffrey. Fra Filippo Lippi: Life and Work with a complete catalogue. 1993. London: Phaidon Press.
Salvador-González, José María. 2013. “Flos de radice Iesse. A hermeneutic approach to the theme of the lily in the Spanish Gothic painting of The Annunciation from patristic and theological sources”. Eikón Imago 2.2: 183–222.
Salvador-González, José María. 2014a. “In virga Aaron Maria ostendebatur. Nueva interpretación del lirio en La Anunciación gótica española a la luz de fuentes patrísticas y teológicas.” Anales de Historia del Arte 24 (2014a): 37–60. DOI: https://doi.org/10.5209/rev_ANHA.2014.v24.47177.
Salvador-González, José María. 2014b. “Flos campi et lilium convallium. Third interpretation of lily in the iconography of The Annunciation in Italian Trecento art from patristic and theological sources.” Eikón Imago. 3.3: 75–96.
Salvador-González, José María. 2015a. “Per aurem intrat Christus in Mariam. Aproximación iconográfica a la conceptio per aurem en la pintura italiana del Trecento desde fuentes patrísticas y teológicas.” Ilu. Revista de Ciencias de las Religiones 20: 193–230. DOI: 10.5209/rev_ILUR.2015.v20.50410.
Salvador-González, José María. 2015b. “Sanctitate vernans virga Aaronis. Interpretation of the stem of lilies in the medieval iconography of the Annunciation according to theological sources.” Oxford Academic Studies Press. Art Studies and Architectural Journal 10.9: 2–32.
Salvador-González, José María. 2016. “Per aurem intrat Christus in Mariam. An iconographic approach to the conceptio per aurem in Italian Trecento painting from patristic and theological sources.” De Medio Aevo, 5.1: 83–122.
Salvador-González, José María. 2019. “The symbol of bed (thalamus) in images of The Annunciation of the 14th–15th centuries in the light of Latin Patristics”, International Journal of History and Cultural Studies, 5.4: 49–70.
Salvador-González, José María. 2020. “Greek Fathers' interpretations of templum Dei as a double theological metaphor (3rd–9th centuries).” Volynskyi Blahovisnyk 8: 127–145. DOI: https://doi.org/10.33209/2519-4348-2707-9627-2020-8-77.
Salvador-González, José María. 2020a. “Iconographic interpretation of the temple as a theological symbol in images of The Annunciation of the 14th and 15th centuries.” Fenestella. Inside Medieval Art 1: 93–110. DOI: 10.54103/fenestella/16687.
Salvador-González, José María. 2020b. “The bed in images of the Annunciation of the 14th and 15th centuries. A dogmatic symbol according to Greek-Eastern Patrology.” Imago. Revista de Emblemática y Cultura Visual 12: 7–31. DOI: https://doi.org/10.7203/imago.12.17155.
Salvador-González, José María. 2020c. “The symbol of light’s ray in images of the Annunciation of the 14th and 15th centuries according to Greek Patrology.” História Revista 25/3: 334–355. DOI: https://doi.org/10.5216/hr.v25i3.63194.
Salvador-González, José María. 2020d. “The temple in images of the Annunciation: a double dogmatic symbol according to the Latin theological tradition (6th–15th centuries).” De Medio Aevo 9: 56–68. DOI: https://doi.org/10.5209/dmae.69014.
Salvador-González, José María. 2021a. “The bed in images of the Annunciation (14th–15th centuries): An iconographic interpretation according to Latin Patristics.” De Medio Aevo 10/1: 77–93. DOI: https://doi.org/10.5209/dmae.70663.
Salvador-González, José María. 2021b. “Latin theological interpretations on templum Dei until the Second Council of Constantinople: a Mariological and Christological symbol.” Veritas. Revista de Filosofía y Teología 49: 115–133. DOI: http://dx.doi.org/10.4067/S0718-92732021000200115.
Salvador-González, José María. 2021c. “The House/Palace in Annunciations of the 15th Century. An Iconographic Interpretation in the Light of the Latin Patristic and Theological Tradition.” Eikón Imago 10: 391–406. DOI: https://doi.org/10.5209/eiko.74161.
Salvador-González, José María. 2021d. “Latin theological interpretations on templum Dei: A double Christological and Mariological symbol (6th–15th centuries).” Teología y Vida 62/4: 525–553.
Salvador-González, José María. 2021e. “Interpretaciones de los Padres de la Iglesia greco-oriental sobre la domus Sapientiae y su influencia en el tipo iconográfico de la Anunciación del siglo XV.” Imago. Revista de Emblemática y Cultura Visual 13: 111–135. DOI: http://dx.doi.org/10.7203/imago.13.19324.
Schapiro, Meyer. 1945. “'Muscipula Diaboli', The Symbolism of the Mérode Altarpiece.” The Art Bulletin 27.3: 181–187.
Schiller, Gertrude. 1971. Iconography of Christian Art. Volume I. London: Lund Humphries.
Schiller, Gertrude. 1980. Ikonographie der christlichen Kunst. Band 4,2, Maria. Gütersloh: Gütersloher VerlagHaus.
Schulz, Vera-Simone. 2018. “Infiltrating Artifacts: The Impact of Islamic Art in Fourteenth- and Fifteenth-Century Florence and Pisa.” Konsthistorisk tidskrift/Journal of Art History 87. 4: 214–233.
Silva Maroto, Pilar. 2001. Pintura flamenca de los siglos XV y XVI. Guía. Madrid: Museo Nacional del Prado.
Simpson, Amanda. 2007. Van Eyck. The complete work. London: Chaucer Press.
Stroo, Cyriel, and Pascal Syfer-d'Olne. 1996. The Flemish primitives. Catalogue of early Netherlandish painting in the Royal Museums of Fine Arts of Belgium. 1, The Master of Flémalle and Rogier van der Weyden groups. Brussels: The Museums.
Sureda Joan, and Joaquim Corbera Perearnau. 1994. Un cert Jaume Huguet: el capvespre d'un somni. Barcelona: Lunwerg.
Syfer-d'Olne, Pascale. 1996. “The Flemish Primitifs, I. The Master of Flemalle and Rogier van der Weyden Groups.” In The Flemish primitives. Catalogue of Early Netherlandish Painting, ed. Cyriel Stroo, and Pascal Syfer-d'Olne, 33–34. Brussels: The Museums.
Toscano, Giuseppe María. 1960. Il pensiero cristiano nell'arte. Bergamo: Istituto Italiano d'Arti Grafiche, 3 vols.
Trens, Manuel. María. Iconografía de la Virgen en el arte español. Madrid: Plus Ultra, 1947.
Thürlemann, Felix. 2012. Robert Campin: A Monographic Study with Critical Catalogue. München: Prestel.
van Puyvelde, Leo. 1968. La peinture flamande des Van Eyck à Metsys. Bruxelles: Meddens.
Zuffi, Stefano. 2005. Il Quattrocento. Milano: Electa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 José María Salvador-Gonzalez
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 808
Liczba cytowań: 3
