Archivalische Quellen zu Studentenverbindungen und -vereinen an deutschen Universitäten. Das Beispiel Würzburg

Abstract

Źródła archiwalne dotyczące związków i stowarzyszeń studenckich na uniwersytetach niemieckich na przykładzie Würzburga

Dla pojmowanej w sposób nowoczesny historii uniwersytetów związki studenckie ważne są przede wszystkim ze względu na pełnione przez nie funkcje społeczne. Do lat 60. XX wieku były one ważnymi instancjami socjalizującymi, których działania uzupełniały ściśle określane przez państwo zadania uczelni w sferze edukacji i tym samym czyniły z nich de facto autonomiczną część uniwersyteckiego systemu kształcenia. W artykule przedstawione zostały dostępne na Uniwersytecie w Würzburgu materiały archiwalne studenckich związków i stowarzyszeń, skoncentrowano się przy tym na ukazaniu długiego XIX stulecia oraz na ujętym korporacyjnie opisie wiedzy o stowarzyszeniach. Związki studenckie nie miały wyłącznie charakteru prywatnego, tak jak można by się z dzisiejszego punktu widzenia spodziewać. Wprawdzie pod względem prawnym były one organizacjami pozauniwersyteckimi, nie posiadającymi zdolności prawnej. Jednak fakt, że uniwersytety miały pretensje do sprawowania władzy dyscyplinarnej nad swoimi studentami (jeszcze w latach 60. ostatniego stulecia), spowodował, że na mocy odpowiednich ustaw i rozporządzeń obserwowały one i dokumentowały także działalność istniejących przy nich stowarzyszeń. Dzięki temu Archiwum Uniwersyteckie w Würzburgu, podobnie jak i inne tego typu instytucje w Niemczech, dysponuje obszernym materiałem źródłowym dotyczącym organizacji studenckich. Między innymi znajdujemy w nim – czemu poświęcono część artykułu – materiały dotyczące polskich związków studenckich, powstających od końca XVIII wieku na wzór stowarzyszeń niemieckich. Przy Uniwersytecie w Würzburgu działa również Institut für Hochschulkunde (Instytut Wiedzy o Szkolnictwie Wyższym), który podobnie jak wspomniane Archiwum gromadzi bogate zbiory na temat szkolnictwa wyższego. Jego początki sięgają lat 20. ubiegłego stulecia. Biblioteka, zbiory i archiwalia tej jedynej w swoim rodzaju instytucji stanowią doskonałe uzupełnienie zasobów ogólnouniwersyteckich. Materiały zebrane na uniwersytecie w Würzburgu są doskonałą bazą do prowadzenia badań nad historią organizacji studenckich, historią społeczną oraz badań prozopografi cznych.

Tłumaczenie/Übersetzt von Barbara Sapała