Archivalien in der Universitätsbibliothek. Am Beispiel der Handschriftenabteilung der Universitätsbibliothek Wrocław (Breslau)

Abstract

Archiwalia w Bibliotece Uniwersyteckiej. Na przykładzie Oddziału RękopisówBiblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu

W referacie został podjęty problem przechowywania materiałów o charakterze archiwalnym w zbiorach bibliotecznych. Jako wprowadzenie do tej problematyki posłużyło omówienie dyskusji prowadzonej w niemieckiej i polskiej literaturze fachowej, poświęconej kwestii kwalifi kacji zabytków piśmiennictwa jako archiwalnych bądź bibliotecznych. W Niemczech zwyciężył wyrażony w ustawie z 1988 r. pogląd, że w archiwach są gromadzone materiały wytworzone przez organy administracji, urzędy i sądy, służące do realizacji ich zadań publicznych. Natomiast w bibliotekach mają się znajdować rękopiśmienne materiały o charakterze literackim i informacyjnym. W Polsce w okresie międzywojennym podzielano te poglądy, jednak po II wojnie światowej ukształtowało się bardzo szerokie pojęcie (narodowego) zasobu archiwalnego, właściwie wykluczające przechowywanie materiałów archiwalnych w bibliotekach, w tym naukowych. Mimo to Wytyczne opracowania rękopisów w bibliotekach polskich (1955 r.) uwzględniają zasady opracowania rękopisów o charakterze archiwalnym, uznając tym samym ich obecność w zbiorach bibliotecznych za dopuszczalną. Także praktyka obserwowana w bibliotekach naukowych świadczy o gromadzeniu przez nie materiałów archiwalnych. Na przykładzie zbiorów Oddziału Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu ukazano, że są to na ogół materiały, których zakwalifi kowanie jako urzędowych jest dyskusyjne bądź wręcz niemożliwe. Negatywnie ocenić należy rozstrzygnięcia w sprawie zbioru S.B. Klosego. Zawarte są w nim odpisy typowych materiałów archiwalnych, ale też licznych źródeł historiograficznych, także literackich. Zbiór był przechowywany dawniej we wrocławskiej Stadtbibliothek. W wyniku sporu archiwistów i bibliotekarzy podjęto rozstrzygnięcie kompromisowe, dzieląc zbiór między Archiwum Państwowe i Bibliotekę Uniwersytecką, z ewidentnym naruszeniem obowiązującego prawa oraz jednej z najważniejszych zasad archiwistyki – zasady proweniencji. Takiego błędu nie popełniono w wypadku zbioru J.G. Milicha, przekazując go w całości Bibliotece Uniwersyteckiej. Przedstawione zostały także inne przykłady, świadczące wprawdzie o świadomym wprowadzaniu archiwaliów do zbioru rękopisów, usprawiedliwionym jednak okolicznościami bądź względami merytorycznymi. W wielu innych wypadkach jedynym uzasadnieniem dla przechowywania archiwaliów w zbiorach bibliotecznych jest przynależność do nich trwająca od dziesiątków, bądź nawet setek lat. Wśród rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej przechowywane są też archiwalia związane z funkcjonowaniem macierzystej instytucji, po części zatem Oddział Rękopisów występuje w roli archiwum zakładowego.

Opracowane przez Autora/Bearbeitet vom Verfasser