Das Archiv der Albertus-Universität Königsberg im Bestand des Staatsarchivs in Olsztyn (Allenstein)
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2011.004Abstract
Archiwum Uniwersytetu Albrechta w Królewcu przechowywane w zasobie Archiwum Państwowego w Olsztynie
Uniwersytet w Królewcu, założony przez Albrechta Hohenzollerna w 1544 r., powstał przede wszystkim z konieczności kształcenia urzędników, nauczycieli, teologów dla potrzeb organizacji świeckiego państwa oraz kształtowania nowej tożsamości religijnej i społecznej poddanych księcia. Nauką wiodącą w Królewcu była teologia, a pozostałe nauki wykładane były zgodnie z doktryną luterańską. Studenci mieli do wyboru cztery wydziały: Teologiczny, Medyczny i Prawny zwane wyższymi oraz tzw. niższy Filozofi czny. Dopiero w latach 30. XX w. nauki przyrodnicze wydzielono z Wydziału Filozofi cznego, w 1943 r. powstał Wydział Rolny. Od 1640 r. na wszystkich wyższych wydziałach odbywały się promocje doktorskie. Lata rozkwitu uczelni przypadają na XVII w., kiedy to w Królewcu studiują Polacy, Litwini, przybysze ze Śląska, Pomorza, Infl ant, Kurlandii, a później i Rosji. Kolejne lata nie były korzystne dla rozwoju Uniwersytetu. Dopiero z początkiem XIX w. przeprowadzono reformę uczelni, również w zakresie dydaktyki. Uczelnia zakończyła swoją działalność w połowie sierpnia 1944 r. Zajęcia oficjalnie zostały zawieszone 28 stycznia 1945 r. Od początków uniwersytetu czynności kancelaryjne wykonywał sekretarz, który z racji sprawowanej funkcji musiał być osobą dobrze wykształconą. Drugą osoba zatrudnioną w kancelarii był pisarz, określany jako kopista bądź skryba. Jego ranga rośnie w XIX w., kiedy na tym stanowisku zaczęto zatrudniać doświadczonych pisarzy. Kancelaria, którą najpierw nazywano kancelarią senatu, później de facto pełniła rolę kancelarii ogólnej. Przy skromnym personelu (do początku XX w. zatrudniała dwie osoby) organizacja registratury nie zawsze była wzorowa. W pierwszej połowie XIX w. uporządkowano zasób registratury reponowanej. Zachowany z tego okresu spis zawiera 266 pozycji i obejmuje akta senatu, czterech fakultetów oraz sądu uniwersyteckiego począwszy od roku 1545. Właściwie w aktach dla registratury reponowanej nie stosowano określenia archiwum. Ten termin przypisany był początkowo tylko skrzyni bądź szafie, która znajdowała się w sali posiedzeń senatu. Niewiele informacji znajdujemy o najwcześniejszym zasobie archiwum uniwersyteckiego. Akta uniwersytetu (z lat 1554 – 1933), przechowywane obecnie w Archiwum Państwowym w Olsztynie, tworzą odrębny zespół liczący 1892 j.a. (ponad 39 mb). Nie pochodzą one jednak bezpośrednio z registratury uniwersyteckiej, lecz są częścią depozytu, który uczelnia złożyła w latach 1919 i 1921 w Archiwum Państwowym w Królewcu. Repertorium dla depozytu sporządzone w Królewcu wykazuje 2750 j.a. z lat 1544 – 1935. W Olsztynie znajduje się około 68% depozytu królewieckiego, a straty obejmują ponad 850 j.a. W tym zespole do starszych archiwaliów zaliczyć trzeba statuty i przywileje, m.in. statut uczelni z 1554 r. czy Wydziału Filozoficznego z 1561 r. Protokoły rektora mimo luk odnoszą się do wczesnych lat działalności uczelni (1642 – 1752). Ich uzupełnieniem są protokoły senatu z lat 1638 – 1904, również niekompletne. W różnym zakresie ilościowym, jak i chronologicznym zachowały się akta czterech Wydziałów.
Opracowane przez Autorkę/Bearbeitet von der Verfasserin
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The author submitting the text for publication is obliged to disclose all authors involved in the preparation of the text and (if applicable) an indication of the sources of financing of the publication, the contribution of scientific research institutions, associations and other entities ("financial disclosure").
In the case of texts prepared by two or more Authors, the Authors are obliged to send to the Editorial Staff a statement about the contribution of individual Authors to the publication (including their affiliation and an indication of the Author / Authors of the concepts, assumptions, methods, etc.). The main responsibility for the text lies with the author submitting it to the Editorial Board.
Please be advised that the editors of the Bulletin of the Polish Historical Mission are using the iThenticate anti-plagiarism program, since 2016 each article has been checked for authenticity. The editors declare that detected cases of scientific misconduct will be documented and made public by notifying relevant entities (institutions employing Authors, scientific institutions and associations, etc.).
Authors / Authors are asked to send the following documents to the Editor:
- declaration of the Author or Authors,
- statement of the Author or Authors,
- basic information about the article.
Universität Würzburg
Polnische Historische Mission
Philosophiegebäude
Am Hubland
97074 Würzburg, Germany
Stats
Number of views and downloads: 358
Number of citations: 0