Niewolnictwo w późnym Cesarstwie Rzymskim
Zarys problematyki
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2024.001Słowa kluczowe
późne Cesarstwo Rzymskie; niewolnictwo; populacja niewolników; niewolnicy domowi; niewolnicy wiejscy; nadzorcyAbstrakt
W artykule przedstawiono główne wątki dyskusji naukowej o niewolnictwie w okresie późnego Cesarstwa Rzymskiego. Podjęto temat liczebności niewolników oraz sposobów zdobywania nowych. Niewolników pozyskiwano z zewnątrz cesarstwa, a także poprzez zniewolenie nowych osób na jego terenie. Z zasady niewolnikami były dzieci niewolnych rodziców. Bieda i popadnięcie w długi niekiedy również skutkowały wprowadzeniem w stan niewolny: sprzedawano siebie i osoby bliskie (szczególnie dzieci). Zniewalano także porzucone dzieci. W materiałach źródłowych niewolnicy są przedstawiani głównie jako wykonawcy prac domowych, w przypadku majątków wiejskich często jako administratorzy (procuratores i actores). W końcowej części artykułu przedstawiono najważniejsze zadania niewolnych administratorów majątków ziemskich.
Bibliografia
Ash, Harrison Boyd (ed.): Columella: On Agriculture, 1–4. 1. 1941.
Barańska, Agnieszka / Barański, Piotr / Janiszewski, Paweł (ed.): Edictum Diocletiani de pretiis rerum venalium. Edykt Dioklecjana o cenach towarów wystawionych na sprzedaż. 2007.
Bradbury, Scott (ed.): Selected Letters of Libanius from the Age of Constantius and Julian. 2004.
Butler, Harold Edgeworth / Owen, Arthur Synge (ed.): Apuleius sive pro se de magia liber. 1914.
Cagnat, René / Schmidt, Johannes / Dessau, Hermann (ed.): Corpus Inscriptionum Latinarum, VIII, 3. 1904.
Callu, Jean-Pierre (ed.): Symmaque: Correspondance, 3. 2003.
Callu, Jean-Pierre (ed.): Symmaque: Lettres, 1–2, 4. 1972–2002.
Dewing, Henry Bronson (ed.): Procopius: History of the Works. 1. 1914.
Foerster, Richard (ed.): Libanius: Declamationes XIII–XXX. 1911.
Foerster, Richard (ed.): Libanius: Epistulae. 1921–1922.
Foerster, Richard (ed.): Libanius: Orationes XII–XXV. 1904.
Frier, Bruce (ed.): The Code of Justinian, 1–3. 2016.
Goldbacher, Alois (ed.): Aurelius Augustinus: Operum sectio II: S. Augustini Epistulae. 1898.
Halm, Farl Felix (ed.): Sulpicius Severus: Opera, 1. 1966
Hilberg, Isidor (ed.): Sancti Eusebii Hieronymii Epistulae, Pars 1 and 2. 1910, 1912.
Kalinkowski, Stefan / Starowieyski, Marek (ed.): Palladiusz: Opowiadania dla Lausosa (Historia Lausiaca). 1996.
Knöll, Pius (ed.): Aurelius Augustinus: Confessionum libri XIII. 1896.
Krueger, Paul (ed.): Codex Iustinianus. 1892.
Leppin, Hartmut / Portmann, Werner (ed.): Themistios: Staatsreden. 1998.
Magie, David (ed.): Historia Augusta. 1996.
Małunowiczówna, Leokadia (ed.): Libanios: Wybór mów. 2006.
McDonald, Mary Francis (ed.): Lactantius: The Divine Institutes, Books I–VII. 1920.
Mommsen, Theodor / Meyer, Paul Martin (eds.): Leges Novellae ad Theodosianum pertinentes. 1905.
Mommsen, Theodor / Meyer, Paul Martin (eds.): Theodosiani Libri XVI cum constitutionibus Sirmondianis. 1905.
Nixon, Charles Edvin Vandervord / Rodgers, Barbara Saylor (ed.): In Praise of Later Roman Emperors: The Panegyrici Latini. 1994.
Norman, Albert Francis (ed.): Libanius: Selected Works, 2. 1977.
Nowak, Polikarp / Naumowicz, Józef (ed.): Ambroży z Mediolanu: Listy (36–69), 2. 2003.
Ożóg, Monika / Pietras, Henryk (eds.): Cassiodorus Senator: Variae (I–XIII). 2017.
Parmentier, Léon (ed.): Theodoretus: Kirchengeschichte. 1911.
Paschoud, François (ed.): Zosime: Histoire Nouvelle, 1. 2003.
Pharr, Clyde (ed.): The Theodosian Code and Novels and Sirmondian Constitutions. 1952.
Platnauer, Maurice Henry (ed.): Claudian, 1. 1922.
Pusey, Edward Bouverie (ed.): The Confessions of St. Augustine. 1907.
Rampolla del Tindaro, Mariano (ed.): Sancta Melania giuniore senatrice romana. 1905.
Rolfe, John Carew (ed.): Ammianus Marcellinus, 1–3. 1982–1986.
Sainton, Anthony (ed.): Expositio totius mundi et gentium. 1972.
Salzman, Michelle Renee / Roberts, Michel (ed.): Symmachus: The Letters, 1. 2011.
Schenkl, Karl (ed.): Ambrosius Mediolanensis: Opera. 32. 1. 1896.
Seeck, Otto (ed.): Quinti Aurelii Symmachii quae supersunt. 1883.
Willmans, Gustav (ed.): Corpus Inscriptionum Latinarum, 8. 1. 1881.
Brunt, Peter Astbury: Italian Manpower 225 B.C–14 A.D. 1971.
Brunt, Peter Astbury: Social Conflicts in the Roman Republic. 1971.
Calderone, Salvatore: Enchiridion fontium ad res romanas saec. IIII inlustrandas. 1970.
Chadwick, Henry: The New Letters of St. Augustine, in: The Journal of Theological Studies, 34. 1983, pp. 425–452.
Ciccotti, Ettore: Il tramonto della schiavitu nel mondo antico. 1899.
Cracco-Ruggini, Lellia: Sicilia III/IV secolo, in: Kokalos, 28–29. 1982–1983, pp. 477–515.
De Martino, Francesco: Il colonato fra economia e diritto, in: Momigliano, Arnaldo / Schiavone, Aldo (ed.): Storia di Roma, III/1. 1993, pp. 789–822.
De Ste Croix, Geoffrey Ernest Maurice: The Class Struggle in the Ancient Greek World. From the Archaic Age to The Arab Conquest. 1981.
Duncan-Jones, Richard: City Population in Roman Africa, in: The Journal of Roman Studies, 53. 1963, pp. 85–90.
Evans-Grubbs, Judith: Law and Family in Late Antiquity. The Emperor Constantine’s Marriage Legislation. 2003.
Evans-Grubbs, Judith: Women and the Law in the Roman Empire. A Sourcebook on Marriage, Divorce and Widowhood. 2005.
Finley, Moses: Ancient Slavery and Modern Ideology. 1983.
Finley, Moses: The Ancient Economy. Updated Edition with a Foreword by Ian Morris. 1999.
Garnsey, Peter / Saller, Richard: The Roman Empire. Economy, Society and Culture. 2014.
Garnsey, Peter: Ideas of Slavery from Aristotle to Augustine. 2001.
Garnsey, Peter: Non Slave Labour in Graeco Roman World. Essays in Social and Economic History, in: Garnsey, Peter: Cities, Peasants and Food in Classical Antiquity. Essays in Social and Economic History. 2004, pp. 134–150.
Garnsey, Peter: Peasants in Ancient Roman Society, in: Garnsey, Peter: Cities, Peasants and Food, pp. 91–106.
Gsell, Stéphane: Esclaves ruraux dans l’Afrique Romaine. 1932, pp. 397–415.
Harper, Kyle: Greek census inscriptions of the Late Antiquity, in: The Journal of Roman Studies, 98. 2008, pp. 83–119.
Harper, Kyle: Slavery in the Late Roman World a.d. 275–425. 2011.
Harris, William Vernon: Child Exposure in the Roman Empire, in: The Journal of Roman Studies, 84. 1994, pp. 1–22.
Harris, William Vernon: Demography, Geography and Sources of Roman Slaves, in: The Journal of Roman Studies, 89. 1999, 62–75.
Harris, William Vernon: Towards a Study of the Roman Slave Trade, in: Memoirs of the American Academy in Rome, 36: The Seaborne Commerce of Ancient Rome: Studies in Archaeology and History. 1980, pp. 117–140.
Jones, Arnold Hugh Martin / Martindale, John Robert / Morris, John (ed.): The Prosopography of the Later Roman Empire, 1. 1971.
Jones, Arnold Hugh Martin: Slavery in the Ancient World, in: The Economic History Reviev N.S., 9/2. 1956, pp. 185–199.
Lenski, Noel: Captivity, Slavery and Cultural Exchange between Rome and the Germans from the First to the Seventh Century CE, in: Cameron, Catherine M. (ed.): Invisible Citizens. Captives and their Consequences. 2009, pp. 80–109.
Lenski, Noel: Peasant and Slave in Late Antique North Africa, c. 100–600 CE, in: Lizzi Testa, Rita (ed.): Late Antiquity in Contemporary Debate. 2017, pp. 113–155.
Lenski, Noel: Servi Publici in Late Antiquity, in: Krause, Jens-Uwe / Witschel, Kristian (ed.): Die Stadt in der Spätantike – Niedergang oder Wandel? Akten des internationalen Kolloquiums in Mūnchen am 30. und 31 Mai. 2003. 2006, pp. 335–357.
Lenski, Noel:Violence and the Roman Slave, in: Riess, Werner / Fagan, Garret George (ed.): The Topography of Violence in Graeco-Roman World. 2016, pp. 276–298.
Lo Cascio, Elio: Considerazioni sul numero degli schiavi e sulle loro fonti di approvigionamento in eta’ imperiale, in: Suder, Wiesław (ed.) Études de démographie du monde gréco-romain. 2002. pp. 51–65.
Lo Cascio, Elio: L’economia dell Italia Romana nella testimonianze di Plinio, in: Lo Cascio, Elio: Crescita e declino, pp. 115–138.
Lo Cascio, Elio: La proprietà della terra, i precettori dei prodotti e della rendita, in: Lo Cascio, Elio: Crescita e declino. Studi di storia dell’economia romana. 2009, pp. 19–71.
MacMullen, Ramsay: Late Roman Slavery, in: MacMullen, Ramsay: Changes in the Roman Empire. Essays in the Ordinary. 1990, pp. 236–249.
MacMullen, Ramsay: The Roman Social Relations, 50 B.C to A.D. 284. 1974.
Marcone, Arnaldo: Commento storico al libro VI dell Epistolario di Quinto Aurelio Simmaco. 1983.
Martindale, John Robert: The Prosopography of the Later Roman Empire, 2. 1980.
Roda, Sergio: Commento Storico all libro IX dell epistolario di Quinto Aurelio Simmaco. 1981.
Scheidel, Walter: Measuring, Sex, Death and Age in the Roman Empire. Explorations in Ancient Demography. 1996.
Scheidel, Walter: Quantifying the Sources of Slaves in the Early Roman Empire, in: The Journal of Roman Studies, 78. 1997, pp. 156–169.
Seeck, Otto: Regesten der Kaiser und Päpste für die Jahre 311 bis 476 n. Chr. Vorarbeit zu einer Prosopographie der christlichen Kaiserzeit. 1919.
Strauss, Jean: L'achat et la vente des esclaves dans l’Égypte romaine. Contribution papyrologique à l’étude de l’esclavage dans une province orientale de l’empire Romain. 2004.
Teitler, Hans Carel: Notarii et exceptores. An inquiry into role and significance of shorthand writers in the imperial and ecclesiastical bureaucracy of the Roman Empire (from early principate to c. 450 A.D.). 1985.
Vera, Domenico: La Vita Melaniae Iunioris, fonte fondamentale per la storia economica e sociale della tarda antichità, in: Vera, Domenico: Fisco – annona – mercato. Studi sul tardo impero Romano. 2020, pp. 359–378.
Whittaker, Charles Richard / Garnsey, Peter: Rural life in the later Roman empire, in: Cameron, Averil, Garnsey, Peter (ed.): The Cambridge Ancient History. 13: The Late Empire, A.D. 337–425. 1998. pp. 277–311.
Pobrania
Sklep wydawnictwa:
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Szymon Olszaniec
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 449
Liczba cytowań: 0
