Das Wetteifern zwischen Katholiken und Protestanten um das Krakauer Stadtzentrum in der zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2017.014Słowa kluczowe
Kraków, konfesjonalizacja, katolicy i protestanci, siłowe konflikty wyznaniowe, jezuiciAbstrakt
Rywalizacja między katolikami i protestantami o krakowskie centrum w drugiej połowie XVI wieku
W artykule przeanalizowano rywalizację różnych wyznań o wpływ na przestrzeń miasta królewskiego Krakowa. Przede wszystkim zwrócono uwagę na konflikty siłowe oraz na przyjmowane strategie. Podczas gdy protestanci atakowali często pojedyncze osoby, z reguły bardzo zaangażowane w kontrreformację, katolicy próbowali raczej wywołać tumulty, w ramach których niszczono świątynie innowierców. Ta ostatnia taktyka okazała się bardzo skuteczna i doprowadziła do wyparcia protestantów na początku lat 90–tych XVI wieku z centrum miasta.
Bibliografia
Der Briefwechsel der Schweizer mit den Polen, hg. v. T. Wotschke, (Archiv für Reformationsgeschichte, Ergänzungsband 3, 1908).
I. A. Caligarii nuntii apostolici in Polonia epistolae et acta 1578–1581, hg. v. L. Boratyński, (1915).
Jacobi Franci Relatio historica quinquennalis. Wahrhafftige Beschriebung aller fürnemmen unnd gedenckwürdigen Geschicht, so sich innerhalb funff Jahren, nemlich, vom Anno 1590 biß 1595 zugetragen haben, (1595).
Konfederacja warszawska 1573 roku, wielka karta polskiej tolerancji, hg. v. M. Korolko, J. Tazbir, (1980).
Kronika mieszczanina krakowskiego z lat 1575–1595, hg. v. H. Barycz, (1930).
Kronika zboru ewangelickiego krakowskiego, w której erekcja zboru tego, przywileje, kaznodzieje albo słudzy Boży, starsi zborowi, różne prześladowania, zboru zburzenia, i wiele innych pamiętnych rzeczy przypominają się i opisują. Przez X. Wojciecha Węgierskiego, hg. v. M. Pawelec, (2007).
Ks. Jana Wielewickiego S. J. Dziennik spraw domu zakonnego OO. Jezuitów u ś. Barbary w Krakowie od r. 1579 do r. 1599 (włącznie), hg. v. J. Szujskij, (1881).
Materiały do dziejów reformacji w Krakowie. Zaburzenia wyznaniowe w latach 1551–1598, hg. v. R. Żelewski, (Materiały Komisji Nauk Historycznych 6, 1962).
Skarga P., Upominanie do ewángelikow y inych niekátholikow, z strony zboru Krákowskiego, zburzonego roku Pánsk. 1591, in: ders., Kazania o siedmi Sakramentach, (1600).
Świętosława Orzelskiego Bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572–1576, hg. v. E. Kuntze, (Scriptores rerum Polonicarum 22, 1917).
Uchańsciana czyli Zbiór dokumentów, wyjaśniających życie i działalność Jakóba Uchańskiego arcybiskupa gnieznieńskiego, legata urodzonego, Królestwa Polskiego prymasa i pierwszego księcia, 1581, hg. v. T. Wierzbowski, 3 (1890).
Augustynowicz Ch., Die Kandidaten und Interessen des Hauses Habsburg in Polen-Litauen während des zweiten Interregnums 1574–1576, (2001).
Barycz H., Geneza i autorstwo „Equitis poloni in iesuitas actio prima“ (studjów nad polemiką antyjezuicką w Polsce część 1), (1934).
Barycz H., Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu, (1935).
Besala J., Stefan Batory, (1992).
Cavanaugh W., Myth of Religious Violence. Secular Ideology and the Roots of Modern Conflict, (2009).
Długosz-Kurczabowa K., Konfesja Sandomierska, (2001).
Dybkowska A., Zygmunt August, (2003).
Dzięgielewski J., Jak i dlaczego powstał wizerunek Zygmunta III Wazy jako władcy nietolerancyjnego?, „Miscellanea Historico-Archivistica“, 23 (2016), S. 153–161.
Dzięgielewski J., Prymasi w roli interreksów, in: Prymasi i prymasostwo w dziejach państwa i narodu polskiego, hg. v. W. J. Wysocki, (2002), S. 39–50.
Gołaszewski Z., Bracia polscy, (2005).
Hanik M., Trzy pokolenia z rodu Bonerów, (1985).
Hrdlička J., Víra a moc. Politika, komunikace a protireformace v předmoderním městě (Jindřichův Hradec 1590–1630), (2013).
Hryniewicz I., Wołanie na tumult. Prolegomena do badań nad przemocą w stosunkach międzywyznaniowych w Rzeczypospolitej w XVI i XVI wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica“, 21 (2013), S. 67–95.
Kaniewska I., Żelewski R., Urban W., Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie Renesansu, (1964).
Kawecka-Gryczowa A., Les imprimeurs des antitrinitaires polonais Rodecki et Sternacki. Histoire et bibliographie, (1974).
Kempa T., Konflikty wyznaniowe w Wilnie od początki reformacji do końca XVII wiek, (2016).
Koslofsky C., Honour and Violence in German Lutheran Funerals in the Confessional Age, „Social History“, 20 (1995), S. 315–337.
Kowalska H., Karniński Stanisław Iwan, in: Polski słownik biograficzny, 12 (1966–1967), S. 70–72.
Leitsch W., Das Leben am Hof König Sigismunds III. von Polen, 2. Bd. (2009).
Lepszy K., Stefan Batory a Gdańsk, „Rocznik Gdański“, 4 (1932), S. 2–56.
Merczyng H., Zbory i senatorowie protestanccy, (1904).
Müller M. G., Der Consensus Sendomirensis – Geschichte eines Scheiterns? Zur Diskussion über Protestantismus und protestantische Konfessionalisierung in Polen-Litauen im 16. Jahrhundert, in: Konfessionelle Pluralität als Herausforderung. Koexistenz und Konflikt in Spätmittelalter und Früher Neuzeit, hg. v. J. Bahlcke (u. a.), (2006), S. 397–408.
Obirek S., Działalność kulturalna jezuitów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1564–1668). Próba syntezy, (1996).
Obirek S., Jezuici na dworach Batorego i Wazów 1580–1668. Wpływ kapelanów dworskich i wychowawców książąt na postawy panujących i politykę państwa, (1996).
Orden und Klöster im Zeitalter von der Reformation und katholischer Reform 1500–1700, hg. v. F. Jürgensmeier, R. E. Schwerdtfeger, 1 (2005).
Pirożyński J., Winkelzüge und Fälschungen in der Praxis der Krakauer Buchdrucker des 16. und 17. Jahrhunderts, in: Studien und Essays zur Druckgeschichte. Festschrift für Claus W. Gerhardt zum siebzigsten Geburtstag, hg. v. R. Münch, (1997), S. 89–97.
Po-chia Hsia R., The World of Catholic Renewal 1540–1770, (1999).
Pražáková K., Konfesní nepokoje v Krakově pohledem rožmberského zpravodajství, „Folia historica Bohemica“, 30, 1 (2015), S. 5–32.
Pražáková K., Obraz Polsko-litevského státu a Ruska ve zpravodajství české šlechty (1450–1618), (2015).
Pražáková K., T. Sterneck T., „Rychlejší než větry, hbitější než všichni zajíci“. Útěk Jindřicha z Valois z Polska v pamfletu z roku 1574, „Slovanský přehled“, 100, 3 (2014), S. 473–497.
Przybyliński R., Hetman wielki koronny Mikołaj Mielecki (ok. 1540–1585), (2002).
Serwański M., Henryk III Walezy. Stosunki polsko-francuskie w latách 1566–1576, (1976).
Schramm G., Der polnische Adel und die Reformation, (1965).
Schramm G., Ein Meilenstein der Glaubensfreiheit. Der Stand der Forschung über Ursprung und Schicksal der Warschauer Konföderation von 1573, „Zeitschrift für Ostforschung“, 24 (1975), S. 711–736.
Sucheni-Grabowska A., Zygmunt August. Król polski i wielki książę litewski, (2010).
Tazbir J., Arianie i katolicy, (1971).
Tazbir J., Dzieje polskiej tolerancji, (1973).
Tazbir J., Piotr Skarga. Szermierz kontrreformacji, (1962).
Tazbir J., Reformacja, kontrreformacja, tolerancja, (1997).
Tazbir J., Szlachta i teologowie. Studia z dziejów polskiej kontrreformacji, (1987).
Wisner H., Zygmunt III. Waza, (1991).
Z dziejów Kleparza. W 600 rocznicę nadania praw miejskich przez Króla Kazimierza Wielkiego, (1968).
Załęski S., Jezuici w Polsce, 1: Walka z różnowierstwem 1555–1608, (1906).
Żelewski R., Akta i relacje dotyczące zburzenia zboru kalwińsko-luterańskiego w Krakowie w r. 1574, „Teki archiwalne“, 2 (1954), S. 109–137.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 55
Liczba cytowań: 0
