Pracownicy sezonowi oraz zatrudniani przy zbiorach w niemieckim rolnictwie. Status i problemy historycznych migracji zarobkowych w „długim” XIX wieku w zwierciadle wczesnych doniesień prasowych
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2023.005Słowa kluczowe
migracja zarobkowa; migracja; żniwiarze; kopacze torfu; zbieracze chmielu; pracownicy cegielni; gazety; czasopisma; XIX wiek; industrializacja; Cesarstwo NiemieckieAbstrakt
Migracja zarobkowa na wsi, która w przeciwieństwie do urbanizacji i industrializacji długo pozostawała w cieniu badań z zakresu historii kultury i gospodarki, stała się w okresie od oświecenia do początku I wojny światowej przedmiotem zainteresowania europejskiej i niemieckiej polityki rynku pracy. Zarówno w rolnictwie, jak i w przemyśle energetycznym oraz budowlanym, pojawiali się w czasach koniunktury niezliczeni pracownicy pochodzący ze słabych gospodarczo regionów, którzy znajdowali chleb i pracę na długie tygodnie i miesiące. W zwierciadle współczesnej prasy – w klasyfikacji Jürgena Habermasa gazety i czasopisma stanowią medium dla opini publicznej – przedstawiliśmy losy migrujących wydobywców torfu, zbieraczy chmielu oraz osób pracujących przy wytwarzaniu cegieł i przy zbiorach rolnych. Tłumaczenie Renata Skowrońska
Bibliografia
Bartelt Fritz / Schinkel Eckhard (Hg.): Gut Brand! Leben und Arbeit der Lipper Ziegler um 1900. 1986.
Berg Eugenie: Die Kultivierung der nordwestdeutschen Hochmoore. 2004.
Breil Michaela: Die Allgemeine Zeitung, in: Gier Helmut / Janota Johannes (Hg.): Augsburger Buchdruck und Verlagswesen. Von den Anfängen bis zur Gegenwart. 1997, S. 1119–1134.
Bulst Neithard / Hoock Jochen / Kaiser Wolfgang (Hg.): Die Grafschaft Lippe im 18. Jahrhundert. Bevölkerung, Wirtschaft und Gesellschaft eines deutschen Kleinstaates. 1993.
Diederich Nils / Holder Egon / Kunz Andreas et al. (Hg.): Historische Statistik in der Bundesrepublik Deutschland. 1990.
Döscher Elvira / Schröder Wolfgang: Sächsische Parlamentarier 1869–1918. Die Abgeordneten der II. Kammer des Königreichs Sachsen im Spiegel historischer Photographien. Ein biographisches Handbuch. 2001.
Dwaronat Rudi: Über Ziegeleien und die Arbeits- und Lebensbedingungen der Ziegelarbeiter im ehemaligen Oberbarnimer Kreis bis zum Ende des 19. Jahrhunderts. 1984.
Ebert Bettina / Vogtmeier Michael: Die lippischen Wanderziegler. 1980.
Fassl Peter / Kettemann Otto / Heinze Barbara (Hg.): Mensch und Moor. Zur Geschichte der Moornutzung in Bayern. Begleitband zur gleichnamigen Ausstellung des Schwäbischen Bauernhofmuseums Illerbeuren, 13. April bis 19. Oktober 2014. 2014.
Ford Graham: Positive integration in Wilhelmine Germany: the case of Nuremberg’s building workers, 1899–1914, in: European history quarterly, 34/2. 2004, S. 215–244.
Grasmann Lambert: Ziegelpatscher und Ziegelbrenner im Vilsbiburger Land. Friaulische Ziegelarbeiter („fornaciai friulani“) im Vilstal. 2005.
Habersack Alice: Fremdarbeiter in Heidelberg während des Zweiten Weltkriegs. 2013.
Haushofer Heinz: Goltz, Theodor von der, in: Neue Deutsche Biographie, 6. 1964, S. 635–636.
Hebeisen Philippe: Torfstecherei, in: Historisches Lexikon der Schweiz, URL: https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/007852/2014-02-25/ (12.03.2022).
Heimrath Ralf: Wandermusikanten, in: Heidrich Hermann (Hg.): Fremde auf dem Land. 2000, S. 135–156.
Höntze Ernst: Wanderer zwischen zwei Welten: Der italienische Pfannenflicker Pietro Zannantonio in Starnberg, in: Heidrich Hermann (Hg.): Fremde auf dem Land. 2000, S. 45–84.
Hotz Claus-Dieter: Moore im Handel – Moore im Wandel: Anfänge und Ende des industriellen Torfabbaus zwischen Inn und Salzach. 2015.
Kaak Heinrich: Karl von Langsdorff, in: Sächsische Biografie, URL: https://saebi.isgv.de/biografie/Karl_von_Langsdorff_(1834-1912) (1.03.2022).
Kettner Lorenz: Die Entwicklung der Hallertau zum größten Hopfenanbaugebiet der Welt im 19. und 20. Jahrhundert. 1975.
Küpker Markus: Weber, Hausierer, Hollandgänger. Demografischer und wirtschaftlicher Wandel im ländlichen Raum: Das Tecklenburger Land 1750–1870. 2008.
Lehmann Joachim: Arbeitermigrationen und Fremdarbeiterpolitik im Imperialismus (10. bis 11. Mai 1979 in Rostock), in: Jahrbuch für Wirtschaftsgeschichte, 2. 1980, S. 285–289.
Lehmann Joachim: Migracje robotnicze, zatrudnienie i polityka wobec cudzoziemców w kapitalistycznych krajach Europy zachodniej XX wieku. Kolokwium w Rostocku w dniach 21–22 kwietnia 1981 r, in: Przegląd zachodni, 37 3/4. 1981, S. 227–230.
May Herbert: „Terrazzieri“ in Franken: Italienische Terrazzoleger und der Import eines vielseitigen Baustoffes, in: Heidrich Hermann (Hg.): Fremde auf dem Land. 2000, S. 101–134.
May Herbert: Fremdarbeiter im ländlichen Unterfranken während des Zweiten Weltkrieges, in: Heidrich Hermann (Hg.): Fremde auf dem Land. 2000, S. 214–248.
Mörz Stefan: Flüchtlinge, Fremdarbeiter, Gastarbeiter, Einwanderer. Migration nach Ludwigshafen 1945/80, in: Mitteilungen des Historischen Vereins der Pfalz, 109. 2011, S. 289–307.
Obermann Karl: Arbeitermigrationen in Westfalen im Prozeß der Industrialisierung, in: Beiträge zur Geschichte Dortmunds und der Grafschaft Mark, 68. 1973, S. 237–246.
Ortmeier Martin: Das allernächste Bayern: Ziegler aus Friaul in Niederbayern, in: Heidrich Hermann (Hg.): Fremde auf dem Land. 2000, S. 249–260.
Pfaffl Fritz: Die Torfstiche im Bayerischen Wald und von anderen Lokalitäten in Deutschland und Österreich. 2015.
Pinzl Christoph: Die Hopfenregion. Hopfenanbau in der Hallertau – eine Kulturgeschichte. 2002.
Pinzl Christoph: Hopfenanbau, in: Historisches Lexikon Bayerns, URL: http://www.historisches-lexikon-bayerns.de/Lexikon/Hopfenanbau (15.03.2022).
Richter Hedwig / Richter Ralf: Der Opfer-Plot: Probleme und neue Felder der deutschen Arbeitsmigrationsforschung, in: Vierteljahreshefte für Zeitgeschichte, 57/1. 2009, S. 61–97.
Schönberg Gustav: Zur landwirthschaftlichen Arbeiterfrage, in: Zeitschrift für die gesamte Staatswissenschaft = Journal of Institutional and Theoretical Economics, 31 2/3. 1875, S. 449–477.
Segl Maria-Luise: Fremde, flinke Hände für die Ernte: Hopfenzupfer in der Hallertau, in: Heidrich Hermann (Hg.): Fremde auf dem Land. 2000, S. 180–195.
Vollhardt Ulla-Britta: „Die Italiener werden hierher geliefert wie die Orangen“. Italienische Ziegelarbeiter in München zwischen 1871 und 1914, in: Koch Angela (Hg.): Xenopolis. Von der Faszination und Ausgrenzung des Fremden in München. Begleitband zur Ausstellung in München, 27. April bis 12. Juni 2005. 2005, S. 161–178.
Wüst Wolfgang: Die „Gelehrten Sachen“ in den aufgeklärten Intelligenzblättern. Regionale Alternative oder Rezeption der „großen“ Enzyklopädie?, in: Stammen Theo / Weber Wolfgang E.J. (Hg.): Wissenssi¬cherung, Wissensordnung und Wissensverarbeitung. Das europäische Modell der Enzyklopädien. 2004, S. 387–412.
Wüst Wolfgang: Ein aufgeklärter Ökonom im „verfinsterten“ Hochstift: Eichstätt, Spalt und der Hopfen. Festvortrag, gehalten anlässlich der 75-Jahr-Feier des Heimatvereins Spalter Land e. V. am 9. Oktober 2004 im Saal des Trachtenvereins in Spalt. 2005.
Wüst Wolfgang: Osterbeichte – Confessio Pascalis. Glaubenskontrolle im katholischen Süden, in: Zeitschrift für Bayerische Kirchengeschichte, 90. 2022, S. 70–93.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Prof. Dr. Wolfgang Wüst
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 180
Liczba cytowań: 0