Atlas historyczny Polski XVI wieku. Fundamentalne dzieło polskiej kartografii historycznej

Autor(i)

DOI:

https://doi.org/10.12775/SG.2022.09

Ključne riječi

geografia historyczna, mapy historyczne, kartografia historyczna, HGIS, mapy cyfrowe, Atlas historyczny Polski XVI w.

Sažetak

Imponująca zawartość merytoryczna Atlasu historycznego Polski. Seria A: Mapy szczegółowe XVI w. jest przedmiotem refleksji wokół tezy, że atlas ten jest fundamentalnym dziełem polskiej kartografii historycznej. U podstaw tej tezy leży fakt opracowania ze wszech miar obszernego dzieła, wydanego drukiem i w formie cyfrowej bazy źródeł. Fenomen prac nad atlasem polega na ich realizacji przez kolejne pokolenia badaczy z pełnym poszanowaniem idei pomysłodawców. Forma cyfrowa w naturalny sposób zwiększyła dostęp do treści Atlasu i ułatwiła wgląd w źródła historyczne. AtlasFontium.pl jako aplikacja WebGIS jest ponadterytorialny i dostępny bez ograniczeń czasowych.

Author Biography

Beata Konopska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Beata Konopska – dr hab. nauk o Ziemi w zakresie kartografii i dr nauk humanistycznych w zakresie historii kartografii, od 2016 r. przewodniczy Komisji Geografii Historycznej Polskiego Towarzystwa Historycznego, od 2011 r. jest wiceprzewodniczącą Zespołu Historii Kartografii przy IHN PAN. Na co dzień zatrudniona jest w Katedrze Geomatyki i Kartografii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

Anthropo-Geographie, oder Grundzüge der Anwendung der Erdkunde auf die Geschichte. Von Dr. Friedrich Ratzel (Stuttgart: Englehorn, 1882) [rec.], „Nature”, 1882, Dec. 7, s. 125 (https://www.nature.com/articles/027125a0.pdf, dostęp: 15 września 2022).

Arnold S., Terytorja plemienne w ustroju administracyjnym Polski Piastowskiej (w. XII–XII), w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 2, Kraków 1927, s. 1–127.

Arnold S., W sprawie atlasu historycznego Polski, w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 1, Kraków 1922, s. 27–34.

Atlas historyczny Polski, red. W. Czapliński, T. Ładogórski, wyd. l Wrocław 1976 [wersja ang.: The Historical Atlas of Poland, Warszawa 1981].

Braun K., Profesor Stanisław Herbst, „Rocznik Mazowiecki”, 25, 2013, s. 17–20.

Buczek K., Prace kartografów pruskich w Polsce za czasów króla Stanisława Augusta, na tle współczesnej kartografii polskiej, w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 3, Kraków 1935, s. 115–322.

Bujak F., Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Epoka przełomu z wieku XVI na XVII. Dział drugi: „Ziemie ruskie Rzeczypospolitej”, opracował i wydał Aleksander Jabłonowski. Warszawa–Wiedeń 1899–1904 [rec.], „Kwartalnik Historyczny”, 19, 1905, s. 626–635.

Bujak F., W sprawie kartografii historycznej, „Kwartalnik Historyczny”, 20, 1906, 3, s. 483−497.

Dobrowolska M., Przedmiot i metoda geografii historycznej, „Przegląd Geograficzny”, 25, 1953, 1, s. 57–77.

Gieysztor A., O przeglądowym atlasie wczesnodziejowym ziem polskich, „Sprawozdania PAU”, 51, 1950, 4, s. 210–211.

Gieysztor A., Prace nad przeglądowym atlasem wczesnodziejowym ziem polskich, „Sprawozdania PAU”, 52, 1951, 3, s. 193.

Gieysztorowa I., O właściwą drogę Atlasu Historycznego Polski, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 14, 1966, 4, s. 687–694.

Godziszewski W., Granica polsko-moskiewska wedle pokoju polanowskiego (wytyczona w latach 1634–1648), w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 3, Kraków 1935, s. 1–97.

Herbst S., Atlas na rozdrożu, w: Studia historyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70 rocznicy urodzin prof. dra Stanisława Arnolda, Warszawa 1965, s. 143–149.

Herbst S., Prace nad polskim Atlasem Historycznym, „Kwartalnik Historyczny”, 60, 1953, 3, s. 329–334.

Herbst S., Przeglądowy atlas wczesnodziejowy ziem polskich. Projekt wydawnictwa, „Kwartalnik Historyczny”, 58, 1950–1951, 1–2, s. 123–125.

Historical Atlas of Poland in the 2nd Half of the 16th Century. Voivodeships of Cracov, Sandomierz, Lublin, Sieradz, Łęczyca, Rawa, Płock and Mazovia, ed. M. Słoń, vol. 1–4, Frankfurt am Main 2014 (Geschichte Erinnerung Politik Posener Studien zur Geschichts-, Kulturund Politikwissenschaft, Bd. 6).

Hübner P., Polityka partyjno-rządowa wobec towarzystw naukowych w Polsce po II wojnie światowej, „Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności”, 1, 1999, s. 51–71.

Humnicki J., Stan opracowania arkusza mazowieckiego tejże serii, w: Sprawozdanie z działalności Komisji Atlasu Historycznego TNW 1 XI 1950 – 1 XI 1951, mat. arch. Zakładu Atlasu Historycznego IH PAN.

Jabłonowski A., Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Epoka przełomu z wieku XVI na XVII. Dział II-gi: „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, w: Sprawozdanie z czynności i posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie. Wydział historyczno-filozoficzny, 1904, t. 9, nr 8, s. 14–20.

Jabłonowski A., W sprawie atlasu historycznego Rzpltej, „Przegląd Historyczny”, 11, 1910, 3, s. 387–389.

Jakubowski J., Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI w., cz. 1: Część północna, skala 1:1 600 000. Objaśnienie do mapy, Kraków 1928.

Jakubowski J., Powiat grodzieński w w. XVI, w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 3, Kraków 1935, s. 99–114.

Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300 000, Paryż 1859.

Kiełczewska-Zaleska M., W sprawie Atlasu Historycznego Polski, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 15, 1967, 2, s. 395–400.

Konferencje sprawozdawcze Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego, „Kwartalnik Historyczny”, 60, 1953, 1, s. 316–317.

Konopska B., Polskie atlasy historyczne. Koncepcje i realizacje, Warszawa 1994.

Konopska B., Wpływ aparatu władzy w latach 1944– 1989 na polskie publikacje kartograficzne do użytku powszechnego, Warszawa 2012.

Kötzschke R., Die Technik der Grunddkarteneinzeichllung, Gotha 1900 (odbitka z „Deutsche Geschichtsblätter”, 1900, 5).

Kozłowska Z., Mapa historyczna granic politycznych i kościelnych powiatu proszowickiego. (Próba mapy rozwojowej), w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 1, Kraków 1922, s. 17–26.

Labuda G., Uwagi o przedmiocie i metodzie geografii historycznej, „Przegląd Geograficzny”, 25, 1953, 1, s. 5–56.

Lamprecht K., Das Arbeitsgebiet geschichtlicher Forschung, Leipzig: „Zukunft”, 27, 4 IV 1896.

Litak S., Atlas historyczny Polski, „Kwartalnik Historyczny”, 82, 1975, 3, s. 644–649.

Ładogórski T., Odpowiedź doc. Wł. Pałuckiemu, „Kwartalnik Historyczny”, 74, 1967, 2, s. 559–561.

Ładogórski T., Uwagi o nowej koncepcji Atlasu Historycznego Polski, „Kwartalnik Historyczny”, 74, 1967, 1, s. 89–97.

Mercier G., The Geography of Friedrich Ratzel and Paul Vidal de la Blache. A Comparative Analysis, „Geography Online”, 2, 2001, 1 (artykuł pierwotnie opublikowany w jęz. francuskim w: „Annales de géographie”, 583, 1995, s. 211–235).

Mercier G., Vidal de la Blache, Paul (1845–1918), w: International Encyclopaedia of Human Geography, t. 12, eds. R. Kitchin, N. Thrift, Oxford 2009, s. 147–150.

Munch H., Geneza rozplanowania miast wielkopolskich XIII–XIV wieku , Kraków 1946 (Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski, z. 4).

Pałucki W., Atlas historyczny ziem polskich drugiej połowy XVI wieku, „Kwartalnik Historyczny”, 74, 1967, 1, s. 99–110.

Pałucki W., Na atlasowym gościńcu, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 15, 1967, 2, s. 385–393.

Pałucki W., O założeniach metodycznych prac nad serią wczesnodziejową Polskiego Atlasu Historycznego, w: Sprawozdanie z działalności Komisji Atlasu Historycznego TNW 1 XI 1950 – 1 XI 1951, mat. arch. Zakładu Atlasu Historycznego IH PAN.

Pałucki W., Odpowiedź prof. Tadeuszowi Ładogórskiemu, „Kwartalnik Historyczny”, 74, 1967, 3, s. 911–913.

[Pałucki W.] Wł.P., Pracownia Atlasu Historycznego Polski, „Biuletyn Instytutu Historii PAN”, 1974, 5, s. 55.

Pałucki W., Zakład Badań Historyczno-Geograficznych, „Biuletyn IH PAN”, 1972–1973, 3–4, s. 71–78.

[Pałucki W.] W.P., [Herbst S.] S.H., Konferencja w sprawie geografii historycznej, „Kwartalnik Historyczny”, 60, 1953, 2, s. 334–336.

Pamiętnik Pierwszego Zjazdu Historycznego Polskiego imienia Jana Długosza, odbytego w Krakowie w czterechsetną rocznicę jego śmierci, wyd. M. Bobrzyński, M. Sokołowski, Kraków 1881 (Scriptores Rerum Polonicarum, t. 6).

Panecki T., Cartographic Modelling of Administrative Divisions in the „Historical Atlas of Poland”, „Polish Cartographical Review”, 52, 2020, 1, s. 27–38.

Partsch J., Historische Grundkarten, „Sleschischen Zeitung”, 6 Febr.

Pekař J., O t. zv. mapách základních, „Český časopis historický / The Czech Historical Review”, 6, 1900, s. 341–348.

Rusiński W., Osady tzw. „olędrów" w dawnym woj. poznańskim, Kraków 1947 (Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski”, z. 5).

Rutkowski H., Geografia historyczna w pracach Stanisława Herbsta, w: Ziemia i ludzie dawnej Polski. Studia z geografii historycznej, red. A. Galos, J. Janczak, Wrocław 1976, s. 203–204.

Rutkowski H., Mapy podstawowe i atlas historyczny, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 14, 1966, 4, s. 695–700.

Rutkowski H., Metoda retrogresji w geografii historycznej Polski (wybrane zagadnienia), „Studia Geohistorica”, 7, 2020, s. 146–162.

Rutkowski H., Prace nad atlasem historycznym Polski XVI wieku, „Polish Cartographical Review. Suplement w języku polskim”, 3, 2018, 2, s. 243.

Seeliger G., Die historischen Grundkarten. Kritische Betrachtungen, „Beilage zur Munchener Allgemein. Zeitung”, 1900, 52–53.

Seeliger G., Probleme der historischen Kartographie und Topographie, „Historische Vierteljahrschrift”, 1903, s. 285–292 (https://archive.org/details/historischevier12unkngoog/page/n297/mode/2up, dostęp: 15 września 2022).

Semkowicz W., Atlas historyczny Polski (Program wydawnictwa), w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 1, Kraków 1922, s. 1–16.

Šimák V.J., O speciálních mapách, jakožto pomůckách dějezpytných, „Český časopis historický”, 40, 1905, s. 300–312.

Słoń M., Atlas Fontium, „Studia Geohistorica”, 5, 2017, s. 201.

Słoń M., Atlas Fontium, „Studia Geohistorica”, 6, 2018, s. 185.

Smolka S., O przygotowawczych pracach do geografii historycznej Polski, w: Pamiętnik Pierwszego Zjazdu Historycznego Polskiego imienia Jana Długosza, odbytego w Krakowie w czterechsetną rocznicę jego śmierci, wyd. M. Bobrzyński, M. Sokołowski, Kraków 1881 (Scriptores Rerum Polonicarum, t. 6), s. 133–137 (reprint w: „Studia Geohistorica”, 1, 2013, s. 9–13).

Sobczyński E., W okowach radzieckiej doktryny politycznej. Służba Topograficzna Wojska Polskiego w latach 1945–1990, „Geodeta”, dodatek „Historia”, 5, 2010.

Sprawozdanie roczne ze stanu działalności Towarzystwa Naukowego Warszawskiego za rok 1917, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 10, 1917, s. 93–111.

Sprawozdanie z 20 grudnia 1973 r. z międzyzakładowej konferencji poświęconej ocenie pracy w dn. 12.12.1973, mat. arch. Zakładu Atlasu Historycznego IH PAN.

Sprawozdanie z czynności naukowych, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 42, 1949, s. 40–51.

Sprawozdanie z działalności Komisji Atlasu Historycznego Polski za okres od 1 VI 1927 do 30 XII, w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 3, Kraków 1935, s. 334–343.

Sprawozdanie z działalności Komisji dla Atlasu historycznego Polski od stycznia 1922 r. do maja 1927 r., w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 2, Kraków 1927, s. 137–143.

Sprawozdanie z II konferencji Komisji dla Atlasu historycznego Polski w d. 10 i 11 stycznia 1923 r., w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 2, Kraków 1927, s. 129–136.

Sprawozdanie z konferencji w sprawie Atlasu historycznego Polski odbytej z inicjatywy Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, w dniach 5 i 6 grudnia 1921, w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 1, Kraków 1922, s. 35–39.

Szaflarski J., Kilka uwag w sprawie źródeł kartograficznych do mapy historycznej Spisza, w: Prace Komisji dla Atlasu Historycznego Polski, z. 3, Kraków 1935, s. 323–329.

Thudichum F., Historisch-statistische Grundkarte, Tubingen 1892.

Unverhau D., State Security and Mapping in the German Democratic Republic. Map Falsification as a Consequence of Excessive Secrecy?, Berlin 2006.

Wielkopolska, oprac. W. Pawiński, Warszawa 1883 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 1 i 2; Źródła Dziejowe, t. XII i XIII).

Małopolska, oprac. W. Pawiński, Warszawa 1886 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 3 i 4; Źródła Dziejowe, t. XIV i XV).

Mazowsze, oprac. W. Pawiński, Warszawa 1895 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 5; Źródła Dziejowe, t. XVI).

Ziemie ruskie. Ruś Czerwona, oprac. A. Jabłonowski, Warszawa 1902 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 7, cz. 1; Źródła Dziejowe, t. XVIII, cz. 1).

Ziemie ruskie. Ruś Czerwona, cz. 2, oprac. A. Jabłonowski, Warszawa 1903 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 7, cz. 2; Źródła Dziejowe, t. XVIII, cz. 2).

Ziemie ruskie. Wołyń i Podole, oprac. A. Jabłonowski, Warszawa 1889 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 8; Źródła Dziejowe, t. XIX).

Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław). Dział 1, oprac. A. Jabłonowski, Warszawa 1894 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 9; Źródła Dziejowe, t. XX).

Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław). Dział 2, oprac. A. Jabłonowski, Warszawa 1894 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 10; Źródła Dziejowe, t. XXI).

Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław). Dział 3, oprac. A. Jabłonowski, Warszawa 1894 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 11; Źródła Dziejowe, t. XXII).

Podlasie (województwo), oprac. A. Jabłonowski, Warszawa 1908 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 6, cz. 1; Źródła Dziejowe, t. XVII, cz. 1).

Podlasie (województwo), oprac. A. Jabłonowski, Warszawa 1909 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 6, cz. 2; Źródła Dziejowe, t. XVII, cz. 2).

Podlasie (województwo), oprac. A. Jabłonowski, Warszawa 1910 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 6, cz. 3; Źródła Dziejowe, t. XVII, cz. 3).

Studia Geohistorica

Downloads

Objavljeno

2023-03-10

How to Cite

1.
KONOPSKA, Beata. Atlas historyczny Polski XVI wieku. Fundamentalne dzieło polskiej kartografii historycznej. Studia Geohistorica. Online. 10 ožujak 2023. No. 10, pp. 155-171. [Accessed 26 prosinac 2024]. DOI 10.12775/SG.2022.09.

Broj časopisa

Br. 10 (2022)

Rubrika

Atlas historyczny Polski

License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Licencja

Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.

Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Studia Geohistorica” i tym samym potwierdza, że:

  1. Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
  2. Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
  3. Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
  4. Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
  5. Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.

Autor/Współautor udziela Instytutowi Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskiemu Towarzystwu Historycznemu nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Studia Geohistorica”, na następujących polach eksploatacji:

  1. Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
  2. Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
  3. Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
  4. Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.

Autor/Współautor wyraża zgodę na udzielanie udostępnianie utworu przez Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskie Towarzystwo Historyczne na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode

Stats

Number of views and downloads: 593
Number of citations: 0