Atlas historyczny Polski a badania nad stanem i strukturą ludności Polski w drugiej połowie XVI wieku

Autori

DOI:

https://doi.org/10.12775/SG.2022.11

Parole chiave

Atlas historyczny Polski, stan i struktura populacji, demografia historyczna

Abstract

Celem artykułu jest prześledzenie ewolucji koncepcji Atlasu historycznego Polski, a w szczególności roli szacunków liczby i struktury populacji w drugiej połowie XVI w. na mapach i w komentarzach w kolejnych tomach serii. Oparcie badań nad osadnictwem na rejestrach podatkowych dało szansę na rekonstrukcje demograficzne, które zostały wykonane dla dwóch regionów Polski: województwa płockiego i Prus Królewskich. Zmieniony w 1964 r. model prac nad atlasami zminimalizował znaczenie demografii historycznej, ograniczając jej rolę do pogrupowania osad według ich wielkości.

Biografia autore

Piotr Guzowski, Uniwersytet w Białymstoku

Piotr Guzowski – pracownik naukowy Uniwersytetu w Białymstoku, sekretarz naukowy Centrum Badań Struktur Demograficznych i Gospodarczych Przednowoczesnej Europy Środkowo-Wschodniej. Autor książek: Chłopi i pieniądze na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych (Kraków 2008) i Rodzina szlachecka w Polsce przedrozbiorowej. Studium demograficzne (Białystok 2019). Specjalizuje się w demografii historycznej i historii gospodarczej, ponadto stara się też wykorzystywać archiwa natury w interdyscyplinarnych badaniach z zakresu historii środowiskowej

Riferimenti bibliografici

Boroda K., Przeszłość przeliczników demograficznych dla szesnastowiecznych źródeł podatkowych, „Przeszłość Demograficzna Polski”, 37, 2015, 2, s. 27–52.

Boroda K., Guzowski P., Przeliczniki demograficzne w szacunkach zaludnienia terenów wiejskich w Królestwie Polskim w drugiej połowie XVI wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski”, 37, 2015, 2, s. 53–75.

Chłapowski K., Charakter i wielkość osiedli, w: AHP Województwo sieradzkie, s. 50–57.

Dunin-Wąsowicz A., Charakter i wielkość osiedli, w: AHP Województwo sandomierskie, s. 77–86.

Duży W., Charakter i wielkość osiedli. Osady wiejskie, w: AHP Kujawy, s. 90–95.

Gierszewski S., Badania nad zaludnieniem Prus Królewskich, „Roczniki Humanistyczne”, 35, 1987, 2, s. 289–296.

Gieysztorowa I., Badania nad historią zaludnienia Polski, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 11, 1963, 3–4, s. 523–559.

Gieysztorowa I., Charakter i wielkość osad, w: AHP Mazowsze, s. 77–87.

Gieysztorowa I., Ludność, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 1: A–N, red. A. Mączak, Warszawa 1981, s. 429–441.

Gieysztorowa I., O właściwą drogę Atlasu historycznego Polski, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 14, 1966, 4, s. 687–894.

Gieysztorowa I., Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976.

Gieysztorowa I., Ładogórski T., W sprawie nowych badań nad zaludnieniem dawnej Polski, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 6, 1958, 1–2, s. 45–60.

Gochna M., Charakter i wielkość osiedli. Osady wiejskie, w: AHP Wielkopolska, s. 203–208.

Guzowski P., Stan i perspektywy badań nad liczbą ludności Polski w późnym średniowieczu i w początkach epoki nowożytnej, „Przeszłość Demograficzna Polski”, 37, 2015, 2, s. 7–26.

Guzowski P., Wielkość osiedli, w: AHP Województwo podlaskie, s. 158–162.

Guzowski P., Poniat R., Przeliczniki demograficzne w szacunkach zaludnienia miast w Królestwie Polskim w drugiej połowie XVI wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski”, 37, 2015, 2, s. 77–93.

Herbst S., Atlas na rozdrożu, w: Studia historyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70 rocznicy urodzin prof. dra Stanisława Arnolda, Warszawa 1965, s. 143–149.

Herbst S., Prace nad polskim atlasem historycznym, „Kwartalnik Historyczny”, 60, 1953, 3, s. 329–334.

Konopska B., Polskie atlasy historyczne. Koncepcje i realizacje, Warszawa 1994.

Kizik E., Uwagi wstępne. Prusy Królewskie: środowisko geograficzne, administracja, demografia, w: Prusy Królewskie. Społeczeństwo, kultura, gospodarka 1454–1772. Szkice z dziejów, red. E. Kizik, Gdańsk 2012, s. 12–30.

Kula W., Stan i potrzeby badań nad demografią historyczną dawnej Polski (do początków XIX wieku), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 13, 1951, s. 23–106.

Małopolska, oprac. A. Pawiński, Warszawa 1886 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 3 i 4; Źródła Dziejowe, t. XIV i XV), s. 36–61.

Mazowsze, oprac. A. Pawiński, Warszawa 1895 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 5; Źródła Dziejowe, t. XVI), s. 10–39.

Mączak A., Gospodarstwo chłopskie na Żuławach Malborskich w początkach XVII wieku, Warszawa 1962. Mączak A., Obraz statystyczny Prus Królewskich w XVI wieku. Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku, oprac. Marian Biskup przy współudziale Lucjana Koca, Atlas Historyczny Polski, seria B: Mapy przeglądowe, 1, Warszawa 1961, „Przegląd Historyczny”, 53, 1962, 1, s. 164–174.

Mikulski K., Osadnictwo wiejskie województwa pomorskiego od połowy XVI do końca XVII wieku,Toruń 1994.

Odyniec W., Dzieje Prus Królewskich (1454–1772). Zarys monograficzny, Warszawa 1972.

Pałucki W., Atlas historyczny ziem polskich drugiej połowy XVI wieku, „Kwartalnik Historyczny”, 74, 1967, 3, s. 99–110.

Pałucki W., Przedmowa, w: AHP Województwo lubelskie, s. 7–12.

Pałucki W., Wstęp, w: AHP Mazowsze, s. 7–13.

Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku, red. M. Biskup, L. Koc, Warszawa 1961 (Atlas historyczny Polski. Seria B: Mapy przeglądowe, t. 1).

Rutkowski H., Mapy podstawowe i atlas historyczny, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 14, 1966, 4, s. 695–700.

Słoń M., Posłowie, w: AHP Województwo podlaskie, s. 276–279.

Suproniuk J., Charakter i wielkość osiedli, w: AHP Województwo krakowskie, s. 69–82.

Suproniuk J., Charakter i wielkość osiedli. Miasta i miasteczka w Wielkopolsce w drugiej połowie XVI w., w: AHP Wielkopolska, s. 209–221.

Szafran P., „Atlas Historyczny Polski, Seria B: mapy przeglądowe. 1: Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku”, oprac. Marian Biskup; przy współudziale Lucjana Koca, Warszawa 1961 [rec.], „Zapiski Historyczne”, 28, 1963, 2, s. 245–249.

Szwedo-Kiełczewska P., Charakter i wielkość osiedli. Miasta i miasteczka na Kujawach i w ziemi dobrzyńskiej w drugiej połowie XVI wieku, w: AHP Kujawy, s. 96–110.

Wielkopolska, oprac. W. Pawiński, Warszawa 1883 (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 1 i 2; Źródła Dziejowe, t. XII i XIII), s. 85–130.

Województwo płockie około 1578 r., red. S. Herbst, Warszawa 1958 (Atlas historyczny Polski. Seria A: Mapy szczegółowe, t. 2).

Vielrose E., Ludność Polski od X do XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 5, 1957, 1, s. 3–49.

Zaleska-Kiełczewska M., W sprawie Atlasu Historycznego Polski, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 15, 1967, 2, s. 395–400.

Studia Geohistorica

Downloads

Pubblicato

2023-03-10

Come citare

1.
GUZOWSKI, Piotr. Atlas historyczny Polski a badania nad stanem i strukturą ludności Polski w drugiej połowie XVI wieku. Studia Geohistorica. Online. 10 marzo 2023. No. 10, pp. 189-199. [Accessed 8 luglio 2025]. DOI 10.12775/SG.2022.11.

Fascicolo

N. 10 (2022)

Sezione

Atlas historyczny Polski

Licenza

Creative Commons License

Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non opere derivate 4.0 Internazionale.

Licencja

Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.

Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Studia Geohistorica” i tym samym potwierdza, że:

  1. Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
  2. Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
  3. Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
  4. Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
  5. Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.

Autor/Współautor udziela Instytutowi Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskiemu Towarzystwu Historycznemu nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Studia Geohistorica”, na następujących polach eksploatacji:

  1. Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
  2. Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
  3. Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
  4. Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.

Autor/Współautor wyraża zgodę na udzielanie udostępnianie utworu przez Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskie Towarzystwo Historyczne na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – 4.0 Międzynarodowe Deed,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode

Stats

Number of views and downloads: 302
Number of citations: 0