Reminiscencje z podróży Polaków po Sudetach na podstawie XIX-wiecznych relacji
DOI:
https://doi.org/10.12775/SG.2020.07Schlagworte
Sudety, wędrówki, turystyka, relacjeAbstract
The article presents the stages of gradual exploration of the Sudetes over the centuries. The main objective was to present descriptions and accounts published by Poles in the 19th century. The first wanderers gave their impressions of the visited region in local newspapers and chronicles, combining various thematic threads such as natural, historical, and socio-economic. These observations were taken into account based on the visits of Poles in the mountains, spas and anthropogenic facilities.
Literaturhinweise
Andrejew A., Kaspar Schwenckfeldt – renesansowy badacz przyrody karkonoskiej, „Rocznik Jeleniogórski”, 19, 1981.
Andrejew A., Trasy wędrówek krajoznawczo-naukowych Kaspra Schwenckfeldta po Sudetach Zachodnich, „Wierchy”, 61, 1995.
Antoniewicz K., Wspomnienia z wędrówki przez Góry Olbrzymie (Riesengebirge) w roku 1837, „Rozmaitości” [pismo dodatkowe do „Gazety Lwowskiej”], 5, 1838.
Antoniewicz K., Wspomnienia z wędrówki przez Góry Olbrzymie (Riesengebirge) w roku 1837, „Rozmaitości” [pismo dodatkowe do „Gazety Lwowskiej”], 7, 1838.
Antoniewicz K., Wspomnienia z wędrówki przez Góry Olbrzymie (Riesengebirge) w roku 1837, „Rozmaitości” [pismo dodatkowe do „Gazety Lwowskiej”], 31, 1838.
Antoniewicz K., Wspomnienia z wędrówki przez Góry Olbrzymie (Riesengebirge) w roku 1837, „Zbiéracz Literacki”, 3 (14), 1838.
Bartoš M., Klimeš P., Louda J., Nejstarší obrazová mapa Krkonoš, Vrchlabí 2012.
Bełza S., W Górach Olbrzymich, Kraków 1898.
Berger A.S., Przewodnik dla pijących wody mineralne oraz sposób zachowania się podczas picia tychże, Lwów 1876.
Chopin F., Do Wilhelma Kolberga w Warszawie, Reinertz [Duszniki], 18 sierpnia [1826], „Narodowy Instytut Fryderyka Chopina” (https://pl.chopin. nifc.pl/chopin/letters/detail/page/2/id/437, dostęp: 4 lipca 2020).
Ciężkowski W., Szwarc J., Śnieżnik. Dzieje zagospodarowania szczytu, „Pielgrzymy”, 1986.
Czartoryska I., Dyliżansem przez Śląsk. Dziennik podróży do Cieplic w roku 1816, przekł., wstęp i oprac. J. Bujańska, Wrocław 2006.
Domaszewski J., Przewodnik dla pijących wody mineralne, Warszawa 1845.
Domosławski Z., Medycyna górska, w: Karkonosze polskie, red. A. Jahn, Wrocław–Warszawa–Kraków– Gdańsk–Łódź 1985.
Dr Brehmer i jego zakład leczniczy dla chorych piersiowych w Görbersdorfie na Szlązku, „Kłosy”, 773, 1880.
Dziedzic M., Kłodzkie Towarzystwo Górskie 1881– 1945, Wrocław 2013.
Dzieła Józefa Korzeniowskiego, t. 7, Warszawa 1872.
E.H., Zakład leczniczy w Görbersdorfie, „Tygodnik Ilustrowany”, 392, 1875.
Gaj J., Dzieje turystyki w Polsce, Warszawa 2008.
Gaj J., Zarys historii turystyki w Polsce, Warszawa 2003.
Gaj J., Zarys historii turystyki w Polsce w XIX i XX wieku, Poznań 2001.
Görbersdorf, „Tygodnik Ilustrowany”, 38, 1895.
Góry Stołowe. Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 13, red. M. Staffa, Warszawa–Kraków 1992.
Häberlin C., Turyści przed wejściem do Lisiej Sztolni, rysunek w: Das Buch für Alle. Illustrirte Blätter zur Unterhaltung und Belehrung. Für die Familie und Jedermann, Stuttgart 1876 (https://polska-org.pl/ 937843,foto.html?idEntity=549584, dostęp: 4 lipca 2020).
Hájek V. z Libočan, Kronika česká, [t.] 4: Čechy královské. R. 1254–1347, Praha 1933.
Hempel K., Z dziejów zielarstwa w Sudetach, „Wierchy”, 27, 1958.
Janczak J., Z dziejów turystyki śląskiej w XIX i pierwszej połowie XX stulecia, w: I Śląskie Sympozjum Krajoznawców, red. T.J. Rogoża, Opole 1977.
Janczak J., Z kuferkiem i chlebakiem, Warszawa– Kraków 1988.
Jaworski K., Turystyka polska w czeskich Sudetach w XVIII i XIX wieku, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, 2055 (3), 1998.
Karasowski M., Fryderyk Chopin. Życie – listy – dzieła, t. 1, Warszawa 1882.
[Karasowski M.], Listy z podróży. Salzbrunn dnia 16 lipca 1858 roku, „Kronika Wiadomości Krajowych i Zagranicznych”, 3 (193), 1858.
Karkonosze polskie, red. A. Jahn, Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź 1985.
Karkonosze. Przyroda nieożywiona i człowiek, red. M.P. Mierzejewski, Wrocław 2005.
Kąpiele w Reinerz (Duszniki). Uzdrowisko kuracyjne klimatyczne w lasy bogate, 568 metrów ponad poziom morza wzniesione, Poznań 1894.
Kincel R., Początki przewodnictwa turystycznego w Karkonoszach, Jelenia Góra 1972.
Kincel R., Początki turystyki i przewodnictwa turystycznego na Ziemi Kłodzkiej, w: V Forum Krajoznawstwa Dolnośląskiego, Polanica-Zdrój 1976.
Kincel R., Sarmaci na Śnieżce, Wrocław 1973.
Kincel R., U szląskich wód, Racibórz 1994.
Kolbuszewski J., Kilka uwag o dawnych wycieczkach na Śnieżkę w Karkonoszach, „Góry, Literatura, Kultura”, 11, 2018.
Kolbuszewski J., Krajobraz i kultura, Katowice 1985.
Kolbuszewski J., Najdawniejszy polski przewodnik po Karkonoszach, „Wierchy”, 48, 1979.
Kolbuszewski J., Rozalii rady i wskazówki (O najdawniejszym polskim przewodniku górskim), „Rocznik Jeleniogórski”, 18, 1980.
Kolbuszewski J., Z dziejów Śnieżki w Karkonoszach, Warszawa–Kraków 1990.
Komarnicki Z., Kronika Marcina Galla przełożona na język polski i objaśniona, Warszawa 1873.
Konopczyński W., Opis Wrocławia i Cieplic z XVII wieku, „Sobótka”, 3, 1948.
Korzeniowski J., Spotkanie w Salzbrun, w: Dzieła Józefa Korzeniowskiego, t. 7, Warszawa 1872.
Kosiński W., Setkowicz B., Trojanowski J., Zagospodarowanie Śnieżnika, „Wierchy”, 49, 1980.
Krygowski W., Zarys dziejów polskiej turystyki górskiej, Warszawa 1973.
Kulczycki Z., Zarys historii turystyki w Polsce, Warszawa 1977.
Kulik Z., Historia poznania gór, w: Karkonosze polskie, red. A. Jahn, Wrocław–Warszawa–Kraków– Gdańsk–Łódź 1985.
Kulik Z., Wędrówki na Śnieżkę w I połowie XVIII wieku, „Rocznik Jeleniogórski”, 16, 1978.
Kultura i turystyka. Sacrum i profanum, red. J. Mokras-Grabowska, J. Latosińska, Łódź 2016.
Lewan M., Zarys dziejów turystyki w Polsce, Kraków 2004.
Listy Hugona Kołłątaja pisane z emigracyi w r. 1792, 1793 i 1794, t. 1, oprac. L. Siemieński, Poznań 1872 (Pamiętniki Ośmnastego Wieku, 12).
Łaborewicz I., Co nowego wiemy o Rozalii Saulson i jej pobycie w Cieplicach Śląskich-Zdroju?, „Wierchy”, 65, 1999.
Łazarek M., Łazarek R., Śladami historii turystyki. Od starożytności do współczesności, Lublin 2005.
Marek A., Historia turystyki, w: Sudety i Przedgórze Sudeckie. Środowisko, ludność, gospodarka, red. A. Marek, I.J. Olszak, Wrocław 2014.
Marek A., Olszak I.J., Położenie Sudetów, jednostki fizyczno-geograficzne, w: Sudety i Przedgórze Sudeckie. Środowisko, ludność, gospodarka, red. A. Marek, I.J. Olszak, Wrocław 2014.
Mazurski K.R., Geografia turystyczna Sudetów, Wrocław 2003.
Mazurski K.R., Historia turystyki sudeckiej, Kraków 2012.
Mazurski K.R., Lwiniec i Świeradów Zdrój, „Informator Krajoznawczy”, 3–4, 1984.
Michniewicz Z., Szkic dziejów turystyki śląskiej w Karkonoszach, „Rocznik Wrocławski”, 3–4, 1959–1960. Michniewicz Z., Z dziejów turystyki polskiej w Karkonoszach (na początku XIX wieku), „Wierchy”, 25, 1956.
Morawski J., Podróż w Śląsk w roku 1815 opisana w listach do brata, „Pamiętnik Warszawski”, 4, 1816.
Morgenbesser J.G., Publiczne Uwiadomienie Zdroiów Zdrowych lub wód mineralnych leczących na Śląsku w Kodowie, Reynercu, Altwasser, Szarlotenbrun, Salcbrun i Flinsbergu się znaydujących, tłum. D. Vogel, Wrocław 1777.
Mosch K.F., Wody mineralne Szląskie i Hrabstwa Glackiego. Z przyłączeniem opisu Krzeszowic, tłum. A. Kuszański, Wrocław 1821.
Niemojewski L., Listy Wędrowca. Salzbrunn, „Gazeta Warszawska”, 5 sierpnia 1857.
Notatki z podróży, „Dziennik Literacki”, 24, 1864.
Odyniec W., Z dziejów polskiej turystyki od XVI wieku do roku 1939, Gdańsk 1993.
Orkisz J., Zdroje lekarskie w Salzbrunn i Szczawnicy między sobą porównał i skuteczność w chorobach piersiowych wykazał, Warszawa 1862.
Osowska A., Sudety na dawnych mapach, w: Sudety i Przedgórze Sudeckie. Środowisko, ludność, gospodarka, red. A. Marek, I.J. Olszak, Wrocław 2014.
Ostrowicz A., Landek w hrabstwie Kłockiem w Szląsku. Podręcznik informacyjny dla gości kąpielowych, Poznań 1881.
Pabel F., Krótka historia uprzystępnienia Szczelińca, tłum. Z. Gdowski, oprac. T. Dudziak, „Pielgrzymy”, 1988.
Pełech T., Hannibal ante portas. Interpretacja fabuły z 21 rozdziału III księgi Kroniki polskiej Anonima tzw. Galla, „Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura”, 1 (4), 2016.
[Piąte] V Forum Krajoznawstwa Dolnośląskiego, Polanica-Zdrój 1976.
[Pierwsze] I Śląskie Sympozjum Krajoznawców, red. T.J. Rogoża, Opole 1977.
Płachta O., Uzdrowiskowa przestrzeń publiczna w wybranych miejscowościach Dolnego Śląska, „Studia Miejskie”, 16, 2014.
Potocki J., Funkcje turystyki w kształtowaniu transgranicznego regionu górskiego Sudetów, Wrocław 2009.
Potocki J., Rozwój zagospodarowania turystycznego Sudetów od połowy XIX wieku do II wojny światowej, Jelenia Góra 2004.
Potocki J., Śnieżka jako cel wędrówek i miejsce kultu religijnego, w: Kultura i turystyka. Sacrum i profanum, red. J. Mokras-Grabowska, J. Latosińska, Łódź 2016, s. 101–115.
Potocki J., Dudziak T., Zarys dziejów znakowania szlaków turystycznych w Sudetach, w: Szlaki turystyczne a przestrzeń turystyczna, red. P. Kuleczka, Warszawa 2007.
Przerwa T., Odkryli dla nas piękno gór, Toruń 2003.
Przerwa T., Organizacje turystyczne na Ziemi Kłodzkiej do 1945 r. Zarys problematyki badawczej, „Kládský sborník”, 5, 2003.
Przerwa T., Wędrówka po Sudetach. Szkice z historii turystyki śląskiej przed 1945 r., Wrocław 2005.
Przewodnictwo turystyczne w Polsce, Warszawa–Kraków 1986.
Reychman J., Turystyka polska do 1945 roku, „Wierchy”, 40, 1971.
Ring W., Z dziejów przewodnictwa turystycznego w Polsce, w: Przewodnictwo turystyczne w Polsce, Warszawa–Kraków 1986.
Růžička J., Jordáková J., Pozlovská Z., Skalní města do kapsy, Praha 2006.
Rzepczyński R., Historia podboju królestwa Ducha Gór, czyli szkic z dziejów turystyki u stóp Śnieżki (cz. 1), „Rocznik Jeleniogórski”, 29, 1997.
Saulson R., Warmbrunn i okolice jego w 38 obrazach w 12tu wycieczkach przez pielgrzymkę w Sudetach, Wrocław 1850.
Saxe S., Poradnik dla pijących wody w każdym czasie, tłum. G., Warszawa 1877.
Scholz G., Chudoba (Cudowa). Klimatyczny zakład zdrojowo leczniczy w górach z sławnemi stalowemi źródłami zawierającemi kwas węglowy, oraz kąpielami stalowemi, gazowemi, ślamowemi, rosyjskiemi kąpielami parowemi i tuszami wszelkiego rodzaju, Poznań 1879.
Skarbek F., Podróż bez celu, Warszawa 1824.
Skobel F., Chudoba (po niemiecku: Kudowa). Wspomnienie z podróży odbytej do zdrojowisk Szląskich, „Wieniec. Pismo zbiorowe ofiarowane Stanisławowi Jachowiczowi przez pierwszych kraju autorów oraz licznych jego przyjaciół i wielbicieli”, 1, 1857.
Staffa M., Historia poznania Karkonoszy oraz rozwój osadnictwa, w: Karkonosze. Przyroda nieożywiona i człowiek, red. M.P. Mierzejewski, Wrocław 2005.
Staffa M., Karkonosze, Wrocław 2001.
Staszewski J., Mappa mundi z Ebstorfu jako źródło wiedzy geograficznej średniowiecza, „Przegląd Geograficzny”, 38 (2), 1966.
Staszic S., O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski, Warszawa 1815.
Steć T., Przyczynki do dziejów turystyki w Karkonoszach, „Wierchy”, 24, 1955.
Steć T., Walczak W., Karkonosze – monografia krajoznawcza, Warszawa 1962.
Sudety i Przedgórze Sudeckie. Środowisko, ludność, gospodarka, red. A. Marek, I.J. Olszak, Wrocław 2014.
Szczepankiewicz-Battek J., Zbór Braci Czeskich w Górach Stołowych, „Pielgrzymy”, 1997.
Szczepański E., Z dziejów karkonoskich schronisk (Samotnia), „Rocznik Jeleniogórski”, 16, 1978.
Szlaki turystyczne a przestrzeń turystyczna, red. P. Kuleczka, Warszawa 2007.
Szląsk. Podróż malownicza, w 25-ciu pieśniach wyśpiewał Bogusz Zygmunt Stęczyński, Wrocław 1851, rkps, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, sygn. 3424/I.
Świerz M., Zarys dziejów taternictwa polskiego, „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego”, 34, 1913.
Tyblewski T., Rola przewodników turystycznych w wychowaniu, Warszawa 1979.
Urbanowska Z., Cudzoziemiec, Warszawa 1912.
Wodzicka T., Ze zwierzeń dziewczęcych. Pamiętnik Zofii z Matuszewiczów Kickiej 1796–1822, Kraków 1910.
Woykowska J., Z Kudowy, Poznań 1850.
Zieleniewski M., Rys balneologii powszechnej, Warszawa 1873.
Zieleniewski M., Rys balneotechniki na użytek właścicieli i zarządów zdrojowisk tudzież lekarzy zdrojowych, Warszawa 1890.
Zieliński A., Listy ze śląskich wód, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1983.
Zieliński A., Polskie podróże po Śląsku w XVIII i XIX wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Licencja
Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.
Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Studia Geohistorica” i tym samym potwierdza, że:
- Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
- Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
- Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
- Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
- Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.
Autor/Współautor udziela Instytutowi Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskiemu Towarzystwu Historycznemu nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Studia Geohistorica”, na następujących polach eksploatacji:
- Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
- Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
- Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
- Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.
Autor/Współautor wyraża zgodę na udzielanie udostępnianie utworu przez Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskie Towarzystwo Historyczne na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – 4.0 Międzynarodowe Deed,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode
Stats
Number of views and downloads: 1344
Number of citations: 0
