Kościół unicki w województwie podlaskim i w powiecie brzeskim w pierwszych latach po rozbiorach – zmiany struktur diecezjalnych i dekanalnych
DOI:
https://doi.org/10.12775/SG.2024.03Słowa kluczowe
Kościół unicki, Podlasie, powiat brzeski, dekanat, rozbiory Rzeczypospolitej, diecezja supraska, diecezja brzeska, diecezja chełmskaAbstrakt
W artykule omówione zostały zmiany w strukturach diecezjalnych i dekanalnych w Kościele unickim na obszarze województwa podlaskiego i powiatu brzeskiego województwa brzeskiego po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej. Przed 1795 r. tereny te należały do brzeskiej części diecezji włodzimiersko-brzeskiej, a północna część województwa podlaskiego do diecezji metropolitarnej i był to jedyny obszar, który znalazł się równocześnie we wszystkich trzech zaborach. Artykuł ma również na celu uporządkowanie istniejącego stanu wiedzy.
Bibliografia
Źródła drukowane
Księga wizyty dziekańskiej dekanatu podlaskiego przeze mnie księdza Bazylego Benedykta Guttorskiego dziekana podlaskiego, plebana golniewskiego w roku 1773 miesiąca Novembra dnia 17 iuxta vetus kalendarza sporządzona, oprac. J. Maroszek, W. Wilczewski, Białystok 1996.
Wizytacje cerkwi unickich dekanatu nowodworskiego diecezji supraskiej 1804 roku, oprac. P. Borowik, G. Ryżewski, Białystok 2009.
Акты издаваемые Археографическою комиссіею высочайше учрежденною въ Вилнѣ, t. 2, Вильна 1867 // Akty izdavaemye Arheografičeskoû komissìeû vysočajše učreždennoû vʺ Vilně, t. 2, Vilʹna 1867.
Акты издаваемые Виленскою Археографическою комиссіею, t. 16, Вильна 1889 // Akty izdavaemye Vilenskoû Arheografičeskoû komissìeû, t. 16, Vilʹna 1889.
Уніяцкія цэрквы Вялікага княства Літоўскага ХVІІ ст. Матэрыялы гэнэральных візітацый, wyd. Д. Лісейчыкаў, Мінск 2021 // Unìâckìâ cèrkvy Vâlìkaga knâstva Lìtoǔskaga HVÌÌ st. Matèryâly gènèralʹnyh vìzìtacyj, wyd. D. Lìsejčykaǔ, Mìnsk 2021.
Opracowania
Buczyło A., Cerkwie unickie dekanatu prużańskiego w XVIII wieku, w: Inter Regnum et Ducatum. Studia ofiarowane Profesorowi Janowi Tęgowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. P. Guzowski, M. Liedke, K. Boroda, Białystok 2018, s. 65–79.
Buczyło A., Sieć parafialna Kościoła unickiego na terenie brzeskiej części diecezji włodzimiersko-brzeskiej w latach 1596–1795, Warszawa 2024 [w druku].
Gil A., Chełmska diecezja unicka 1596–1810. Dzieje i organizacja, Lublin 2005.
Kania J., Unickie Seminarium Diecezjalne w Chełmie w latach 1759–1833, Lublin 1993.
Kołbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1998.
Kułak A.M., „Unickie cerkwie drewniane na Podlasiu 1596–1875. Przemiany w architekturze i wyposażeniu wnętrz”, rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem dr. hab. Jakuba Sito, prof. IS PAN, Warszawa 2020.
Kumor B., Organizacja terytorialna diecezji kieleckiej, „Nasza Przeszłość”, 17, 1963, s. 187–232.
Lewandowski J., Greckokatolicka diecezja chełmska w realiach polityczno-ustrojowych Księstwa Warszawskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F Historia”, 62, 2007, s. 77–84.
Maroszek J., Dziedzictwo unii kościelnej w krajobrazie kulturowym Podlasia, 1596–1996, Białystok 1996.
Maroszek J., Monografia miasta i gminy Supraśl, Supraśl 2013.
Matus I., Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku, Białystok 2013.
Radwan M., Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796–1839, Lublin 2004.
Radwan M., Kościół greckokatolicki w zaborze rosyjskim około 1803 roku, Lublin 2003.
Ślaza P., Filip Felicjan Szumborski (1711–1851), greckokatolicki biskup chełmski, Białystok 2014.
Wereda D., Biskupi unickiej metropolii kijowskiej w XVIII wieku, Siedlce–Lublin 2013.
Wereda D., Unicka diecezja włodzimiersko-brzeska (część brzeska) w XVIII w., Siedlce 2013.
Мароз В., Духоўныя асяродкі Скокаў ў кантэксце мясцовай канфесійнай гісторыі, w: Юльян Урсын Нямцэвіч. Асоба ў кантэксце часу. Да 250-годдзя з дня нараджэння, red. Л.М. Несцяручук, Брест 2008, s. 188–199 // Maroz V., Duhoŭnyâ asârodkì Skokaŭ ŭ kantèksce mâscovaj kanfesìjnaj gìstoryì w: Ûlʹân Ursyn Nâmcèvìč. Asoba ŭ kantèksce času. Da 250-goddzâ z dnâ naradžènnâ, red. L. M. Nescâručuk, Brest 2008, s. 188–199
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Licencja
Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.
Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Studia Geohistorica” i tym samym potwierdza, że:
- Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
- Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
- Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
- Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
- Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.
Autor/Współautor udziela Instytutowi Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskiemu Towarzystwu Historycznemu nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Studia Geohistorica”, na następujących polach eksploatacji:
- Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
- Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
- Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
- Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.
Autor/Współautor wyraża zgodę na udzielanie udostępnianie utworu przez Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskie Towarzystwo Historyczne na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 86
Liczba cytowań: 0
