Rola mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych w kształtowaniu dziedzictwa kulturowego na obszarze wschodniego pogranicza województwa podkarpackiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/SG.2021.03Słowa kluczowe
dziedzictwo kulturowe, turystyka kulturowa, wielokulturowość, mniejszości narodowe, mniejszości etniczne, mniejszości religijneAbstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie roli mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych w kształtowaniu dziedzictwa kulturowego oraz obecnego znaczenia ich spuścizny dla turystyki kulturowej. Na początku artykułu przedstawione zostały historyczne i geograficzne uwarunkowania osadnictwa poszczególnych grup narodowościowych i etnicznych na badanym obszarze. Następnie zarysowano problematykę zmian w jego strukturze ludnościowej po drugiej wojnie światowej oraz wpływ tych zmian i polityki państwa na stan zachowania wielokulturowego dziedzictwa. Ostatnią część artykułu poświęcono roli, jaką pełnią obecnie obiekty świadczące o różnorodnym dziedzictwie kulturowym, ze szczególnym uwzględnieniem szlaków kulturowych. Zasadnicza część tekstu oparta została na badaniach terenowych, które autorka prowadzi w tym regionie od kilku lat.
Bibliografia
Źródła
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 13: Województwo lwowskie, Warszawa 1924.
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r., „Dziennik Ustaw”, 2003, nr 162, poz. 1568 oraz nowelizacja „Dziennik Ustaw”, 2020, poz. 282.
Opracowania
Augustyn B., Cmentarze ewangelickie nad Strwiążem i Wiarem, „Bieszczad”, 6, 1999, s. 107–134.
Bańkosz R., Cerkwie bieszczadzkich Bojków, Krosno 2010.
Bańkosz R., Cerkwie Szlaku Ikon, Krosno 2010.
Błoński J., Zaginiony świat. Historia Żydów przemyskich, Przemyśl 2008.
Brykowski R., W sprawie architektury cerkiewnej województwa rzeszowskiego po 33 latach, w: Losy cerkwi w Polsce po 1944 r., red. A. Marek i in., Rzeszów 1997, s. 139–162.
Budzyński Z., Ludność pogranicza polsko-ruskiego w drugiej połowie XVIII w. Stan, rozmieszczenie, struktura wyznaniowa i etniczna, t. 1–2, Rzeszów 1993.
Czajkowski J., Historyczne i etniczne podstawy kształtowania się grup etnograficznych w południowej części województwa podkarpackiego, „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”, 9, 1969, s. 5–39.
Czajkowski J., Studia nad Łemkowszczyzną, Sanok 1999.
Dobrowolski K., Nazwy miejscowe w Karpatach Północnych, w: Studia podhalańskie oraz bibliografia pasterstwa Tatr i Podhala, oprac. W. Antoniewicz, K. Dobrowolski, W.H. Paryski, Wrocław 1970 (Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, 8), s. 124.
Dobrowolski K., O metodzie badań nad kulturą pasterską w Karpatach, w: Studia podhalańskie oraz bibliografia pasterstwa Tatr i Podhala, oprac. W. Antoniewicz, K. Dobrowolski, W.H. Paryski, Wrocław 1970 (Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, 8), s. 258.
Jawor G., Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000.
Karczmarzewski A., Świat Bojków. Etnograficzna podróż po Bojkowszczyźnie, Rzeszów 2014.
Karczmarzewski A., Świat Łemków. Etnograficzna podróż po Łemkowszczyźnie, Rzeszów 2014.
Kryciński S., Cerkwie w Bieszczadach, Pruszków 2005.
Kryciński S., Kolonizacja józefińska w Galicji, „Połoniny”, 84, 1984, s. 20–32.
Kubrak Z., Osadnictwo, w: Ziemia lubaczowska, red. P. Rydzewski, Lublin 2015, s. 18–20.
Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego, red. K. Zieliński, Rzeszów 2015.
Maryański A., Współczesne migracje ludności w południowej części pogranicza polsko-radzieckiego i ich wpływ na rozmieszczenie sił wytwórczych tego obszaru, Kraków 1963.
Mazur J., Koncepcja przebiegu rowerowej trasy turystycznej szlakiem kolonizacji józefińskiej na ziemi lubaczowskiej, stanowiącej szlak boczny zintegrowany z Green Velo, Lubaczów 2017 (https://www.visitustrzyki.pl/szlak-kolonizacji-jozefinskiej, dostęp: 28 lipca 2020).
Ossadnik H., Ewangelicko-augsburska gmina religijna w Bandrowie Kolonii w świetle ksiąg metrykalnych z lat 1788–1939, „Płaj”, 19, 1999, s. 33–61.
Pisuliński J., Akcja specjalna „Wisła”, Rzeszów 2020.
Pisuliński J., Przesiedlenie ludności ukraińskiej/rusińskiej z Polski i Czechosłowacji na Ukrainę Sowiecką po drugiej wojnie światowej, w: Z dziejów regionów Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i XX w., red. M. Stolarczyk, J. Kuzicki, P. Grata, Rzeszów 2008, s. 110–124.
Potocki A., Po tak wielu zostało tak niewiele. Żydzi w Podkarpackiem, Rzeszów 2019.
Potocki A., Zaginiony świat bieszczadzkiego kresu. Bojkowie, Żydzi, Polacy, Niemcy i Cyganie, Rzeszów 2017.
Reinfuss R., Śladami Łemków, Warszawa 1990.
Skowroński M., Cerkwie Nadsania. Przemyśl – Leżajsk, Nowy Sącz 2005.
Skulimowska M., Procesy zmian funkcji obiektów zabytkowych w obszarze wschodniego pogranicza Podkarpacia, w: Aktywność turystyczno-rekreacyjna w obiektach dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, red. J. Rut, P. Rut, Rzeszów 2009, s.77–85.
Skulimowska M., Rola organizacji i stowarzyszeń lokalnych działających na rzecz ratowania i zagospodarowania obiektów zabytkowych oraz ich wpływ na rozwój turystyki kulturowej, w: Rola organizacji pozarządowych w rozwoju i promocji turystyki, red. B. Sawicki, A. Nizioł, M. Obodyński, Rzeszów 2012, s. 157–165.
Szlak Architektury Drewnianej. Podkarpackie, red. J. Sołek, Rzeszów 2013.
Szlak kultury wołoskiej. Przewodnik, red. K. Kiwior, Rzeszów 2018.
Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1959. Atlas ziem Polski. Polacy, Żydzi, Niemcy, Ukraińcy, red. W. Sienkiewicz, G. Hryciuk, Warszawa 2008.
Zawałeń E., Z problematyki ochrony zabytków architektury cerkiewnej w przemyskiem po 1947 r., w: Losy cerkwi w Polsce po 1944 r., red. A. Marek i in., Rzeszów 1997, s. 269–289.
Netografia
http://fodz.pl/?d=5&id=32&l=pl (dostęp: 20 marca 2020)
https://greenvelo.pl/ (dostęp: 20 marca 2020)
https://www.gov.pl/web/rolnictwo/lista-produktow-tradycyjnych12 (dostęp: 10 maja 2020)
https://szlakwoloski.eu/ (dostęp: 20 marca 2020)
https://www.visitustrzyki.pl/szlak-kolonizacji-jozefinskiej (dostęp: 28 lipca 2020)
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Licencja
Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.
Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Studia Geohistorica” i tym samym potwierdza, że:
- Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
- Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
- Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
- Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
- Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.
Autor/Współautor udziela Instytutowi Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskiemu Towarzystwu Historycznemu nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Studia Geohistorica”, na następujących polach eksploatacji:
- Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
- Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
- Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
- Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.
Autor/Współautor wyraża zgodę na udzielanie udostępnianie utworu przez Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskie Towarzystwo Historyczne na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 894
Liczba cytowań: 0
