Willa miejska Gustawa Plehwe przy ul. Mickiewicza 81 w Toruniu.
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2018.005Keywords
Toruń, Przedmieście Bydgoskie, Gustaw Plehwe, willa miejska, neorenesansAbstract
Willa miejska przy ul. Mickiewicza 81 znajduje się na Przedmieściu Bydgoskim w Toruniu. Została wybudowana w latach 1890–1891 przez Gustawa Plehwe, jako siedziba jego rodziny oraz firmy Ziegelei und Thonwaaren-Fabrik. Zmiany budowlane zachodzące na działce od lat siedemdziesiątych do dziewięćdziesiątych XIX wieku obrazują typowy proces reorganizacji przestrzennej przedmieścia, wynikający ze zmian przepisów budowlanych oraz złagodzenia rejonowych ograniczeń budowlanych. Historia zabudowy działki pokazuje stopniowy proces przekształceń typologiczno-architektonicznych. W latach siedemdziesiątych XIX wieku na działce znajdował się skromny dom czynszowy na planie prostokąta z dwoma ryzalitami, przekryty dwuspadowym dachem, przeznaczony pierwotnie dla trzech rodzin. Pod koniec lat osiemdziesiątych powzięto pierwsze – niezrealizowane – próby przekształceń. W 1887 roku powstał projekt neorenesansowej kamienicy czynszowej z dwiema oficynami bocznymi i oficyną tylną. Projekt mimo uzyskanego pozwolenia na budowę nie został wykonany. W 1889 roku powstał drugi, skromniejszy rysunek kamienicy z jedną oficyną boczną i parterowym budynkiem gospodarczym. Również i ta realizacja nie doszła do skutku. W 1890 roku, kiedy działka stała się własnością przedsiębiorcy budowlanego Gustawa Plehwe, doszło do wyburzenia poprzedniej zabudowy i budowy reprezentacyjnej willi miejskiej w stylu neorenesansowym. Zaplanowanie dwóch funkcji – domu prywatnego i siedziby firmy – determinowało sposób dekoracji oraz układ wnętrza. Bogaty i finezyjny detal na elewacjach (wschodniej i północnej) pokazywał możliwości wykonawcze firmy, był jej reklamą i zachętą dla potencjalnych inwestorów. Z kolei przestronne wnętrza rozłożone wokół centralnego hallu i skomunikowane amfiladowo zapewniały komfortowe użytkowanie. Firma Gustawa Plehwe zajmowała się sprzedażą asortymentu budowlanego (cegły klinkierowe, glazurowane, kominowe, ceramiczne kształtki, dachówki), była licencjonowanym dostawcą cementu firmy Monier Gesellschaft. Zajmowała się także wykonawstwem, specjalizując się w sztukateriach oraz konstrukcjach betonowych. Firma pokazywała swoje produkty i prezentowała osiągnięcia na wystawach przemysłowych – np. w 1895 roku w Królewcu, gdzie zdobyła srebrny medal, a w następnym roku na Zachodniopruskiej Wystawie Przemysłowej w Grudziądzu, podczas której została uhonorowana złotym medalem. Rodzina Gustawa Plehwe zamieszkiwała neorenesansową willę przy ul. Mickiewicza 81 do początku XX wieku. Budynek do 1945 roku pełnił funkcje mieszkalne. Po wojnie budynek zaadaptowano na szkołę – najpierw mieściło się tu Gimnazjum i Liceum Spółdzielcze, później Technikum Ekonomiczne nr 2 do czasu jego przeniesienia na ul. Grunwaldzką (w połowie lat sześćdziesiątych XX w.). W 1996 roku obiekt przy ul. Mickiewicza 81 zakupiła redakcja Dziennika Toruńskiego „Nowości”, gdzie funkcjonowała do 2004 roku. Obecnie w budynku przywrócono funkcje mieszkalne.
References
Arszyński, Marian. Zakrzewski, Tadeusz, Toruń. Miasto i ludzie na dawnej fotografii (do 1939 roku), red. Marian Biskup, Toruń: TNT, 1998.
Bałus, Wojciech. „Renesans w wieku XIX i XX: fascynacja i sprzeciw”. W Recepcja renesansu w wieku XIX i XX. Materiały z sesji SHS, 11–33. Łódź: SHS, Muzeum Kinematografii, 2003.
Bałus, Wojciech. „Zjawisko historyzmu w architekturze wieku XIX. Próba opisu”. Dzieła i Interpretacje 3 (1995): 69–80.
Berger, Manfred. Atlas Wohn- und Bürgerhäuser 1846–1902. Berlin: Phoenix, 1986.
Biskup, Krzysztof. „Rejony ograniczeń budowlanych twierdzy gdańskiej w wiekach XIX i XX”. W Gdańsk. Pomnik historii. Cz. 1, red. Artur Kostarczyk, 115–121. Gdańsk: Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, 1998.
Börsch-Supan, Eva. Berliner Baukunst nach Schinkel 1840–1870. München: Prestel, 1977.
Brodowska-Kowalska, Marta. „Struktura zawodowa przedmieść Bydgoskiego i Rybaki w Toruniu w latach 1866–1900”. Rocznik Toruński 42 (2015): 25–56.
Brodziński, Kazimierz. „Kurs estetyki, cz. II”. W Pisma Kazimierza Brodzińskiego. [T.] 6, 201-202. Poznań: Gebethner i Wolff, 1873.
Brönner, Wolfgang. Die bürgerliche Villa in Deutschland 1830–1890. Worm: Wernersche Verlagsgesellschaft, 1994.
Ciesielska, Karola. „Mellien Gottlieb”. W Toruński słownik biograficzny. T. 1, red. Krzysztof Mikulski, 172–174. Toruń: UMK, 1998.
Dolgner, Dieter. „Die nationale Variante der Neurenaissance in der deutschen Architektur des 19 Jahrhunderts”. Wissenschaftliche Zeitschrift der Hochschule für Architektur und Bauwesen Weimar 20 (1973): 155-166.
Domińczak, Michał, i Artur Zaguła. Typologia łódzkiej kamienicy. Łódź: Urząd Miasta Łodzi, 2016.
Dyl, Katarzyna. „Socjotopografia Torunia przed I wojną światową na tle rozwoju gospodarczego i ludnościowego miasta w XIX i na początku XX wieku”. Rocznik Toruński 28 (2001): 95–121.
Espérandieu, Henri-Jacques. „Le Sentiment et l`architecture. De la forme et de la coloration des édifices”. Revue générale de l’architecture et des travaux publics 29 (1872): 12-18.
Gazeta Toruńska 5 II 1880.
Gazeta Toruńska 24 X 1893.
Geul, Albert. Die Anlage der Wohngebäude. Stuttgart: Weise, 1868 (wyd. 1).
Giętkowski, Mirosław, Zbigniew Karpus, i Waldemar Rezmer. Twierdza Toruń. Toruń: Duet, 2004.
Hermann, Adolph. Neuer führer durch Thorn. Thorn: Dombrowski, 1877.
Jaroszewski, Tadeusz Stefan. „Kostium francuski architektury polskiej 2 poł. XIX w.” W Od klasycyzmu do nowoczesności, red. Tadeusz Stefan Jaroszewski. Warszawa: PWN, 1995.
Krakowski, Piotr. „Fasada dziewiętnastowieczna”. Zaszyty Naukowe UJ. Prace z Historii Sztuki 16 (1981): 55–95.
Krakowski, Piotr. „Z zagadnień architektury XIX wieku. Historyzm i eklektyzm”. W Sztuka 2 poł. XIX wieku. Materiały sesji SHS, 23–36. Warszawa: PWN, 1973.
Kucharzewska, Joanna. Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871–1920. Warszawa: Neriton, 2004.
Kucharzewska, Joanna. Historia rodziny Weese – fabrykantów toruńskich pierników i jej inwestycje budowlane w Toruniu. Toruń: UMK, 2017.
Kucharzewska, Joanna. „Wybrane inwestycje budowlane Franza Zährera w Toruniu”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 45 (2014): 155–184.
Licht, Hugo. Die Architektur Berlins. Sammlung hervorragender Bauten der letzten zehn Jahre. Berlin: Wasmuth, 1877.
Pagel, Franziska. Ende & Böckmann. Ein Berliner Architekturbüro im 19 Jahrhundert. Berlin: Mann, 2019.
[Rakowicz, Franciszek]. „Nieco o sprawach miejskich w Toruniu”. Gazeta Toruńska 28 I 1871.
Sas-Zubrzycki, Jan. „Założenia. Szereg spostrzeżeń i uwag z dziedziny architektury”. Przegląd Techniczny 45 (1908).
Schlie, Friedrich. Die Kunst- und Geschichts-Denkmäler des Grossherzogthums Mecklenburg-Schwerin. T. 2 Die Amtsgerichtsbezirke Wismar, Grevesmühlen, Rehna, Gadebusch und Schwerin. Schwerin: Bärensprungschen Hofbuchdr, 1898; Schwerin: Forgotten Books, 1992 (reprint).
Semper, Gottfried. Kleine Schriften. Berlin–Stuttgart: W. Spemann, 1884.
Skuratowicz, Jan. „’Wersale północy’, czyli o rezydencjach europejskich 2 poł. XIX w.” W Tradycja i innowacja. Materiały z sesji SHS, 241-259. Warszawa: PWN, 1981.
Spandowski, Szymon. „Na marginesie jubileuszu Nowości”. Nowości 16 X 2017.
Spandowski, Szymon. „Nowości w tym roku kończą 50 lat”. Nowości 8 X 2017.
Tołłoczko, Zdzisława. „Kostium francuski w architekturze XIX wieku i jego recepcja na ziemiach Polski na przykładzie pałaców w Świerklańcu i Kronenberga w Warszawie”. Wiadomości Konserwatorskie 48 (2016): 106–118.
Wajda, Kazimierz. „Pod ponownym pruskim panowaniem (1815–1920)”. W Toruń dawny i dzisiejszy. Zarys dziejów, red. Marian Biskup, 329–416. Warszawa–Poznań–Toruń: PWN, 1983.
Wierzchosławski, Szczepan. „Toruń w początkach 1871 roku. Obraz miasta w świetle ówczesnej Gazety Toruńskiej”. Rocznik Toruński 25 (1998): 29–41.
Zeitschrift für Bauwesen 40 (1890): 175–178.
Zgórniak, Marek. „Wokół neorenesansu w architekturze XIX wieku”. Zeszyty Naukowe UJ. Prace z Historii Sztuki 18 (1987): 1-143.
Zgórniak, Marek. Wokół neorenesansu w architekturze XIX wieku. Kraków: Marek Zgórniak, 2013.
Dokumentacje i opracowania konserwatorskie niepublikowane:
Bulderberg, Irena. „Dokumentacja prac konserwatorskich prowadzonych na elewacji północnej i wschodniej kamienicy przy ul. Mickiewicza 81 w Toruniu”. Dokumentacja konserwatorska, Toruń 1996, Archiwum MKZ w Toruniu.
Kucharzewska, Joanna. „Analiza historycznej kompozycji przestrzennej Przedmieścia Bydgoskiego i Rybaków od średniowiecza do 1914 roku”. Dokumentacja konserwatorska, Toruń 2009, Archiwum WUKZ w Toruniu.
Kucharzewska, Joanna. „Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego – Budynek mieszkalny przy ul. Mickiewicza 81 w Toruniu”. Dokumentacja konserwatorska, Toruń 2018, Archiwum WUKZ w Toruniu.
Kucharzewska, Joanna. „Kwerenda archiwalna dotycząca budynków przy ul. Mostowej 30 i Podmurnej 29 w Toruniu”. Dokumentacja konserwatorska, Toruń 2018, Archiwum MKZ w Toruniu.
Kucharzewska, Joanna, i Piotr Dąbrowski. „Program prac konserwatorskich dla budynku przy ul. Sienkiewicza 33 w Toruniu (dawne kasyno wojskowe)”. Dokumentacja konserwatorska, Toruń 2017, Archiwum MKZ w Toruniu.
Zaręba, Anna. „Program prac konserwatorskich kamienicy przy ul. Mickiewicza 81 w Toruniu”. Dokumentacja konserwatorska, Toruń 2017, Archiwum MKZ w Toruniu.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
CC BY ND 4.0. The Creator/Contributor is the Licensor, who grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work on the fields indicated in the License Agreement.
- The Licensor grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work/related rights item specified in § 1 within the following fields: a) recording of Work/related rights item; b) reproduction (multiplication) of Work/related rights item in print and digital technology (e-book, audiobook); c) placing the copies of the multiplied Work/related rights item on the market; d) entering the Work/related rights item to computer memory; e) distribution of the work in electronic version in the open access form on the basis of Creative Commons license (CC BY-ND 3.0) via the digital platform of the Nicolaus Copernicus University Press and file repository of the Nicolaus Copernicus University.
- Usage of the recorded Work by the Licensee within the above fields is not restricted by time, numbers or territory.
- The Licensor grants the license for the Work/related rights item to the Licensee free of charge and for an unspecified period of time.
FULL TEXT License Agreement
Stats
Number of views and downloads: 1033
Number of citations: 0